Η Διακήρυξη των Αθηνών Περί Σχέσεων Φιλίας και Καλής Γειτονίας , η οποία υπεγράφη στις 7 Δεκεμβρίου 2023 από τον πρωθυπουργό της Ελλάδας Κυριάκο Μητσοτάκη και τον πρόεδρο της Τουρκίας Ρ.Τ Ερντογάν , θα μπορούσε να έχει ιστορική σημασία, μεγαλύτερη από αυτή που ενδεχομένως έχει σήμερα, εάν παράλληλα είχε αρθεί το Casus Belli με το οποίο μας απειλεί η Τουρκία.
Η μία βασική αρχή που διέπει τις ανθρώπινες σχέσεις, όπως και τις σχέσεις μεταξύ των κρατών, είναι ότι αυτές αξιολογούνται όχι από τις καλές προθέσεις και τα ωραία λόγια, αλλά από τις πράξεις.
Είναι αλήθεια ότι ο κ. Ερντογάν επισκέφθηκε την Αθήνα με πιο συγκαταβατικό τόνο απ΄ότι τον είχαμε συνηθίσει τα προηγούμενα χρόνια και μήνες. Πρόκειται για ειλικρινή μεταμέλεια και διάθεση φιλικής προσέγγισης με την Ελλάδα;
«Δεν είμαστε αφελείς» δήλωναν κυβερνητικά στελέχη πριν την επίσκεψη του Τούρκου προέδρου, εστιάζοντας όμως στα θετικά της επίσκεψης και καλά έκαναν. Ποιος άλλωστε δεν θέλει ειρήνη με τους γείτονές του;
Ωστόσο αξίζει να δούμε την αρχή αυτής της επαναπροσέγγισης και τα κίνητρα από μέρους της γειτονικής μας χώρας.
Ο ρόλος της Γερμανίας
Η διπλωματία των σεισμών μπορεί να θεωρείται η αρχή, αλλά σίγουρα δεν ήταν μόνο αυτός ο βασικός λόγος. Πρωταρχικό ρόλο έπαιξε η Γερμανία, ο ιστορικός σύμμαχος της Τουρκίας που αριθμεί τουλάχιστον τρία εκατομμύρια Τούρκους στην επικράτειά της καθώς και δισεκατομμύρια επενδύσεων στην Τουρκία. Η Γερμανία στη Σύνοδο Κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις 29 Ιουνίου 2023, αφού πήρε το ”πράσινο φως” από την Ελλάδα, αναζωογόνησε την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας.
Όπως γράψαμε τότε όλα ξεκίνησαν από μια προσπάθεια να εξευμενίσουν την Άγκυρα, όχι μόνο για το θέμα της άρσης του βέτο για την ένταξη της Σουηδίας στον ΝΑΤΟ αλλά πολύ περισσότερο για την αντιμετώπιση του προσφυγικού. Ετσι προστέθηκε στο προσχέδιο των συμπερασμάτων της Συνόδου Κορυφής και παράγραφος για τις σχέσεις Ε.Ε. - Τουρκίας.
Η πρωτοβουλία της Γερμανίας είχε ως αποτέλεσμα οι ηγέτες των 27 κρατών μελών να καλέσουν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διατυπώσει προτάσεις για το πως θα προωθηθούν οι σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας με την πρόβλεψη στη Σύνοδο Κορυφής του Δεκεμβρίου να γίνει μια στρατηγικής φύσης συζήτηση για το συγκεκριμένο ζήτημα.
Η ΕΕ οριοθετεί την Τουρκία βάσει των ελληνοτουρκικών
Πράγματι η έκθεση παρουσιάστηκε στις 29 Οκτωβρίου και σε αυτή υπογραμμίζεται ότι οι σχέσεις της ΕΕ με την Τουρκία εξαρτώνται από τη στάση της τελευταίας όσον αφορά τον σεβασμό των κυριαρχικών δικαιωμάτων των κρατών μελών της ΕΕ, τις σχέσεις καλής γειτονίας με την Ελλάδα, την επίλυση του Κυπριακού ζητήματος, βάσει των ψηφισμάτων του ΟΗΕ, και της σταθερότητας και ασφάλειας στην Ανατολική Μεσόγειο.
