διαΝΕΟσις: Τα προβλήματα του συστήματος Δικαιοσύνης στην Ελλάδα σε αριθμούς

Τα προβλήματα του συστήματος Δικαιοσύνης στην Ελλάδα σε μια σειρά αριθμών παρουσιάζει, στο πλαίσιο νέας έρευνάς της, η διαΝΕΟσις, με τίτλο «Η Δικαιοσύνη στην Ελλάδα».

Όπως αναφέρεται στην έρευνα της διαΝΕΟσις, σύμφωνα με τα στοιχεία διεθνών οργανισμών η Ελλάδα:

-έχει μία από τις χειρότερες αναλογίες δικαστικών υπαλλήλων ανά δικαστή (1,5:1, το 2016 –μέσος όρος χωρών Συμβουλίου της Ευρώπης 3,9:1)

-έχει έναν από τους μεγαλύτερους αριθμούς δικαστηρίων κατά κεφαλήν στην Ε.Ε.

-το δικαστικό της σύστημα δεν χρησιμοποιεί σε σημαντικό βαθμό τεχνολογικές λύσεις για την αντιμετώπιση της γραφειοκρατίας

-δαπανά λιγότερα χρήματα κατά κεφαλήν για τη λειτουργία του δικαστικού της συστήματος από ό,τι ο ευρωπαϊκός μέσος όρος (41,3 ευρώ, έναντι 64 ευρώ). Παράλληλα, οι δημόσιες δαπάνες για τη δικαιοσύνη το διάστημα 2014-2016 μειώθηκαν κατά 33%.

Στην Ελλάδα από το 2010 έχει αυξηθεί ο αριθμός των δικαστών και (σε μικρότερο βαθμό) των εισαγγελέων, οι οποίοι εισαγγελείς, όμως, είναι πολύ λιγότεροι από ό,τι σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Επιπλέον, έχουμε από τα μικρότερα ποσοστά δικαστών που υπηρετούν στον πρώτο βαθμό από όλες τις χώρες της Ευρώπης, και έναν από τους μεγαλύτερους αριθμούς δικηγόρων. Στη χώρα μας η επίλυση διαφορών στα πολιτικά δικαστήρια χρειάζεται περισσότερες ημέρες από ό,τι σε οποιαδήποτε άλλη χώρα της Ε.Ε., ενώ τα πρωτοβάθμια διοικητικά δικαστήρια της χώρας έχουν τις περισσότερες εκκρεμείς υποθέσεις από όλες τις χώρες της Ε.Ε. Ο αριθμός εκκρεμών διοικητικών διαφορών ανά 100 κατοίκους στη χώρα μας το 2016 ήταν 2,2, τη στιγμή που στη Βουλγαρία ήταν 0,1, στην Ισπανία 0,3 και στην Πορτογαλία 0,7.

Στο πλαίσιο της έρευνας, την οποία εκπόνησαν επτά δικαστικοί (Κατερίνα Ν. Σακελλαροπούλου, Πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας, Μιχάλης Πικραμένος, Αντιπρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας, Αν. Καθηγητής Νομικής Σχολής Α,Π.Θ., Ιωάννης Συμεωνίδης, Αντεπίτροπος στη Γενική Επιτροπεία της Επικρατείας των Τακτικών Διοικητικών Δικαστηρίων, Καθηγητής Νομικής Σχολής Α.Π.Θ., Βασίλειος Π. Ανδρουλάκης, Πάρεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας, Θεοκτή Νικολαΐδου, Εφέτης, Λάμπρος Τσόγκας, Αντεισαγγελέας Εφετών, Πέτρος Αλικάκος, Πρόεδρος Πρωτοδικών -Δ.Ν) προτείνονται μεταρρυθμίσεις σε πέντε άξονες: Χωροταξία των δικαστηρίων, τεχνολογία, εκπαίδευση, εναλλακτικοί τρόποι επίλυσης διαφορών, δικαστικούς υπαλλήλους.

• -Μείωση του αριθμού των δικαστηρίων με τη συγχώνευση μικρών περιφερειακών δικαστηρίων.
• -Δημιουργία δικαστικών καταστημάτων σε μικρότερες πόλεις και απομακρυσμένα μέρη που θα επιτρέπουν μια σειρά από διαδικασίες (ακροάσεις δικηγόρων, διαδίκων) μέσω τηλεσυνεδρίασης.
• -Παρεμβάσεις για το κτιριακό πρόβλημα, το θέμα των υποδομών, και του δικαστικού μάνατζμεντ (διοίκηση, διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού, μέτρηση αποτελεσμάτων).
• -Εφαρμογή της “ψηφιακής δικογραφίας”, ώστε ο φάκελος κάθε υπόθεσης να μπορεί να αποθηκεύεται και να εντοπίζεται ευκολότερα από τα ενδιαφερόμενα μέρη.
• -Επιβολή επιπλέον τέλους στους διαδίκους που επιθυμούν να καταθέσουν έντυπα δικόγραφα, ως κίνητρο για την ηλεκτρονική υποβολή των πάντων.
• -Ολοκλήρωση του έργου του “Ολοκληρωμένου Συστήματος Διαχείρισης Δικαστικών Υποθέσεων” (ΟΣΔΔΥ), το οποίο βρίσκεται ήδη σε φάση υλοποίησης.
• -Εκσυγχρονισμό των προγραμμάτων σπουδών στην Εθνική Σχολή Δικαστικών Λειτουργών (ΕΣΔΙ), με την υιοθέτηση καλών πρακτικών που ακολουθούνται από άλλες χώρες.
• -Συνέχιση των νομοθετικών πρωτοβουλιών για την εισαγωγή του θεσμού της διαμεσολάβησης και σε νέες κατηγορίες διαφορών, όπως η ενδοοικογενειακή βία.
• -Αναμόρφωση των κλάδων του νέου Κώδικα Δικαστικών Υπαλλήλων με την εισαγωγή νέων που προϋποθέτουν ειδικά τυπικά προσόντα ώστε να καλυφθούν οι σύγχρονες ανάγκες των δικαστηρίων όλων των δικαιοδοτικών κλάδων και των εισαγγελιών.

