«Κάθε πολιτισμός έχει αφήσει μνημεία στοχασμού για την οδύνη του ανθρώπινου Δράματος. Έτσι κι ο μουσικός πολιτισμός καταγράφει μαρτυρίες του ανθρώπινου πόνου, το βίωμα της απώλειας αλλά και του αγώνα του να νικήσει και να αναγεννηθεί».
Με μία καριέρα ζηλευτή πενήντα ετών, που αποτυπώνεται τόσο στις συμπράξεις της με περισσότερες από τριάντα ορχήστρες όσο και στις εμφανίσεις σε διεθνή φεστιβάλ, η πολυβραβευμένη σολίστ πιάνου προσδιορίζεται καλλιτεχνικά από τις πρωτοπόρες επιλογές να αναβιώσει έργα του μοντερνισμού σε παγκόσμιες πρώτες εκτελέσεις, που αποτυπώνονται στη δισκογραφία της.
Λίγες ημέρες πριν από το ρεσιτάλ της στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ (Παρασκευή, 8 Απριλίου) στο πλαίσιο του κύκλου Ημέρες Λατρευτικής Μουσικής, η Δανάη Καρά μιλά στη HuffPost για την ανατρεπτική, με την πρώτη ματιά, επιλογή του προγράμματος της, όπου συναντώνται ο Μπαχ με τον συνθέτη της Αντίστασης Αλέκο Ξένο, για τον κατανυκτικό στοχασμό και την περισυλλογή, για την« τεράστια τράπεζα μουσικών πληροφοριών» που έχει ένας μουσικός στο κεφάλι του, αλλά και για τα καλλιτεχνικά και οικονομικά προβλήματα που προκάλεσαν οι «ασυνέχειες» της πανδημίας.
Ακόμη, ανακαλεί οικογενειακές αφηγήσεις από τα Σεπτεμβριανά στη (γενέτειρα) Κωνσταντινούπολη -τις απελάσεις των Ρωμιών λίγα χρόνια μετά και την «αναγκαστική μετανάστευση» στην Αθήνα- και αναφέρεται στη μοναδική φορά που επέστρεψε στην αγαπημένη πόλη.
-Το πρόγραμμα του ρεσιτάλ σας εντυπωσιάζει. Πώς προέκυψε η ιδέα της συνομιλίας των κατανυκτικών στοχασμών για τα Πάθη του Κυρίου με της Ελληνικής Αντίστασης και της Ρωμιοσύνης;
Με δοσμένη τη θεματική του κύκλου Ημέρες Λατρευτικής Μουσικής της Εναλλακτικής Σκηνής της ΕΛΣ, στα πλαίσια του οποίου εντάχθηκε και το Φεστιβάλ Πιάνου, έπρεπε να καταρτίσω ένα πρόγραμμα στο πνεύμα της θεματικής αυτής.
Αυθόρμητα πήγε ο νους μου στον καημό, στα βιώματα πόνου, στον θρήνο, στην απώλεια και το τραύμα που αφήνει πίσω της, στην κραυγή απελπισίας, στις ζωές που αδικοχάνονται και τις πενθούμε. Από τις Βάκχες του Ευριπίδη έως το Θείο Δράμα των Ευαγγελίων, από τους πολέμους έως του εμφύλιους σπαραγμούς, από τους ξεριζωμούς έως την δύσκολη επιβίωση. Ζούμε το Πάθος στις ποικίλες εκφάνσεις του. Πενθούμε. Αγωνιζόμαστε. Στοχαζόμαστε. Αναγεννιόμαστε.
“Αυτός /η που έχει συνείδηση ότι χρειάζεται την περισυλλογή για την ισορροπία του, θα βρεί τον χώρο και τον χρόνο, ακριβώς όπως, σε ένα πρώτο στάδιο, βρίσκουν τη «γιόγκα»”
Κάθε πολιτισμός έχει αφήσει μνημεία στοχασμού για την οδύνη του ανθρώπινου Δράματος. Έτσι κι ο μουσικός πολιτισμός καταγράφει μαρτυρίες του ανθρώπινου πόνου, το βίωμα της απώλειας αλλά και του αγώνα του να νικήσει και να αναγεννηθεί.