«Η ΕΕ διατηρεί στρατηγικό συμφέρον για ένα σταθερό και ασφαλές περιβάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο...η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ο Ύπατος Εκπρόσωπος συνιστούν να γίνουν πρόσθετα βήματα προς την κατεύθυνση της εποικοδομητικής δέσμευσης σε βασικούς τομείς συνεργασίας, με προοδευτικό, αναλογικό και αναστρέψιμο τρόπο και βάσει της καθορισμένης αιρεσιμότητας από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, παραμένοντας παράλληλα αποφασισμένοι να χρησιμοποιήσουν τα μέσα και τις επιλογές που διαθέτει η ΕΕ για την προάσπιση των συμφερόντων της ΕΕ και των κρατών μελών της» τονίζεται στην ανακοίνωση.
Είναι ενδιαφέρον ότι στην έκθεση οι αρμόδιοι προσπάθησαν να κάνουν το καλύτερο για να παρουσιάσουν όσο γίνεται πιο θετική εικόνα της Τουρκίας, λέγοντας ότι έχει επιδείξει μια πιο εποικοδομητική στάση σε μια σειρά ζητημάτων συμπεριλαμβανομένων των διμερών σχέσεών της με την Ελλάδα, της διευκόλυνσης για συμφωνία στην εξαγωγή σιτηρών από την Ουκρανία, αλλά και για τη συμβολή της στο μεταναστευτικό.
Εντύπωση όμως προκαλεί ότι δεν υπάρχει αναφορά στο Casus Belli που μας έχει κηρύξει η Τουρκία. Γιατί η ΕΕ θεώρησε ότι δεν υπάρχει λόγος να γίνει σαφής αναφορά στο ότι ένα κράτος μέλος της απειλείται με πόλεμο εάν ασκήσει τα κυριαρχικά του δικαιώματα που πηγάζουν από το διεθνές δίκαιο;
Τα «καρότα»
Όπως και να έχει η ΕΕ προτείνει ως δέλεαρ στην Τουρκία την επαναφορά των διαλόγων υψηλού επιπέδου για την οικονομία, την ενέργεια και τις μεταφορές, «υπό την προϋπόθεση ότι η Τουρκία συνεχίζει να απέχει από όλες τις παράνομες δραστηριότητες γεώτρησης στην Ανατολική Μεσόγειο και όλες τις άλλες ενέργειες που δεν σέβονται την κυριαρχία και τα κυριαρχικά δικαιώματα των κρατών-μελών της Ε.Ε.».
Προτείνει επίσης να συνεχιστούν οι διαπραγματεύσεις για τον εκσυγχρονισμό της τελωνειακής ένωσης Ε.Ε.-Τουρκίας «με την κατανόηση ότι η Τουρκία συνεχίζει να αντιμετωπίζει την καταστρατήγηση των περιοριστικών μέτρων της Ε.Ε. κατά της Ρωσίας μέσω της επικράτειάς της γρήγορα και αποτελεσματικά και συνεχίζει να επιλύει τα προβλήματα του εμπορίου». Επίσης τονίζεται ότι η έναρξη των συζητήσεων για το Κυπριακό μπορεί να διευκολύνει την έκβαση των συζητήσεων.
Ακόμη ένα «καρότο» για την Άγκυρα είναι το ενδεχόμενο περισσότερων επενδύσεων μέσω της Επενδυτικής Πλατφόρμας της Τουρκίας αλλά και μέσω της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, αλλά και η διευκόλυνση των διαδικασιών βίζας, για συγκεκριμένες κατηγορίες Τούρκων πολιτών όταν υποβάλλουν αίτηση για βίζα στην Ε.Ε. (επιχειρηματίες, φοιτητές, Τούρκοι πολίτες με μέλη οικογένειας στην Ε.Ε. κ.λπ.) κάτι που επανέλαβε ο Έλληνας πρωθυπουργός κατά τις κοινές του δηλώσεις με τον κ. Ερντογάν .
