Η Αραβική Άνοιξη, ο εμφύλιος πόλεμος στη Συρία και η επέλαση του Ισλαμικού Κράτους έχουν εδώ και μερικά χρόνια στρέψει την προσοχή των αναλυτών και των διεθνών μέσων ενημέρωσης, αλλά ακόμη και των ισχυρών δυνάμεων της Δύσης, μακριά από όσα εξελίσσονται, άλλοτε αθόρυβα και άλλοτε εκκωφαντικά, στο Ισραήλ και στα εδάφη της Παλαιστίνης. Δυστυχώς ή ευτυχώς, όμως, στη Μέση Ανατολή ο άγραφος νόμος «Ό,τι συμβαίνει στο Βέγκας, μένει στο Βέγκας» όχι μόνο δεν εφαρμόζεται αλλά ισχύει αντίστροφα: ό,τι συμβαίνει στη Μέση Ανατολή, ποτέ δεν μένει στη Μέση Ανατολή. Ξεκινώντας από αυτή την διαπίστωση θα επιχειρήσουμε να εξηγήσουμε συνοπτικά το τελευταίο επεισόδιο στο διαχρονικό κουβάρι που ονομάζεται Ισραηλινό-Παλαιστινιακή διένεξη.
(1). Πώς άρχισε ο νέος κύκλος βίας και τρομοκρατίας ανάμεσα στους Ισραηλινούς και τους Παλαιστινίους;
Η αφορμή είναι το τέμενος Αλ-Ακσά, το οποίο βρίσκεται στον αραβικό τομέα της παλιάς πόλης της Ιερουσαλήμ και αποτελεί τον τρίτο κατά σειρά ιερό τόπο για το Ισλάμ (μετά τη Μέκκα και την Μεδίνα στη Σαουδική Αραβία), καθώς οι μουσουλμάνοι πιστεύουν ότι από εδώ ο Μωάμεθ ανυψώθηκε στον ουρανό. Ο χώρος στον οποίο βρίσκεται το τέμενος μαζί με το Θόλο του Βράχου ονομάζεται το «Όρος του Ναού» (Temple Mountain) ή «Αλ-Χαράμ Αλ-Σαρίφ» (για τους Μουσουλμάνους) και αποτελεί επίσης τον ιερότερο τόπο για τον Ιουδαϊσμό και τους Εβραίους, αφού πιστεύουν ότι ο βασιλιάς Σολομώντας έχτισε εκεί τον πρώτο ναό πριν 3000 χρόνια. Πολλοί Εβραίοι, εξαιτίας της ιερότητας του σημείου, αρνούνται να προσεγγίσουν το «Όρος του Ναού», γιατί σύμφωνα με τη θρησκεία τους απαγορεύεται να εισέλθουν στην περιοχή της θεϊκής παρουσίας. Για τους ορθόδοξους Εβραίους αυτός είναι ο τόπος, όπου θα έρθει ο Μεσσίας (η Δευτέρα Παρουσία για τους χριστιανούς) και ως εκ τούτου η παράδοσή του στους μουσουλμάνους θεωρείται αδιανόητη.
Το «Όρος του Ναού» έχει τεράστια εθνική σημασία για τους Εβραίους, αφού η κατάκτηση του Δυτικού Τείχους (ή Τείχος των Δακρύων) στον Πόλεμο των Έξι Ημερών υπήρξε κομβική για το Ισραήλ. Από την άλλη πλευρά, η απώλεια της Ιερουσαλήμ και του ελέγχου πρόσβασης στο ιερό του «Αλ-Χαράμ Αλ-Σαρίφ» αποτελεί φλέγον ζήτημα για τους μουσουλμάνους. Η ανάκτηση του και η «απελευθέρωση» της Ιερουσαλήμ από το Ισραήλ και τους Δυτικούς συμμάχους είναι προτεραιότητα στην παγκόσμια ατζέντα του εξτρεμιστικού Ισλάμ. Το status quo της περιοχής, όπως επαναπροσδιορίστηκε το 1967 ανάμεσα στο Ισραήλ και τις Μουσουλμανικές θρησκευτικές αρχές της Ιερουσαλήμ ορίζει ότι οι Εβραίοι έχουν το δικαίωμα να επισκέπτονται το Όρος του Ναού, σεβόμενοι τα θρησκευτικά αισθήματα των μουσουλμάνων αλλά απαγορεύεται να προσεύχονται, αφού το Τείχος των Δακρύων είναι ο τόπος προσευχής των Εβραίων. Επομένως, ενώ η συνολική κυριαρχία παραμένει στο Ισραήλ, η θρησκευτική κυριαρχία ανήκει στη μουσουλμανική πλευρά υπό την επίβλεψη της Ιορδανίας. Οι Ισραηλινές αρχές απαγορεύουν στους Εβραίους να προσεύχονται εκεί. Ωστόσο, τόσο οι Παλαιστίνιοι όσο και το «Ισλαμικό Κίνημα» των Αράβων Ισραηλινών προπαγανδίζουν μέσω των social media ότι το Ισραήλ επιχειρεί να μεταβάλλει το status quo, φιλοδοξώντας μάλιστα να κατεδαφίσει το τέμενος Αλ-Ακσά.