Έτσι αυθόρμητα επέλεξα από την εποχή του Μπαρόκ, δύο Χορικά για τον Ιησού Χριστό, του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ που σφράγισε τον Χριστιανικό μουσικό πολιτισμό, ακολούθως επέλεξα έργα του σημαντικού μας μουσουργού Αλέκου Ξένου που βίωσε την Εθνική Αντίσταση και την αποτύπωσε στα έργα του με μοναδική παραστατικότητα, καθώς και του αντιστασιακού Μίκη Θεοδωράκη. Τέλος, τη Ρυθμολογία, έργο του Μάνου Χατζιδάκι, που κτίζεται πάνω στον μουσικό θησαυρό του ξεριζωμένου μικρασιάτικου πληθυσμού.
-Μεταξύ άλλων, θα ερμηνεύσετε το «Τραγούδι για τον Άρη» (Βελουχιώτη) του Αλέκου Ξένου, όπως και τη Σονάτα για πιάνο του ιδίου, σε πρώτη ζωντανή εκτέλεση. Πότε έγραψε ο Επτανήσιος συνθέτης τα δύο έργα και τι σας συγκινεί περισσότερα σε αυτά;
Η Σονάτα για πιάνο πήρε τελική μορφή της το 1966. Είναι ένα έργο που με συγκινεί για την αμεσότητα με την οποία εκφράζεται η ανθρώπινη παραστατικότητα και για την αλήθεια του που δεν παραχωρεί την θέση της σε αόριστες μουσικές ιδέες. Το έργο με μουσικά θέματα σε αντιστικτική αντιπαράθεση να «ζωγραφίζουν» εικόνες καλπασμού, μάχης, μοναξιάς και «ιερής οργής», ακολουθεί την κλασσική φόρμα –Σονάτα, με μουσική γραφή του Μοντερνισμού του 20ου αιώνα.
Όσο για το Τραγούδι του Άρη δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω την ακριβή ημερομηνία, αλλά ανήκει στη συλλογή των αγωνιστικών τραγουδιών της Εθνικής Αντίστασης. Το απλό αυτό τραγούδι το μετατρέπω σε δικό μου αυτοσχεδιαστικό Χορικό.
-Μας χωρίζουν τρεις εβδομάδες από το Πάσχα. Υπάρχει χώρος και χρόνος για «κατανυκτικό στοχασμό» στην εποχή μας;
Νομίζω, αυτό εξαρτάται από τις πνευματικές ανάγκες και τον τρόπο του κάθε ατόμου. Αυτός /η που έχει συνείδηση ότι χρειάζεται την περισυλλογή για την ισορροπία του, θα βρεί τον χώρο και τον χρόνο, ακριβώς όπως, σε ένα πρώτο στάδιο, βρίσκουν τη «γιόγκα».
- Αναφερθήκατε στα «μνημεία στοχασμού για την οδύνη του ανθρώπινου Δράματος» και θα ήθελα να ρωτήσω, πώς βίωσε η οικογένεια σας τα Σεπτεμβριανά στην Κωνσταντινούπολη. Πότε ήρθατε στην Αθήνα; Έχετε ταξιδέψει έκτοτε στην Πόλη;
… Αν και δεν είναι θέμα για σύντομη αναφορά, κυρίως επειδή αφορά μνήμες οδυνηρές τόσο για την οικογένεια μου, όσο και για όλη την ομογένεια. Παρομοιάζεται με την Νύχτα των Κρυστάλλων των Χιτλερικών ορδών κατά των Εβραίων.
Οι αφηγήσεις μιλούσαν για την τρομακτική νύκτα της 7ης Σεπτέμβρη 1955, όπου είμαι 1,5 ετών στην κούνια που ήταν κάτω από το παράθυρο ισογείου εξοχικού σπιτιού που έβλεπε στο δρόμο. Τόπος, το νησί της Πριγκήπου. Παραθέριζαν ακόμα. Με έντρομους τους γονείς από τις απειλητικές ιαχές των οργανωμένων ορδών που περνούσαν και βιαιοπραγούσαν, με άρπαξαν από την κούνια –όπως αφηγούντο- και κατέβηκαν να κρυφτούν στο υπόγειο μέχρι να χαράξει η ημέρα και να καταλαγιάσει η νύχτα τρόμου. Εικόνα καταστροφής παντού. Και η κούνια γεμάτη από τα θρύψαλα των τζαμιών του παραθύρου και τις κοτρώνες που εκσφενδόνιζαν.