Το παιχνίδι του Ερντογάν
Η μεταστροφή λοιπόν του Ερντογάν δεν έχει καμία μεταφυσική εξήγηση, απλά ο Τούρκος πρόεδρος κατάλαβε ότι η Ελλάδα έχει αναβαθμιστεί διπλωματικά και στρατιωτικά και πως η σχέση του με την ΕΕ και την Δύση περνάει μέσα από τη χώρα μας. Επομένως οι χαμηλοί τόνοι συμφέρουν. Επίσης, ο διακαής του πόθος για τα F-35, αλλά και τα F-16, ή η προμήθεια Eurofighter περνάει μέσα από τις καλές του σχέσεις με τη Δύση.
Εν τω μεταξύ όλοι γνωρίζουν ότι η Τουρκία ως «επιτήδειος ουδέτερος» παίζει σε πολλά ταμπλό. Το φλέρτ με τη Ρωσία και άλλες δυνάμεις όπως το Ιράν προμηνύουν ότι στην γεωπολιτική ανακατανομή που συντελείται, αλλάζει στρατόπεδο.
Κάποιοι όμως θέλουν να την κρατήσουν στη Δύση πάση θυσία, όπως η Γερμανία και κύκλοι εντός των ΗΠΑ. Εάν στις εκλογές του 2024 επανεκλεγεί ο Τραμπ, τότε το σκηνικό θα αλλάξει άρδην υπέρ του Ερντογάν. Ακόμη δεν πρέπει να ξεχνάμε την «ξαδέλφη» των Ηνωμένων Πολιτειών, τη Βρετανία, αλλά και την Ισπανία.
Η μεν Βρετανία προ ημερών υπέγραψε στρατιωτική συμφωνία με την Τουρκία και δεν αποκλείεται να συμφωνήσει στην προμήθεια Eurofighter. Η δε Ισπανία, επί την προεδρία της οποίας στην ΕΕ στρώθηκε ο δρόμος για την επανέναρξη του ευρωτουρκικού διαλόγου, έχει τεράστια επενδυτικά συμφέροντα συμπεριλαμβανομένου του Mega Deal με την Τουρκία που αφορά τη ναυπήγηση του «αεροπλανοφόρου» TCG Anadolu και το ενδεχόμενο κατασκευής και δεύτερου «αεροπλανοφόρου».
Να μην γίνει η Ελλάδα Ιφιγένεια
Το ποιητικό λοιπόν του κ. Ερντογάν πως «Είμαστε δύο χώρες που μοιραζόμαστε την ίδια θάλασσα, την ίδια γεωγραφία, το ίδιο κλίμα ...» όσο υπάρχει το Turkaegean, η απειλή για Casus belli, κατεχόμενη Κύπρος, γκρίζες ζώνες, οράματα για γαλάζιες πατρίδες, τουρκολυβικά μνημόνια και επιστολές στις οποίες ο Τούρκος πρόεδρος αναφέρει «Κυριάκο φίλε μου, δεν σας απειλούμε αν δεν μας απειλήσετε.» είναι μια σαφής προειδοποίηση από μια χώρα που δεν έχει εγκαταλείψει τα νεοοθωμανικά οράματά της.
Και δεν μπορεί να γίνει αποδεκτό προκειμένου να πνέουν ούριοι άνεμοι στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο και να μην χάσει η Δύση την Τουρκία, να θυσιαστεί η Ελλάδα ως άλλη Ιφιγένεια.
Σε αυτό το παιχνίδι με τον χρόνο όλοι παίζουν το παιχνίδι τους. Η χώρα μας οφείλει συνεχίσει την ενίσχυση της αποτρεπτικής της ικανότητας, να διευρύνει τις συμμαχίες της και να μην παρασυρθεί από τις σειρήνες του κατευνασμού.