(2). Είναι αλήθεια ότι το Ισραήλ θέλει να αλλάξει το status quo των Ιερών Τόπων;
Όχι, αφού το Ισραήλ μετά τον Πόλεμο των Έξι Ημερών επιδιώκει να προστατέψει και να αξιοποιήσει τουριστικά το θρησκευτικό μωσαϊκό των ιερών τόπων της Ιερουσαλήμ. Μέσα στο τελευταίο χρόνο επισκέφθηκαν το «Όρος του Ναού» 2.000.000 μουσουλμάνοι, 400.000 χριστιανοί και 12.000 εβραίοι. Ωστόσο το γεγονός ότι ορισμένοι βουλευτές της θρησκευτικής άκρας Δεξιάς του Ισραήλ έχουν επιδιώξει να επισκεφθούν την περιοχή του τεμένους Αλ-Ακσά έχει εκληφθεί από τους μουσουλμάνους ως πρόκληση και ένδειξη ότι το Ισραήλ επιδιώκει την αλλαγή του status quo. Στο πλαίσιο αυτό ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, Μπένγιαμιν Νετανιάχου προσπάθησε να διασκεδάσει τις εντυπώσεις, απαγορεύοντας σε όλους τους υπουργούς της κυβέρνησης και τους βουλευτές (εξαιρώντας αρχικά τους Άραβες βουλευτές) να προσεγγίσουν στο τέμενος, αλλά έπειτα από πιέσεις των πιο ακραίων βουλευτών του κυβερνητικού συνασπισμού, αποφάσισε ότι η απαγόρευση θα εφαρμοστεί δίχως εξαιρέσεις. Παράλληλα, η ισραηλινή πλευρά υποστηρίζει ότι τα ακραία ισλαμικά στοιχεία με επικεφαλής την ακτιβιστική οργάνωση γυναικών Murabitat επιχειρούν να εμποδίσουν συστηματικά τους εβραίους και τους χριστιανούς επισκέπτες από την περιοχή, προπαγανδίζοντας την ανάγκη ενός «Ιερού Πολέμου».
(3). Βρισκόμαστε πράγματι πριν το ξέσπασμα μιας τρίτης Ιντιφάντα;
Υπάρχουν όλα τα συστατικά, αλλά μέχρι τώρα δεν έχουν οδηγήσει σε λαϊκό ξεσηκωμό την πλειοψηφία των Παλαιστινίων που ζουν στο Ισραήλ, στη Δυτική Όχθη και στη Γάζα. Σύμφωνα με αποκλειστικές δηλώσεις στην HuffPost Greece του Παλαιστίνιου πρώην υπουργού εσωτερικών της Παλαιστινιακής Αρχής, Ziad Abuzayyad, η αφορμή για τον κύκλο βίας είναι η περιρρέουσα πεποίθηση ότι το Ισραήλ επιχειρεί να αλλάξει το status quo, αλλά και κάποια προβοκατόρικα και «ασεβή για το Ισλάμ» περιστατικά όπου Ισραηλινοί αστυνομικοί συλλαμβάνουν μουσουλμάνες, αφαιρώντας το πέπλο τους. Όμως, όπως και ο ίδιος πιστεύει, οι αιτίες είναι πιο σύνθετες:
Οι Παλαιστίνιοι θεωρούν ότι οι κλιμακούμενες παραβιάσεις των Ισραηλινών εποίκων στα κατεχόμενα εδάφη της Δυτικής Όχθης, αλλά και το γεγονός ότι τα κόμματα που τους εκπροσωπούν στο Ισραηλινό κοινοβούλιο (Knesset) έχουν αναδειχθεί σε καθοριστικά ρυθμιστική εκλογική δύναμη, υποχρεώνει τα κόμματα και τον εκάστοτε κυβερνητικό συνασπισμό να προσαρμόζει τη ρητορική και την πολιτική του στις ακροδεξιές θέσεις και τα συμφέροντα των εποίκων, οι οποίοι είναι ταυτόχρονα ένοπλοι και θρησκευόμενοι.
