Όταν οι άνθρωποι μιλούν ή σκέφτονται την αυτοκτονία, η φυσική (και δίκαιη) αντίδραση είναι να πιστεύουν ότι κάποιος βρίσκεται σε άμεση κρίση.
Ωστόσο, οι σκέψεις αυτοκτονίας δεν ταιριάζουν πάντα σε ένα συγκεκριμένο καλούπι. Αντίθετα, έχουν ένα μεγάλο εύρος. Μερικοί σίγουρα χρειάζονται παρέμβαση το συντομότερο δυνατό, ενώ άλλοι μπορεί να μην αισθάνονται προσκολλημένοι στη ζωή αλλά δεν διατρέχουν κρίσιμο κίνδυνο να βλάψουν τον εαυτό τους. Όλοι «στη γραμμή» αυτή χρειάζονται φροντίδα και βοήθεια, αλλά το είδος της βοήθειας διαφέρει ανάλογα με την κατάσταση.
Ο αυτοκτονικός ιδεασμός είναι «ένας ευρύς όρος που έχει πολλές διαφορετικές σημασίες», εξηγεί ο Κέιαν Μίλερ, υπεύθυνος δημόσιας εκπαίδευσης στον οργανισμό ψυχικής υγείας The Trevor Project. Μπορεί να περιέχει μια σειρά από σκέψεις, ενασχόληση ή επιθυμίες για θάνατο ή αυτοκτονία. «Ο ορισμός είναι κάπως ασαφής και ευρύς για να περιλαμβάνει όσο το δυνατόν περισσότερους τύπους σκέψεων σε αυτόν τον ”χώρο”», λέει ο ίδιος, ο οποίος χρησιμοποιεί τις αντωνυμίες τους/τους.
Οι πιο γνωστές κατηγορίες αυτοκτονικού ιδεασμού είναι οι παθητικές και οι ενεργητικές. Ο ενεργός ιδεασμός είναι αυτό που συνήθως σκεφτόμαστε όταν πρόκειται (να διαπραχθεί) αυτοκτονία, η οποία είναι πιο κοντά στο σημείο κρίσης, λέει ο Ρόμπερτ Τζόνσον, επαγγελματίας με άδεια, σύμβουλος και βοηθός διευθυντής στο The Dorm, μια κοινότητα θεραπείας ψυχικής υγείας για νέους ενήλικες στο Νέα Υόρκη και Ουάσιγκτον. Εάν βρισκόμαστε σε αυτή τη θέση αυτή τη στιγμή, είναι επιτακτική ανάγκη να απευθυνθούμε σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας.
Ο παθητικός ιδεασμός, από την άλλη πλευρά, αποτυπώνει πληρέστερα αυτό το τεράστιο εύρος σκέψεων με τις οποίες πολλοί άνθρωποι συχνά ταλαντεύονται. Και είναι πιθανώς πιο συνηθισμένος από όσο θεωρούμε.
Ας δούμε - και με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας - τι πρέπει να γνωρίζουμε για αυτές τις παθητικές αυτοκτονικές σκέψεις και πώς να τις αντιμετωπίσουμε:
Τα σημάδια του παθητικού αυτοκτονικού ιδεασμού είναι πιο ασαφή σε σύγκριση με τον ενεργητικό τύπο
Ο ενεργός αυτοκτονικός ιδεασμός μπορεί να είναι αρκετά συγκεκριμένος: Συνήθως ένα άτομο που σκέφτεται ενεργά να αυτοκτονήσει έχει ένα σχέδιο ή μια μέθοδο στο μυαλό του, λέει ο Τζόνσον. Αυτό μπορεί να συμβεί είτε αργά είτε γρήγορα.
Ο παθητικός ιδεασμός είναι λίγο πιο ευρύς. Για κάποιους, αυτό μπορεί να σημαίνει σκέψεις αυτοτραυματισμού. Για άλλους, θα μπορούσε να είναι ένα υποκείμενο συναίσθημα ότι δεν θέλουμε να ζούμε πια, αλλά δεν υπάρχει επίσης καμία επιθυμία να κάνουμε κάποια ενέργεια σε σχέση μ′ αυτό. Ο παθητικός ιδεασμός έχει να κάνει περισσότερο με το συναίσθημα του να μην θέλουμε να είμαστε ζωντανοί και λιγότερο με το να έχουμε ένα σχέδιο (ως προς αυτό).
