Kαθώς οδεύουμε προς τις εκλογές της 21ης Μαΐου, είναι χρήσιμο να διαλευκάνουμε το περιεχόμενο των επιλογών που προσφέρονται στους εκλογείς για να εκφράσουν την πολιτική τους βούληση.
Αναδείξαμε σε πρόσφατο άρθρο, πώς το λευκό, αν και χαρακτηρίζεται έγκυρη ψήφος, πρακτικά αχρηστεύεται αφού δεν υπολογίζεται για την εξεύρεση του εκλογικού μέτρου. Ψηφίζοντας λευκό ουσιαστικά ψηφίζουμε άκυρο.
Παράλληλα, είναι διαδεδομένη η αντίληψη ότι η ψήφος στα λεγόμενα “μικρά κόμματα” λειτουργεί τιμωρητικά για τα “κόμματα εξουσίας” καθώς τους στερεί ψήφους, επομένως μειώνει το εκλογικό ποσοστό που θα λάβουν ή δυσκολεύει την αυτοδυναμία. Όχι σπάνια οι εκλογείς θεωρούν “αντισυστημική” μία τέτοια επιλογή. Είναι, επομένως, χρήσιμο να διακριβώσουμε εάν πράγματι συνιστά κάλεσμα για αυτοκριτική της εκάστοτε κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης, εάν τους κινητοποιεί για αναστοχασμό ή και αλλαγή πλεύσης προς πολιτικές που θα ευθυγραμμίζονται με τη λαϊκή βούληση.
Ποιος καρπώνεται την ψήφο στα “μικρά κόμματα”;
Στον ακόλουθο πίνακα αποτυπώνονται τα αποτελέσματα των εθνικών εκλογών του 2019 και οι έδρες που έλαβαν τα κόμματα (3η στήλη - ΕΔΡΕΣ ΠΟΥ ΕΛΑΒΑΝ ΤΟ 2019). Στην 4η στήλη (ΕΔΡΕΣ ΜΕ ΑΠΛΗ ΑΝΑΛΟΓΙΚΗ) υπολογίζονται οι έδρες που θα λάμβαναν οι συνδυασμοί σύμφωνα με το σύστημα της λεγόμενης “απλής αναλογικής”. Στην τελευταία στήλη αποτυπώνονται οι έδρες που θα κέρδιζαν εάν δεν ίσχυε το όριο του 3% για την είσοδο στη Βουλή (ΕΔΡΕΣ ΜΕ ΑΠΛΗ ΑΝΑΛΟΓΙΚΗ ΧΩΡΙΣ 3%).
Παρατηρώντας τον πίνακα, διαπιστώνουμε ότι το εκλογικό αποτέλεσμα διαφοροποιείται σημαντικά με βάση την προϋπόθεση συγκέντρωσης ποσοστού 3% για την είσοδο στη Βουλή. Συγκεκριμένα, είναι σαφές ότι τις έδρες που θα λάμβαναν τα κόμματα τα οποία δεν συγκέντρωσαν την προϋπόθεση του 3% για την είσοδο στη Βουλή τις καρπώνονται τα κόμματα που συγκεντρώνουν ποσοστό άνω του 3%.
Με άλλα λόγια, οι ψήφοι που έλαβαν τα εκτός Βουλής κόμματα απλώς αποτυπώνονται ποσοστιαία, δεν υπολογίζονται όμως για τη διάθεση των βουλευτικών εδρών. Μάλιστα, όσο μεγαλύτερο το ποσοστό τους, τόσο χαμηλώνει ο πήχης της αυτοδυναμίας. Στην ενισχυμένη αναλογική το κέρδος για τα κόμματα εντός Βουλής είναι μεγαλύτερο, στην απλή αναλογική μικρότερο. Ωστόσο, και στις δύο περιπτώσεις κερδίζουν έδρες που δεν έλαβαν λόγω εκλογικής προτίμησης, αλλά επειδή ορισμένοι συνδυασμοί/υποψήφιοι δεν μπήκαν στη Βουλή.
Ψηφίζοντας, επομένως, ένα “μικρό κόμμα” όχι μόνο δεν τιμωρούμε τα “μεγάλα κόμματα”. Αντίθετα, τα ενισχύουμε.
