Μετά την εμπειρία της οικονομικής κρίσης, περισσότεροι Έλληνες κατάλαβαν ότι οι πόροι δεν είναι απεριόριστοι – όχι οι περισσότεροι, αλλά σίγουρα περισσότεροι από όσοι πριν. Η αδυναμία του υπό χρεοκοπία ελληνικού κράτους να ενσωματώσει όλα τα αιτήματα στην οικονομική του πολιτική και να στηρίξει γενναιόδωρα την κατανάλωση περιορίστηκε δραματικά. Η σπάνη λοιπόν των πόρων δημιουργεί μια συνθήκη απολύτως συγκεκριμένη στην οποία η πραγματική πολιτική οφείλει να δώσει την απάντηση. Η μαγική λέξη είναι μία – προτεραιότητες. Χωρίς ιεράρχηση προτεραιοτήτων και ανάλογη κατανομή των πόρων δεν θα μπορέσουμε ποτέ να ξεφύγουμε από την μέγγενη μιας επόμενης χρεοκοπίας. Επένδυση και παραγωγή αντί κατανάλωσης, εισοδήματα έναντι φόρων, εργαζόμενοι και άνεργοι πρώτα και μετά ασφαλιστικό κ.ο.κ
Αυτή η θεμελιώδης παραδοχή πρέπει να συνέχει όλα τα πολιτικά κόμματα και να γίνεται διακριτή στον προγραμματικό και πολιτικό τους λόγο – τουλάχιστον σε εκείνα που φιλοδοξούν να ασκήσουν κυβερνητική εξουσία. Ο νέος πρόεδρος του ΠΑ.ΣΟ.Κ φαίνεται να αντιλαμβάνεται αυτήν την αναγκαιότητα καθώς έχει καταφέρει να δώσει ένα πρώτο στίγμα των προθέσεών του. Ορίζει προτεραιότητες και αγγίζει θεματικές που πιο πριν δεν ήταν στο επίκεντρο του δημοσίου διαλόγου – ενέργεια, κοινωνική κατοικία, δημογραφικό, πολιτική ασφάλειας και άμυνας κοκ.
Επιχειρεί μάλιστα να τις συνδέσει με την ευρωπαϊκή πραγματικότητα και να καταστήσει ευδιάκριτες τις διαφορές των πολιτικών οικογενειών. Δίνει με τον τρόπο αυτό στο ΠΑ.ΣΟ.Κ στίγμα, προγραμματικό βάθος και ευρωπαϊκό αέρα – στοιχεία που του επιτρέπουν να μιλά για σοσιαλδημοκρατική διακυβέρνηση της Ελλάδας και να μην εγκλωβίζεται σε ερωτήματα του στυλ «με ποιόν θα πάτε μετά τις εκλογές».
Ποιες είναι οι δύο προκλήσεις για τον νέο αρχηγό του ΠΑ.ΣΟ.Κ;
Το ΠΑ.ΣΟ.Κ ως ένας από του βασικούς πυλώνες της μεταπολίτευσης και κόμμα που κυβέρνησε περισσότερα από 20 χρόνια τη χώρα πρέπει να έχει πρόταση για το κράτος και για την οικονομία και τη μεσαία τάξη. Το ελληνικό κράτος πρέπει να αλλάξει, να μην είναι σπάταλο, βραδυκίνητο και αναποτελεσματικό. Πρέπει να μειωθεί το μέγεθος, το κόστος, η γραφειοκρατία του αλλά από την άλλη απαιτείται κρατική παρέμβαση σε νέα πεδία. Ρυθμιστικές αρχές, αναδιάρθρωση του κοινωνικού κράτους με στόχευση, ενίσχυση της υγείας, διοικητική μεταρρύθμιση, φορολογία, κόστος ενέργειας, υποδομές, διασφάλιση κανόνων ανταγωνισμού, νέο προσωπικό με δεξιότητες και άρα καλές αμοιβές και στήριξη του αναπτυξιακού εγχειρήματος με κάθε τρόπο. Το ΠΑ.ΣΟ.Κ πρέπει να εμφανίσει μια ολοκληρωμένη πρόταση για ένα σύγχρονο, σοσιαλδημοκρατικό κράτος, μακριά από τις παθογένειες όμως του παρελθόντος – είναι κομβικό για ένα κεντροαριστερό κόμμα.