Η έρευνα προτείνει, μεταξύ άλλων, τη μείωση του αριθμού των διοικητικών πρωτοδικείων σε 12 από 30 που υπάρχουν σήμερα, με τη συγχώνευση κάποιων μικρών, περιφερειακών πρωτοδικείων που έχουν πολύ λίγους δικαστές και μικρό όγκο υποθέσεων με τα μεγαλύτερα, που κατά κανόνα θα πρέπει να εδράζονται στις πρωτεύουσες των περιφερειών. Παράλληλα προτείνει και τη μείωση του αριθμού των διοικητικών εφετείων από εννέα σε επτά, που θα πρέπει κατά κανόνα να εδράζονται στις έδρες των αποκεντρωμένων διοικήσεων.

Σύμφωνα με την πρόταση άλλες, μικρότερες πόλεις και απομακρυσμένα μέρη όπως τα νησιά θα μπορούν να αποκτούν πρόσβαση στο δικαστικό σύστημα με τη δημιουργία δικαστικών καταστημάτων που θα επιτρέπουν μια σειρά από διαδικασίες (ακροάσεις δικηγόρων, διαδίκων) μέσω τηλεσυνεδρίασης, κάτι που ήδη προβλέπεται από τη νομοθεσία για τα αστικά δικαστήρια.

Ψηφιακή δικογραφία και εκπαίδευση

Επίσης η έρευνα υπογραμμίζει την ανάγκη εφαρμογής της «ψηφιακής δικογραφίας»: Η έρευνα προτείνει όλα τα έγγραφα να συλλέγονται με ηλεκτρονική μορφή, ώστε ο φάκελος να μπορεί να αποθηκεύεται και να εντοπίζεται ευκολότερα από τα ενδιαφερόμενα μέρη. 

Η έρευνα προτείνει επίσης την επιβολή επιπλέον τέλους στους διαδίκους που επιθυμούν να καταθέσουν έντυπα δικόγραφα, ως κίνητρο για την ηλεκτρονική υποβολή των πάντων. «Η ηλεκτρονική υπογραφή των εγγράφων που κινούνται από δικαστές και δικαστικούς υπαλλήλους είναι επίσης επιβεβλημένη, και θα βοηθούσε στην επίσπευση των διαδικασιών, ενώ και η ηλεκτρονική αποστολή των αποφάσεων, των κλήσεων, των κλητήριων θεσπισμάτων και των βουλευμάτων θα διευκόλυνε πολύ» σημειώνεται σχετικά- ενώ υπογραμμίζεται πως μια «ακόμα πιο επιτακτική ανάγκη» σε αυτό τον τομέα είναι η ολοκλήρωση ενός φιλόδοξου έργου που βρίσκεται ήδη σε φάση υλοποίησης, του «Ολοκληρωμένου Συστήματος Διαχείρισης Δικαστικών Υποθέσεων».

Ως προς την εκπαίδευση δικαστών και εισαγγελέων, υπογραμμίζεται η ανάγκη υιοθέτησης σύγχρονων προγραμμάτων σπουδών και καλών πρακτικών που ακολουθούν άλλες χώρες στην κατάρτιση των δικαστών, «με σκοπό να μην είναι καταρτισμένοι μόνο στα αμιγώς νομικά ζητήματα, αλλά και σε θέματα δικαστικής δεοντολογίας, ηθικής και ανεξαρτησίας, διαχείρισης ανθρώπινων πόρων και δεξιοτήτων ηγεσίας».

Ως προς το θέμα της αντιμετώπισης του προβλήματα των μεγάλων καθυστερήσεων, υπογραμμίζεται η σημασία της διαδικασίας διαμεσολάβησης, η οποία προβλέπεται ήδη από την ελληνική νομοθεσία. Ακόμη, σχετικά με τους δικαστικούς υπαλλήλους, οι ερευνητές προτείνουν νέα τυπικά προσόντα για τις νέες προσλήψεις, και επιμόρφωση των σημερινών δικαστικών υπαλλήλων.