Στο υπόγειο του Πανεπιστημίου της Δανίας στο Οντένσε, μια σειρά διαδρόμων φιλοξενεί τη «Συλλογή Εγκεφάλων». Περιλαμβάνει 9.479 δείγματα εγκεφάλων που διατηρούνται σε φορμόλη.
Πρόκειται για τμήματα εγκεφάλων που ελήφθησαν μετά από νεκροψίες ψυχικά ασθενών στα κλειστά ψυχιατρικά ιδρύματα της Δανίας.
Τα δείγματα ελήφθησαν μεταξύ 1945 και 1980 από τον Έρικ Στρέμγκρεν, διακεκριμένο Δανό ψυχίατρο, σε συνεργασία με έναν νευροπαθολόγο, σε κρατικά ψυχιατρικά νοσοκομεία όπου κανείς δεν ενδιαφερόταν για το τι συνέβαινε μέσα σε αυτά.
Τα δείγματα των εγκεφάλων έχουν ληφθεί χωρίς τη συγκατάθεση των ίδιων των ασθενών ή των οικογενειών τους. Όμως το Συμβούλιο Δεοντολογίας της Δανίας αποφάσισε, στις αρχές της δεκαετίας του 1990, ότι μπορούν να χρησιμοποιηθούν για ιατρικές έρευνες, αναφέρει το Sciencealert.
Ήταν ένα «είδος πειραματικής έρευνας», εξήγησε στο Γαλλικό πρακτορείο Ειδήσεων ο Γιέσπερ Κράγκ, ειδικός στην ιστορία της ψυχιατρικής.
«Αυτά ήταν κρατικά ψυχιατρικά νοσοκομεία. Εκείνη την εποχή, τα δικαιώματα των ασθενών δεν αποτελούσαν πρωταρχικό μέλημα», είπε.
Μεταξύ 1929 και 1967, ο νόμος απαιτούσε να στειρώνονται τα άτομα που είχαν δεσμευτεί σε ψυχιατρικά ιδρύματα.
Μέχρι το 1989 έπρεπε να λάβουν ειδική άδεια για να τους επιτραπεί να παντρευτούν.
Η Δανία θεωρούσε τους «ψυχικά άρρωστους», όπως τους αποκαλούσαν τότε, «βάρος για την κοινωνία (και πίστευε ότι) αν τους επέτρεπαν να κάνουν παιδιά, αν τους αφήσουμε να χαλαρώσουν… θα προκαλούσαν προβλήματα», λέει ο Κράγκ.
Τότε, κάθε Δανός που πέθαινε υποβαλλόταν σε αυτοψία, λέει ο παθολόγος Μάρτιν Βίρενφελντ Νίλσεν, διευθυντής της συλλογής και προσθέτει: «Ήταν απλώς μέρος της κουλτούρας τότε, η αυτοψία ήταν απλώς μια άλλη νοσοκομειακή διαδικασία».
Η συλλογή, που στεγαζόταν εδώ και καιρό στο Άαρχους στη δυτική Δανία, μεταφέρθηκε στο Οντένσε το 2018.
Η έρευνα για τη συλλογή έχει καλύψει, με τα χρόνια, ένα ευρύ φάσμα ασθενειών, όπως η άνοια, η σχιζοφρένεια, η διπολική διαταραχή και η κατάθλιψη.
Ορισμένοι από τους εγκεφάλους ανήκαν σε άτομα που υπέφεραν τόσο από προβλήματα ψυχικής υγείας όσο και από εγκεφαλικές ασθένειες.
Τέσσερα ερευνητικά έργα χρησιμοποιούν αυτήν τη στιγμή τη συλλογή.
Η νευροβιολόγος Σουζάνα Αζνάρ, ειδικός στο Πάρκινσον που εργάζεται σε ερευνητικό νοσοκομείο της Κοπεγχάγης, χρησιμοποιεί τη συλλογή ως μέρος του ερευνητικού προγράμματος της ομάδας της.
Είπε ότι οι εγκέφαλοι ήταν μοναδικοί και έδωσαν τη δυνατότητα στους επιστήμονες να δουν τα αποτελέσματα των σύγχρονων θεραπειών.
«Οι ασθενείς δεν αντιμετωπίστηκαν με τις θεραπείες που έχουμε τώρα», είπε.