Ωστόσο, σύμφωνα με τους Παλαιστινίους, οι βασικοί λόγοι που διαμορφώνουν το έδαφος για μια Τρίτη Ιντιφάντα είναι η συνεχιζόμενη κατοχή της Δυτικής Όχθης και ο αποκλεισμός της Γάζας, όπως και το γεγονός ότι πλέον εκλείπουν οι συνθήκες μιας ειρηνευτικής επίλυσης με βάση τη λύση των δύο κρατών. Όπως αναφέρει στην HuffPost Greece ο Khalil Shikaki, διευθυντής του Παλαιστινιακού Κέντρου Πολιτικής Έρευνας με έδρα τη Ραμάλα, «η σημερινή κατάσταση θυμίζει πολύ τις συνθήκες πριν ξεσπάσει η Δεύτερη Ιντιφάντα». Σύμφωνα με την πρόσφατη δημοσκόπηση που πραγματοποιήθηκε στη Δυτική Όχθη και τη Γάζα, η πλειονότητα των Παλαιστινίων έχουν αποσυρθεί από την ιδέα της λύσης των δυο κρατών, κεντρική θέση και στρατηγικό στόχο των διεθνών διπλωματικών προσπαθειών των Παλαιστινίων τα τελευταία 40 χρόνια. Στα μέσα της δεκαετίας του ΄90 το 75% των Παλαιστινίων υποστήριζε την λύση των δυο κρατών και μόλις το 20% θεωρούσε ότι δεν πρέπει να υπάρξει ειρήνη με το Ισραήλ. Σήμερα περισσότεροι από το 51% απορρίπτουν τη λύση των δυο κρατών. Επιπλέον, αξίζει επίσης να θυμηθούμε ότι εκτός από την κατάρρευση των ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων, την δεύτερη Ιντιφάντα πυροδότησε η αφορμή της επίσκεψης του τότε Ισραηλινού πρωθυπουργού Αριέλ Σαρόν στην περιοχή που βρίσκεται το τέμενος Αλ-Ακσά.
(4). Επομένως, είναι αλήθεια ότι το αδιέξοδο στις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις με άξονα τη λύση των δυο κρατών πυροδοτεί τις νέες εχθροπραξίες;
Είναι η μισή αλήθεια. Και είναι η μισή αλήθεια γιατί οι Παλαιστίνιοι δεν συντάσσονται πλέον σε ένα ενιαίο μέτωπο που αντιλαμβάνεται τη σύγκρουση ως μια διένεξη ανάμεσα σε δυο έθνη, αλλά, αντίθετα, όλο και περισσότεροι πιστεύουν ότι πρόκειται μια θρησκευτική σύγκρουση ανάμεσα σε Εβραίους και Μουσουλμάνους. Βεβαίως, η διαμάχη ανάμεσα στη Φατάχ και τη Χαμάς εκφράζει στη πράξη την μετάλλαξη αυτής της αντίληψης. Παράλληλα, σε πολιτικό επίπεδο η Χαμάς κατηγορεί τον πρόεδρο της Παλαιστινιακής Αρχής Μαχμούντ Αμπάς ότι είναι απόλυτα εξαρτημένος από το καθεστώς ασφαλείας της Παλαιστινιακής Αρχής, το οποίο λειτουργεί σε συνεργασία με τις αντίστοιχες υπηρεσίες του Ισραήλ, ενώ δεν σέβεται την απόφαση των Παλαιστινίων να εκλέξουν τη Χαμάς για τη διακυβέρνηση τους, καταδικάζοντας την Φατάχ για διαχρονική κακοδιαχείριση και διαφθορά.
Όταν το 2012 μια βομβιστική επίθεση τραυμάτισε άσχημα πολλούς επιβάτες σε ένα λεωφορείο στο Τελ Αβίβ, το γεγονός γιορτάστηκε στη Γάζα με νικηφόρους πυροβολισμούς και ιαχές από τα μεγάφωνα που ανακοίνωναν το συμβάν ως μια «θεόσταλτη νίκη». Πρόκειται για ένα από τα πολλά περιστατικά που καταδεικνύουν ότι η Χαμάς είναι μια φονταμενταλιστική ακροδεξιά οργάνωση που η στρατηγική της περιλαμβάνει την τρομοκρατία (δηλαδή την εκούσια χρήση βίας εναντίον αμάχων με στόχο το πολιτικό όφελος), όχι ως μέρος μιας ακραίας εθνικοαπελευθερωτικής δράσης, αλλά ως προπαγανδιστικό εργαλείο ριζοσπαστικοποίησης των νέων Παλαιστινίων στην υπηρεσία μιας εσχατολογικής αντίληψης θρησκευτικού πολέμου υπό την υβριδική μορφή του πολιτικού κόμματος με στόχο την διατήρηση της εξουσίας.
«Η Χαμάς είναι μια φονταμενταλιστική ακροδεξιά οργάνωση που η στρατηγική της περιλαμβάνει την τρομοκρατία στην υπηρεσία μιας εσχατολογικής αντίληψης θρησκευτικού πολέμου υπό την υβριδική μορφή του πολιτικού κόμματος με στόχο την διατήρηση της εξουσίας».