«Συχνά, οι άνθρωποι δεν σκέφτονται να αντιμετωπίσουν τις περισσότερο παθητικές σκέψεις, [αλλά] όλα αυτά είναι σημαντικό να τα αντιμετωπίσουμε», λέει ο Μίλερ.
Μερικοί άνθρωποι διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο αυτοκτονικού ιδεασμού.
Σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων, εκτιμάται ότι το 2020 12,2 εκατομμύρια Αμερικανοί ενήλικες σκέφτηκαν σοβαρά την αυτοκτονία το 2020, είπε ο Μίλερ. Περίπου 3,2 εκατομμύρια σχεδίασαν απόπειρα αυτοκτονίας και 1,2 εκατομμύρια απόπειρα αυτοκτονίας το συγκεκριμένο έτος. Ο Μίλερ σημείωσε ότι αυτοί οι αριθμοί είναι δυνητικά χαμηλοί, καθώς πολλά από αυτά τα δεδομένα πρέπει να αναφέρονται από προσωπική πρωτοβουλία.
Ορισμένες ομάδες ανθρώπων διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο από άλλες. Η αυτοκτονία είναι η δεύτερη κύρια αιτία θανάτου μεταξύ των νέων ηλικίας 10 έως 24 ετών —και οι νέοι LGBTQ έχουν «τέσσερις φορές περισσότερες πιθανότητες να επιχειρήσουν αυτοκτονία από τους συνομηλίκους τους», προσθέτει ο Μίλερ.
Επιπλέον, σ′ αυτές προστίθενται και άτομα που ταυτοποιούνται ως Ινδιάνοι της Αμερικής, ιθαγενείς της Αλάσκας ή μαύροι και άλλα έγχρωμα άτομα που διατρέχουν επίσης αυξημένο κίνδυνο, μαζί με βετεράνους. Αυτό συμβαίνει επειδή αυτές οι ομάδες αντιμετωπίζουν παράγοντες κινδύνου αυτοκτονίας, όπως παρατεταμένο (διάστημα) διαφοροποίησης ή παρενόχλησης, λένε.
Είναι επίσης μια απάντηση στο άγχος που αντιμετωπίζουν άτομα που έχουν περιορισμένους μηχανισμούς αντιμετώπισης και υψηλότερο κίνδυνο βλάβης.
Ο Μίλερ σημειώνει ότι όλοι βιώνουν άγχος που σχετίζεται με δύσκολες συνθήκες στη ζωή τους, είτε πρόκειται για απώλεια εργασίας είτε για διάγνωση υγείας.
Αλλά όταν πρόκειται για την μορφή του άγχους που εξελίσσεται σε αυτοκτονικό ιδεασμό, έχει παρατηρηθεί ότι είναι σημαντικό να εξετάζουμε την βασική ευαλωτότητα κάποιου όταν βιώνει έναν στρεσογόνο παράγοντα. Η βασική ευαλωτότητα κάποιου είναι ο κίνδυνος να υποστεί βλάβη, είτε είναι συναισθηματική είτε σωματική.
Εάν η βασική μας ευαλωτότητα είναι χαμηλή και έχουμε μηχανισμούς αντιμετώπισης, όπως φίλοι με τους οποίους μπορούμε να μιλήσουμε και έναν θεραπευτή στον οποίο μπορείτε να στηριχτούμε, πιθανότατα δεν θα περάσουμε σε κατάσταση κρίσης όταν αντιμετωπίζουμε ένα στρεσογόνο παράγοντα, αναφέρεται. Ωστόσο, εάν η βασική μας «ευπάθεια» είναι πιο μεγάλη και αντιμετωπίζουμε δυσκολίες όπως διακρίσεις ή οικογενειακή απόρριψη... είναι πιο πιθανό να φθάσουμε σε ένα οριακό σημείο κρίσης και πιθανώς να βιώσουμε αυτοκτονικό ιδεασμό.