Ούτε αντιπροσωπευτική, ούτε δημοκρατία
Στις τελευταίες εκλογές το ποσοστό της αποχής ήταν 42.22%, τα κόμματα εκτός Βουλής συγκέντρωσαν 8,08%, ενώ τα λευκά/άκυρα 2.08%, σύνολο 52.38%. Οι 300 έδρες της Βουλής, ωστόσο, κατανεμήθηκαν με βάση το υπόλοιπο 47.62% του εκλογικού σώματος, δηλαδή με βάση τη μειοψηφία. Μάλιστα, αν λάβουμε υπ’ όψιν το ποσοστό που έλαβε το κυβερνών κόμμα (39.85%) θα αντιληφθούμε το μέγεθος της πλάνης των ποσοστών. Το 39.85 δεν αντιστοιχεί στο 100% του εκλογικού σώματος, αλλά στο υπόλοιπο 47.62% που δεν απείχε, δεν ψήφισε κόμμα εκτός Βουλής ή λευκό/άκυρο. Το πραγματικό ποσοστό που συγκέντρωσε η ΝΔ με αναγωγή στο σύνολο του εκλογικού σώματος ήταν 18.97%, το ΣΥΡΙΖΑ 15.01%, το ΠΑΣΟΚ/ΚΙΝΑΛ 3.85%, το ΚΚΕ 2.52% κ.ο.κ.
Το μέγεθος της πλάνης των ποσοστών αναδεικνύει ότι η κυβέρνηση, το σύνολο της Βουλής δεν επιλέγεται από την πλειοψηφία του λαού, αντιθέτως. Πώς είναι, επομένως, δυνατόν ένα πολιτικό σύστημα που αναδεικνύει κυβέρνηση (ακριβέστερα αιρετό μονάρχη) με 18.97% να θέλει να θεωρείται “αντιπροσωπευτικό” και μάλιστα να ονομάζεται “δημοκρατία”;
Τα κίβδηλα “επιχειρήματα” περί αναγκαιότητας ανάδειξης κυβέρνησης για να αποφύγουμε την ακυβερνησία ένα στοιχείο υπογραμμίζουν: ότι τα κόμματα δεν ενδιαφέρονται να επαναπροσδιορίσουν την ακολουθούμενη πολιτική τους προκειμένου να υπηρετούν τη λαϊκή βούληση. Επικεντρώνονται στις νομοθετικές ρυθμίσεις και στις προσαρμογές του εκλογικού νόμου που θα εξασφαλίζουν εκλογική νομιμοποίηση στις κυβερνήσεις μειοψηφίας πάση θυσία.
Το όριο συμμετοχής ως προϋπόθεση εγκυρότητας των εκλογών
Το 1ο άρθρο του Συντάγματος ορίζει ότι “Θεμέλιο του πολιτεύματος είναι η λαϊκή κυριαρχία. Όλες οι εξουσίες πηγάζουν από τον Λαό”. Σαφές προαπαιτούμενο για να τηρείται η θεμέλια αρχή της πλειοψηφίας είναι η άμεση θέσπιση ενός ελάχιστου ορίου συμμετοχής άνω του 50% επί του συνόλου του εκλογικού σώματος προκειμένου οι εκλογές να είναι έγκυρες.
Σε κάθε περίπτωση, το ισχύον πολιτικό σύστημα δεν δικαιούται να ονομάζεται ούτε “αντιπροσωπευτικό” ούτε “δημοκρατία”. Το αριθμητικό κριτήριο για την εγκυρότητα των εκλογών είναι αναγκαία, όχι όμως επαρκής συνθήκη για τη μεταβολή του πολιτικού συστήματος σε αντιπροσώπευση ή δημοκρατία. Ο Καθηγητής Γιώργος Κοντογιώργης έχει αποδείξει με το έργο του και την εμβριθή μελέτη πρωτογενών πηγών ότι η μεν αντιπροσώπευση προϋποθέτει την πραγματική ανάληψη της ιδιότητας του εντολέα από το σώμα της κοινωνίας των πολιτών, η δε δημοκρατία τη συγκέντρωση της καθολικής πολιτικής αρμοδιότητας. Ουδεμία προϋπόθεση μεταβολής συντρέχει σήμερα, καθώς το ποιοτικό περιεχόμενο της ψήφου περιορίζεται αποκλειστικά στην εκλογή, δηλαδή στη νομιμοποίηση του μονάρχη.
Απόψεις και άλλες δηλώσεις που εκφράζονται από χρήστες και τρίτα μέρη (π.χ., bloggers) είναι αποκλειστικά δικές τους και δεν αποτελούν απόψεις της HuffPost Greece. Την ευθύνη για περιεχόμενο που δημιουργείται από τρίτα μέρη φέρουν αποκλειστικά τα μέρη αυτά.