Ωστόσο, όσο η Χαμάς, αν και στρατιωτικά πιο αδύναμη μετά τον πόλεμο του 2014, εξακολουθεί να ισχυροποιεί την επιρροή της στη Δυτική Όχθη, η Φατάχ βλέπει την επιρροή της να φθίνει. Για αυτό το λόγο εγκαταλείπει τον ρεαλισμό και την προσήλωση στη πολιτική λύση των δυο κρατών και επιλέγει να αναμετρηθεί με την Χαμάς στη χρήση της εμπρηστικής φρασεολογίας. Ο Μαχμούντ Αμπάς, ενώ απειλεί ότι θα διαλύσει την Παλαιστινιακή Αρχή, προειδοποιώντας με χάος το Ισραήλ, διστάζει γιατί σε εκείνη την περίπτωση η Φατάχ θα χάσει τον έλεγχο της επιρροής της στη Δυτική Όχθη, αδυνατώντας να εμποδίσει τις εστίες τρομοκρατικής δράσης που οργανώνει στη Χεβρώνα και τη Ναμπλούς η Χαμάς και η οργάνωση «Ισλαμική Τζιχάντ».
(5). Γιατί η Χαμάς παραμένει δημοφιλής μετά τον αιματηρό πόλεμο του 2014 που ισοπέδωσε τη Γάζα;
Ο πόλεμος του 2014 ήταν καταστροφικός για τη Γάζα. Ανάμεσα στις 8 Ιουλίου και τις 27 Αυγούστου πάνω από 2.100 Παλαιστίνιοι σκοτώθηκαν στη Γάζα, ενώ η έκθεση των Ηνωμένων Εθνών αναφέρει ότι οι περισσότεροι ήταν άμαχοι. Τα 2/3 των Παλαιστινίων παραδέχονται σήμερα ότι ο πόλεμος του 2014 ήταν καταστροφικός για τα συμφέροντα της Παλαιστίνης και της ευημερίας τους. Ωστόσο, ένα σημαντικό ζήτημα που τα διεθνή ΜΜΕ υποβαθμίζουν είναι το γεγονός ότι κατά τη διάρκεια των εχθροπραξιών η Χαμάς αποθήκευε και εκτόξευε ρουκέτες εναντίον αμάχων στο Ισραήλ από κατοικημένες περιοχές, ακόμη και από τις εγκαταστάσεις νοσοκομείων και σχολείων στη Γάζα. Το γεγονός ότι η Χαμάς σε συνθήκες ένοπλης σύγκρουσης επιλέγει να διακινδυνεύσει συνειδητά τη ζωή των αμάχων της, επιλέγοντας έναν άνισο πόλεμο με τον στρατό του Ισραήλ είναι κάτι που πρέπει να προβληματίσει όσους, στα πλαίσια μιας αφηρημένης «αγωνιστικής αλληλεγγύης» αρνούνται να κατανοήσουν ότι η Χαμάς όχι μόνο υπονομεύει τον Παλαιστινιακό αγώνα, αλλά αποτελεί και το τέλειο άλλοθι για τους ακροδεξιούς κύκλους του Ισραήλ που αντιμάχονται τη λύση των δυο κρατών.
Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες το 15% από τις ρουκέτες που εκτόξευε η Χαμάς στον πόλεμο του 2014 έπεφταν μέσα στα εδάφη της Γάζας. Σήμερα η Χαμάς αξιοποιεί πάνω από το 30% των κονδυλίων που έχει λάβει για την ανασυγκρότηση της Γάζας για τη δημιουργία νέων υπόγειων τούνελ, ενώ εκπαιδεύει νέους μαχητές, επιχειρώντας δοκιμαστικές εκτοξεύσεις ρουκετών στη Μεσόγειο. Οι Παλαιστίνιοι που ζουν στη Γάζα προσδοκούν ότι τα χρήματα που προσφέρει το Κατάρ, η Γερμανία, η Σαουδική Αραβία, το Ομάν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (και που διαχειρίζεται η Χαμάς) για την ανασυγκρότηση των οικισμών θα φέρει επιστροφή στην «κανονικότητα».