Έτσι, «για τους ανθρώπους που έχουν περιορισμένες δεξιότητες αντιμετώπισης», ο αυτοκτονικός ιδεασμός μπορεί να είναι μια απάντηση σε στρεσογόνες καταστάσεις ή πάτημα οποιασδήποτε «σκανδάλης», προσθέτει ο Τζόνσον.
“Δεν υπάρχει «λιγότερο σοβαρή» συμπεριφορά όταν πρόκειται για αυτοκτονία ή αυτοκτονικό ιδεασμό. Κανείς δεν πρέπει να ζει με οποιοδήποτε είδος αυτοκτονικών σκέψεων – και μπορεί να βελτιωθεί με τη θεραπεία”
Κανένας δεν πρέπει να διαχειριστεί οποιουδήποτε είδους αυτοκτονικό ιδεασμό μόνος του
Ανεξάρτητα από το είδος των αυτοκτονικών σκέψεων που βιώνουμε ή πόσο συχνά, είναι σημαντικό να ζητήσουμε υποστήριξη.
«Πρώτα πρώτα, ας λάβουμε βοήθεια αμέσως», λέει ο Μίλερ, προσθέτοντας ότι η βοήθεια μπορεί να σημαίνει διαφορετικά πράγματα για διαφορετικούς ανθρώπους. Μπορεί να απευθυνθούμε σε φίλους ή συγγενείς, σε έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας, να έρθουμε σε επαφή με διαδικτυακούς φίλους ή να καλέσουμε μια γραμμή βοήθειας.
Καλέστε εδώ για βοήθεια στην 24ωρη γραμμή παρέμβασης για την αυτοκτονία (1018)
Όταν μιλάμε με έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας, μπορούμε να τον ενημερώσουμε ότι αντιμετωπίζουμε αυτοκτονικό ιδεασμό, είτε πρόκειται για ενεργές σκέψεις αυτοκτονίας είτε αν απλά αν δεν θέλουμε να είμαστε πια ζωντανοί...
«Όποια και αν είναι η περίπτωση, απλώς ας βρούμε κάποια άμεση υποστήριξη», λέει ο Μίλερ.
Ο ίδιος σημειώνει ακόμα ότι είναι σημαντικό τα αγαπημένα πρόσωπα του ατόμου που χρειάζεται βοήθεια να γνωρίζουν τα προειδοποιητικά σημάδια. «Οι άνθρωποι με αυτοκτονικό ιδεασμό θα πουν μερικές φορές ότι αισθάνονται άδειοι ή απελπισμένοι, ένοχοι ή ντροπιασμένοι, παγιδευμένοι, εκτός επιλογών, (ότι βρίσκονται) σε έντονο ψυχικό ή σωματικό πόνο, νιώθουν βάρος για αυτούς που αγαπούν», εξηγεί.
Ως προς την εξωτερική συμπεριφορά, αυτό μπορεί να μοιάζει με απόσυρση από αγαπημένα πρόσωπα, αυξημένη χρήση αλκοόλ ή ναρκωτικών, το να λέμε αντίο , η ανάληψη επικίνδυνων «αποστολών», όπως ή πολύ γρήγορη οδήγηση ή μια ξαφνική αξιοσημείωτη βελτίωση στη συμπεριφορά (που θα μπορούσε να σημαίνει ότι το άτομο αισθάνεται μια αίσθηση ανακούφισης αφού έχει κάνει ένα σχέδιο), σύμφωνα με τον Μίλερ.
Ανεξάρτητα από το είδος της εμπειρίας που έχει κάποιος, οι σκέψεις αυτοκτονίας είναι επικίνδυνες και πρέπει να αντιμετωπίζονται από έναν επαγγελματία. Δεν υπάρχει «λιγότερο σοβαρή» συμπεριφορά όταν πρόκειται για αυτοκτονία ή αυτοκτονικό ιδεασμό. Κανείς δεν πρέπει να ζει με οποιοδήποτε είδος αυτοκτονικών σκέψεων – και αυτό μπορεί να βελτιωθεί με τη θεραπεία