Στα της οικονομίας το ερώτημα για το ΠΑ.ΣΟ.Κ είναι πως και με ποιο πλέγμα πολιτικών θα ενισχυθεί ή θα ξαναδημιουργηθεί μεσαία τάξη, απολύτως απαραίτητη για την επάνοδο στην κανονικότητα. Εσωστρεφής κορπορατισμός, συνέχιση προνομίων στους insiders, διατήρηση κλειστών επαγγελμάτων, προϊόντα και υπηρεσίες μη εμπορεύσιμα διεθνώς σημαίνει γνώριμη μεσαία τάξη της κρατικής υπερ-ρύθμισης, της προστασίας από τον ανταγωνισμό, της προσοδοθηρίας, του μεταπρατικού χαρακτήρα της οικονομίας που στέλνει τον λογαριασμό στους outsiders. Προσδιορισμός της θέσης στον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας, διεθνώς εμπορεύσιμα προϊόντα και υπηρεσίες, άνοιγμα στον ανταγωνισμό, ισχυροποίηση των θεσμών, σαφείς κανόνες για όλους σημαίνει διαφορετική οικονομία και νέα μεσαία τάξη – που ας μην ξεχνάμε ότι είναι αυτή που δίνει τα χαρακτηριστικά της στο παραγωγικό μοντέλο.
Ο κίνδυνος
Τα ανωτέρω είναι πολύ ωραία σχέδια επί χάρτου, χρειάζονται, αλλά η πολιτική είναι πιο σκληρή και έχει καθημερινές απαιτήσεις. Ο κίνδυνος που υπάρχει για το ΠΑ.ΣΟ.Κ του Νίκου Ανδρουλάκη είναι να εμφανιστεί με πλήρη προγραμματικό λόγο αλλά να μην καταφέρει να πιάσει τον κοινωνικό παλμό, να μην είναι δηλαδή «παίκτης» υπολογίσιμος στον πολιτικό ανταγωνισμό.
Το ΠΑ.ΣΟ.Κ ως κόμμα έχει ξεχάσει να κάνει εφ’ όλης της ύλης αντιπολίτευση και η νέα γενιά του είναι άνθρωποι κυρίως μετριοπαθείς που τους διακρίνει ο ρεαλισμός και η προσέγγιση των πραγμάτων με υπευθυνότητα. Για να απευθυνθεί όμως πειστικά σε κοινωνικά στρώματα που κάποτε το στήριζαν χρειάζεται ανάλογη κωδικοποίηση των μηνυμάτων του.
Η πολιτική μάχη για τρεις είναι σκληρή, ιδιαίτερα για τον τρίτο. Είναι ανταγωνιστική, θέλει πάθος, εγρήγορση, αντανακλαστικά, συνθήματα, ευστοχία παρεμβάσεων, ομάδα με όρεξη και -για το ΠΑ.ΣΟ.Κ ιδιαίτερα- ιστορικοπολιτικό ορίζοντα εάν θέλει να υποκαταστήσει τον ΣΥ.ΡΙ.ΖΑ ως εκφραστής της ιστορικής δημοκρατικής προοδευτικής παράταξης. Η δημοσκοπική εκτίναξη ανακάτεψε την τράπουλα, έδωσε ώθηση, έκανε το δημόσιο λόγο του ΠΑ.ΣΟ.Κ ορατό και υπολογίσιμο.
Τώρα απαιτείται όμως πανελλαδική διάρθρωση, συστηματική προσπάθεια παντού και «πολιτικότητα». Το άλμα από ένα διόλου ευκαταφρόνητο 13-15% στο 20% περνά μέσα από μια αυθεντική λαϊκότητα - όχι λαϊκισμό- από καθαρές απαντήσεις, αποφασιστικότητα και σταθερή προάσπιση της πολιτικής αυτονομίας. Ο νέος πρόεδρος του ΠΑ.ΣΟ.Κ έχει μια ιστορική ευκαιρία και την ικανότητα να εξελίσσεται ο ίδιος. Αν ενώσει αυτές τις κουκίδες θα βρει την έξοδο προς την εκλογική ισχυροποίηση.