Ωστόσο, η καθημερινότητα στη Γάζα όχι μόνο κανονική δεν είναι, αλλά διέπεται από το Ισλαμικό καθεστώς που επιβάλλει η Χαμάς. Όπως παρατηρεί χαρακτηριστικά ο Khalil Shikaki, αν ένα ζευγάρι κάνει βόλτα στη παραλία και η μεταξύ τους σχέση δεν είναι συζυγική ή συγγενική, αστυνομικοί της Xαμάς θα συλλάβουν το ζευγάρι για να εξακριβώσουν στο αστυνομικό τμήμα «ποια είναι η γυναίκα» και ποια η φύση της σχέσης τους. Οι νεαροί Παλαιστίνοι στη Γάζα, αλλά κυρίως στη Δυτική Όχθη, νιώθουν απόγνωση μετά την Αραβική Άνοιξη και τον τρόπο που εξελίχθηκε στην Αίγυπτο. Ωστόσο παρόλο που η άσκηση εξουσίας της Χαμάς είναι αυταρχική, η επιρροή της ενισχύεται σήμερα και στη Δυτική Όχθη, γιατί η θρησκεία έρχεται να προσφέρει «βεβαιότητες» μπροστά σε ένα αβέβαιο μέλλον μιας αβέβαιης διένεξης. Σε συνδυασμό με τα αποτελέσματα των εκλογών του Μαρτίου του 2015 στο Ισραήλ και την στροφή του εκλογικού σώματος στα δεξιότερα της Likud του Νετανιάχου, γίνεται πλέον σαφές ότι και οι δυο λαοί βρίσκονται εγκλωβισμένοι σε ηγεσίες των οποίων η μακροημέρευση προϋποθέτει την εγκατάλειψη της λύσης των δυο κρατών. Οι ρεαλιστές και προοδευτικοί Παλαιστίνιοι γνωρίζουν ότι μια ενδεχόμενη ειρηνευτική διαδικασία καθίσταται πρακτικά αδύνατη με την Ισραηλινή Δεξιά στην εξουσία, ενώ η Ισραηλινή Δεξιά επιλέγει να αγνοεί την ανίσχυρη Παλαιστινιακή Αρχή, προτάσσοντας το επιχείρημα ότι οποιαδήποτε ειρηνευτική λύση είναι απίθανη, δίχως τη συγκατάθεση της Χαμάς, η οποία δεν επιδιώκει ειρήνη με το Ισραήλ.
«Και οι δυο λαοί βρίσκονται εγκλωβισμένοι σε ηγεσίες των οποίων η μακροημέρευση προϋποθέτει την εγκατάλειψη της λύσης των δυο κρατών. Οι προοδευτικοί Παλαιστίνιοι γνωρίζουν ότι μια ενδεχόμενη ειρηνευτική διαδικασία καθίσταται πρακτικά αδύνατη με την Ισραηλινή Δεξιά στην εξουσία, ενώ η Ισραηλινή Δεξιά επιλέγει να αγνοεί την ανίσχυρη Παλαιστινιακή Αρχή, προτάσσοντας το επιχείρημα ότι οποιαδήποτε ειρηνευτική λύση είναι απίθανη, δίχως τη συγκατάθεση της Χαμάς, η οποία δεν επιδιώκει ειρήνη με το Ισραήλ».
(6). Γιατί διαφέρει αυτός ο κύκλος βίας και τρομοκρατίας από τους προηγούμενους;
Μέχρι τώρα 10 Ισραηλινοί Εβραίοι έχουν σκοτωθεί σε μια σειρά σποραδικών και κλιμακούμενων επιθέσεων με μαχαίρια σε διαφορετικές περιοχές του Ισραήλ. Ως αυτουργοί έχουν αναγνωριστεί είτε Άραβες Ισραηλινοί (δηλαδή πολίτες του κράτους του Ισραήλ) είτε Παλαιστίνιοι που ζουν στην Ανατολική Ιερουσαλήμ. Στις επιθέσεις αυτές έχουν σκοτωθεί 47 Παλαιστίνιοι, εκ των οποίων οι 26 έχουν αναγνωριστεί από τις αρχές ως αυτουργοί των επιθέσεων.
Οι επιθέσεις δεν είναι οργανωμένες ή έστω συντονισμένες από κάποια οργάνωση ή τρομοκρατική ομάδα, αλλά συνήθως αποτελούν αυτοσχεδιαστική δράση μεμονομένων ατόμων, των αποκαλούμενων «μοναχικών λύκων», οι οποίοι σε πολλές περιπτώσεις έχουν στρατευθεί από την άφθονη online προπαγάνδα για επιθέσεις, κυρίως μέσα από τα κανάλια των social media. Ασφαλώς, τόσο η Χαμάς όσο και η οργάνωση «Ισλαμική Τζιχάντ» επικροτούν τις επιθέσεις αυτές, καλώντας τους Παλαιστίνιους σε νέα Ιντιφάντα, όμως ακόμη δεν έχει σημειωθεί γενικευμένη εξέγερση που να προσομοιάζει με τις προηγούμενες.