Και μετά μια επταετία ήρθαν οι απελάσεις των Ρωμιών και η αναγκαστική μετανάστευση.
“Υπάρχει μία τεράστια τράπεζα μουσικών πληροφοριών και άλλοτε ενώ περπατάς στο δρόμο ακούς να παίζει ένα απόσπασμα από έργο συμφωνικό η για σόλο όργανο, μια άρια, ένα απλό τραγούδι που απορώ από πού «ξεθάφτηκε» και ζωντάνεψε στο μυαλό μου”
Πήγα μόνο μια φορά στην Κωνσταντινούπολη το 1993 για τρεις μέρες, για ένα ρεσιτάλ υπέρ και για τον εορτασμό των 100 χρόνων των Μεγάλων Εκπαιδευτηρίων της Πόλης (Ζωγράφειο, Μεγάλη του Γένους Σχολή) υπό την αιγίδα του Πατριάρχη Βαρθολομαίου.
-Τα δύο χρόνια της πανδημίας επηρέασαν (και μέχρι ενός σημείου ακόμη) τη ζωντανή μουσική. Εάν σας ζητούσα να περιγράψετε την εμπειρία της επαφής με το κοινό, τι θα λέγατε;
Είναι πράγματι μεγάλο πλήγμα για τον καλλιτέχνη να μην μπορεί να επικοινωνήσει με το κοινό του. Οι ασυνέχειες αυτές δημιουργούν τεράστια προβλήματα που είναι και καλλιτεχνικά και οικονομικά. Προσωπικά, έχω αναβαλλόμενη συναυλία στο εξωτερικό επί δύο χρόνια που θα πραγματοποιηθεί φέτος. Ταυτόχρονα η πανδημία δημιούργησε και νέες τάσεις του κοινού όπως να στρέφεται στις συναυλίες μεταδιδόμενες στο διαδίκτυο, μέσω του οποίου η βιομηχανία του θεάματος μπόρεσε να κρατήσει «ζωντανή» την μουσική και τους «σταρ» καλλιτέχνες σε επικαιρότητα.
-Υπάρχει κάποια μελωδία που σιγοτραγουδάτε τον τελευταίο καιρό;
Ξέρετε, το μυαλό του μουσικού λειτουργεί αυτόνομα συνήθως παρά την θέληση μας. Υπάρχει μέσα μία τεράστια τράπεζα μουσικών πληροφοριών και άλλοτε ενώ περπατάς στο δρόμο ακούς να παίζει ένα απόσπασμα από έργο συμφωνικό ή για σόλο όργανο, μια άρια, ένα απλό τραγούδι που απορώ από πού «ξεθάφτηκε» και ζωντάνεψε στο μυαλό μου. Ένα πρόσφατο παράδειγμα ήταν το τραγούδι του ΄70 «you’ve got a friend» του James Taylor…που ξεπήδησε στο κεφάλι μου ποιος ξέρει από πού… Στα συνειδητά μου όμως παίζω συνεχώς μέσα στο μυαλό μου– ή μάλλον προβάρω- τη μουσική που μελετάω εκείνη την εποχή.
Info
Ημέρες Λατρευτικής Μουσικής / Φεστιβάλ Πιάνου Εναλλακτικής Σκηνής ΕΛΣ, ΚΠΙΣΝ
Ρεσιτάλ Δανάης Καρά
8 Απριλίου, Ώρα έναρξης: 20.30
Έργα Μπαχ-Μπουζόνι, Μπαχ-Ζιλότι, Ξένου, Θεοδωράκη, Χατζιδάκι
Κατανυκτικοί στοχασμοί για τα Πάθη του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, της Ελληνικής Αντίστασης και της Ρωμιοσύνης.
Τιμές εισιτηρίων: 12 ευρώ, 15 ευρώ, Φοιτητικό, παιδικό 10 ευρώ.
Προπώληση:
Ταμεία ΕΛΣ στο ΚΠΙΣΝ (2130885700, καθημερινά 09.00-21.00)