Ωστόσο, η ίδια η πράξη του μαχαιρώματος συνεπάγεται μια στενή και εγγύτερη επαφή ανάμεσα στο θύμα και το θύτη. Η βία αποκτά μια προσωπική υπόσταση και δεν διαμεσολαβείται, όπως στην περίπτωση των βομβιστικών επιθέσεων. Πολλά από τα βίντεο που κατέγραψαν τις επιθέσεις με μαχαίρια σοκάρουν τόσο για τη φρικαλεότητα όσο και το πάθος της βίας. Ο Αla Abu Jamal, κάτοικος της Ανατολικής Ιερουσαλήμ, παντρεμένος με τρία παιδιά ξύπνησε ένα πρωί σαν όλα τα άλλα, μπήκε στο αυτοκίνητο της Ισραηλινής εταιρίας τηλεφωνίας Bezeq όπου εργαζόταν και το έριξε πάνω στη στάση του λεωφορείου. Στη συνέχεια βγήκε και άρχισε να μαχαιρώνει αδιακρίτως όσους έτρεχαν να γλιτώσουν, σκοτώνοντας θανάσιμα έναν άντρα και τραυματίζοντας σοβαρά μερικούς ακόμη. Ο αιφνιδιασμός και ο χαρακτήρας των επιθέσεων έχει φέρει το Ισραήλ και τους κατοίκους του στα όρια του παραλογισμού. Είδαμε τις περιπτώσεις του λιντσαρίσματος αθώου μετανάστη από την Ερυθραία επειδή την ώρα της επίθεσης θεωρήθηκε Άραβας τρομοκράτης ή και την εξίσου ακραία περίπτωση όπου Ισραηλινοί στρατιώτες σκότωσαν εβραίο στην Ιερουσαλήμ, επειδή νόμιζαν ότι επρόκειτο για Άραβα που ετοιμαζόταν να τους επιτεθεί. Εκείνος είχε προηγουμένως αρνηθεί να δείξει την ταυτότητα του γιατί πίστευε ότι είχε απεναντί του Άραβες...
Ο Μίκι Ρόζενφιλντ, εκπρόσωπος της Ισραηλινής αστυνομίας σχολιάζοντας στη HuffPost Greece τις επιθέσεις στην Ιερουσαλήμ θεωρεί ότι είναι εξαιρετικά δύσκολη η προληπτική αντιμετώπιση αυτών των επιθέσεων. Για παράδειγμα, στην παλιά πόλη της Ιερουσαλήμ λειτουργούν περίπου 100 κάμερες ασφαλείας, ενώ έχουν τοποθετηθεί στις πύλες εισόδου ειδικοί ανιχνευτές μετάλλων. Τίποτα, όμως, δεν εμποδίζει τους δράστες να αγοράσουν ένα μαχαίρι από κάποιο μαγαζί της αγοράς, ώστε να περάσουν απαρατήρητοι κατά την είσοδο τους στην παλιά πόλη. Η σημαντικότερη προληπτική διαχείριση της κατάστασης διεξάγεται στο ίντερνετ, όπου γίνεται εκτενής καταγραφή των social media και των σελίδων εκείνων που καλούν τους Άραβες να οργανώσουν μεμονωμένα επιθέσεις με μαχαίρια εναντίον Ισραηλινών. Τις περισσότερες φορές οι επιθέσεις γίνονται εναντίον στρατιωτών και ορθόδοξων Εβραίων (και κυρίως ηλικιωμένων), ώστε οι δράστες να είναι σίγουροι ότι αυτός που μαχαιρώνουν δεν είναι Άραβας Ισραηλινός». Αξίζει να σημειωθεί ότι οι Άραβες Ισραηλινοί αποτελούν περίπου το 20% του πληθυσμού του Ισραήλ.
Μετά την Δεύτερη Ιντιφάντα και τις επιθέσεις αυτοκτονίας Παλαιστινίων μαχητών της Χαμάς σε λεωφορεία και καφετέριες του Τελ Αβίβ και της Ιερουσαλήμ, η Αριστερά και τα κινήματα ειρήνης μέσα στο Ισραήλ υποχώρησαν. Ακόμη και οι πιο προοδευτικοί πολίτες δεν μπορούσαν να φανταστούν πως θα μπορέσουν να συνυπάρξουν ειρηνικά με ανθρώπους που δεν διστάζουν να τους ανατινάξουν σε δημόσιους χώρους. Οι «φράχτες ασφαλείας» (για το Ισραήλ) και τα τείχη του διαχωρισμού (για τη διεθνή κοινότητα) χτίστηκαν μετά τη δεύτερη Ιντιφάντα για να αποτρέψουν τις επιθέσεις αυτοκτονίας. Πράγματι, οι επιθέσεις αυτοκτονίας σταμάτησαν αλλά Εβραίοι και Άραβες που ζούσαν σε διπλανά χωριά και ψώνιζαν στα ίδια καταστήματα, έπαψαν να έχουν οποιαδήποτε επικοινωνία.
Η δεύτερη Ιντιφάντα υπήρξε φοβερά άγρια, με χιλιάδες νεκρά παιδιά και άμαχους πολίτες και από τις δυο πλευρές. Η ισραηλινή οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων «B’tselem» υπολόγισε ότι περίπου 3000 Παλαιστίνιοι και 1000 Ισραηλινοί σκοτώθηκαν σε εχθροπραξίες και τρομοκρατικές επιθέσεις μεταξύ 2000 και 2005. Οι μνήμες και ο τρόμος που έζησαν εκείνα τα χρόνια και οι Ισραηλινοί και οι Παλαιστίνιοι παραμένει νωπός ακόμη και σήμερα για τους περισσότερους κατοίκους της Δυτικής Όχθης αλλά και του Ισραήλ. Έκτοτε οι Ισραηλινοί πολίτες δεν πάτησαν τον πόδι τους στα κατεχόμενα εδάφη, ώστε να έχουν εικόνα του πως άλλαξε δραματικά η ζωή στη περιοχή. Όπως αφηγείται ο συγγραφέας και βραβευμένος ανταποκριτής Paul Danahar στο βιβλίο του "The New Middle East", «σήμερα οι περισσότεροι νέοι Ισραηλινοί θυμούνται τα παιδικά χρόνια τους, μεγαλώνοντας την περίοδο που οι επιθέσεις αυτοκτονίας ήταν η καθημερινότητα, με αποτέλεσμα η πολιτική τοποθέτηση τους να είναι πολύ πιο δεξιά από ό,τι εκείνη των γονιών τους. Από την άλλη πλευρά, πριν την δεύτερη Ιντιφάντα, πολλοί Παλαιστίνιοι που ζούσαν στη Δυτική Όχθη και τη Γάζα συμβίωναν με τους Ισραηλινούς σε παραλίες και καφετέριες του Τελ Αβίβ και της Χάϊφα. Σήμερα για τα παιδιά τους ο Ισραηλινός έχει συνήθως την εικόνα ενός στρατιώτη που κρατάει το όπλο».
(7). Μπορούμε να κάνουμε μια σχετικά ασφαλή πρόβλεψη για την εξέλιξη της πρόσφατης έντασης;
Oπώς με καθετί που συμβαίνει στη Μέση Ανατολή, καμία πρόβλεψη δεν είναι ασφαλής ούτε οριστική. Υπάρχουν, όμως, ορισμένα βασικά συμπεράσματα που μας βοηθούν να αντιληφθούμε το κατάλληλο πρίσμα για την ερμηνεία όσων ήδη συμβαίνουν και θα συμβούν στο κοντινό μέλλον:
- Οι συνθήκες του Όσλο που θεωρητικά είχαν στόχο τη δημιουργία ενός Παλαιστινιακού κράτους έχουν ξεπεραστεί από τα ίδια τα γεγονότα. Στη πράξη έχουμε δυο διαφορετικές Παλαιστινιακές κρατικές οντότητες. Εκείνη στη Δυτική Όχθη που μέχρι πρόσφατα προσέφερε στους Παλαιστινίους μια φαινομενικά «κανονική» ζωή υπό τη διοίκηση της Φατάχ και με την οποία συνομιλεί το Ισραήλ και η διεθνής κοινότητα. Οι περιοχές της Δυτικής Όχθης διαιρούνται σε τρεις επιμέρους ζώνες Α, Β και Γ. Οι Παλαιστίνιοι ελέγχουν αποκλειστικά την ζώνη Α, η οποία περιλαμβάνει τα αστικά κέντρα, καθώς διατηρούν και μερικό έλεγχο της ζώνης Β. Η ζώνη Γ (η οποία αποτελεί περίπου το 60% της κατεχόμενης περιοχής) βρίσκεται σχεδόν υπό τον αποκλειστικό έλεγχο των Ισραηλινών και είναι οι περιοχές που επεκτείνονται οι εποικισμοί. Η άλλη Παλαιστινιακή κρατική οντότητα στη λωρίδα της Γάζα είναι αποκλεισμένη από τα σύνορα της Αιγύπτου και της Μεσογείου και ελέγχεται αποκλειστικά από την Χαμάς. Συχνά οι επικεφαλής της Χαμάς επιχειρώντας να καταδείξουν ότι η Φατάχ στη Δυτική Όχθη «κατασκευάζει μια φυλακή μέσα στη φυλακή», υπονομεύουν την νομιμότητα και την ακεραιότητα της Παλαιστινιακής Αρχής και υποδαυλίζουν κάθε περιθώριο συνεννόησης ανάμεσα στον Αμπάς και το Ισραήλ. Το γεγονός αυτό έχει θεμελιώσει το τρέχον ιδεολογικό πλαίσιο για την εγκατάλειψη της λύσης των δυο κρατών, αφού σε οτιδήποτε και αν συμφωνεί ο 80χρονος Παλαιστίνιος ηγέτης με την Ισραηλινή πλευρά, θεωρείται εκ προοιμίου ως τεκμήριο προδοσίας του «Παλαιστινιακού αγώνα», αφού «αν συμφωνεί σε κάτι με το Ισραήλ», τότε δεν «γίνεται να είναι υπέρ των Παλαιστινίων».
- Η διαμάχη είναι ανάμεσα σε δυο βαθιά πληγωμένους λαούς που αντιμετωπίζουν τη σύγκρουση υπό το πρίσμα του θύτη και του θύματος. Οι συνεχείς αποτυχίες των ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων ανάμεσα στους διαμεσολαβητές των δυο χωρών αντικατοπτρίζουν τις κοινωνίες των Ισραηλινών και των Παλαιστινίων. Πολλές φορές οι διαμεσολαβητές καταλήγουν να λειτουργούν λιγότερο ως διαμεσολαβητές και περισσότερο ως ψυχολόγοι δυο βαθιά τραυματισμένων λαών που αντιμετωπίζουν τη σύγκρουση υπό το πρίσμα του θύτη και του θύματος. Η κάθε πλευρά χρήζει τον άλλον ως θύτη, άρα και υπεύθυνο για τα δεινά του. Δυστυχώς, όσο το έλλειμα εμπνευσμένης και υπεύθυνης πολιτικής ηγεσίας και από τις δυο πλευρές εξακολουθεί να υφίσταται, τόσο οι δυο λαοί θα σπρώχνονται στην άβυσσο μιας οιονεί ασφάλειας και ενός οιονεί απελευθερωτικού αγώνα. Το αναμφισβήτητο γεγονός ότι η θρησκεία παίζει πλέον και για τους Ισραηλινούς και τους Παλαιστινίους τον κεντρικό ρόλο (προσχηματικά ή ουσιαστικά) στη σύγκρουση και την άσκηση πολιτικής σημαίνει ότι πρέπει να αναμένουμε περισσότερη βία και τρομοκρατία.
- Ο νέος κύκλος βίας και τρομοκρατίας είναι μια πρόγευση για το πώς θα έμοιαζε η το μέλλον, αν προκρινόταν η λύση του ενός κράτους. Δηλαδή ένα πλουραλιστικό κράτος στο οποίο ζουν μαζί και με ίσα δικαιώματα Εβραίοι και Παλαιστίνιοι. Δημογραφικά οι Άραβες θα ξεπερνούσαν τους Εβραίους με αποτέλεσμα ο εβραϊκός χαρακτήρας του Ισραήλ να εκλείψει. Η λύση του ενός κράτους βρίσκεται στη σφαίρα της φαντασίας, γιατί στη πράξη και αν λάβουμε υπόψη μας τα σημερινά δεδομένα αυτό θα οδηγούσε στη καταστροφή της μιας πλευράς από την άλλη. Ασφαλώς, από μόνη της, η λύση της καταστροφή της μιας πλευράς από την άλλη δεν ανήκει στη φαντασία αλλά είναι μια επιλογή που επιθυμεί τόσο η Χαμάς και άλλες ακραίες Ισλαμικές οργανώσεις όσο και ορισμένοι από τους ακροδεξιούς Ισραηλινούς έποικους. Στην πρώτη περίπτωση το Ισραήλ καταργείται και αντικαθίσταται από ένα ανεξάρτητο Παλαιστινιακό κράτος με τους Εβραίους να είναι μειονότητα ή «να εκδιώχνονται στη θάλασσα» και στη δεύτερη περίπτωση το Ισραήλ προσαρτεί πλήρως την Δυτική Όχθη σύμφωνα με τα Βιβλικά εδάφη της Ιουδαίας και της Σαμάριας, μετατρέποντας τους Παλαιστινίους σε πολίτες κοινωνίας Άπαρτχαιντ ή διώχνοντας τους μαζικά.
- Η επιλογή της λύσης των δυο κρατών με το Ισραήλ και την Παλαιστίνη να συμβιώνουν δίπλα δίπλα ως δυο ανεξάρτητα κράτη αποτελεί την μοναδική, ρεαλιστικά βιώσιμη λύση για μακροπρόθεσμη ειρήνη. Η κυβέρνηση Νετανιάχου οφείλει να αναγνωρίσει ότι οι δρακόντειες δομές ασφαλείας που διατηρούν τα περιστατικά βίας και τρομοκρατίας σε συγκεκριμένη ένταση και έκταση αποδεικνύονται ανίσχυρα μπροστά στο νέο κύμα βίας, αλλά και ως στρατηγική για το μέλλον. Ούτε οι δυνάμεις καταστολής μπορούν να βομβαρδίσουν ή να σφραγίσουν την Ανατολική Ιερουσαλήμ για να εξολοθρεύσουν τους «τρομοκράτες», ούτε να περιορίσουν το γεγονός ότι οι περισσότεροι από αυτούς είναι Άραβες Ισραηλινοί πολίτες. Αν το Ισραήλ δεν αποσυρθεί από τα κατεχόμενα εδάφη στη Δυτική Όχθη και αν οι Εβραίοι και οι Παλαιστίνιοι δεν επιστρέψουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, η κατάσταση θα παραμένει εκρηκτική. Ωστόσο, η μεγαλύτερη πρόκληση και για τους δυο λαούς και τις κοινωνίες τους είναι το πώς και αν θα κατορθώσουν να συμφωνήσουν τι ρόλο παίζει τελικά η θρησκεία στη ζωή τους και πως αυτό θα διαφυλάξει την ευημερία και το μέλλον τους σε συνθήκες δημοκρατίας.
«η μεγαλύτερη πρόκληση και για τους δυο λαούς και τις κοινωνίες τους είναι το πώς και αν θα κατορθώσουν να συμφωνήσουν τι ρόλο παίζει τελικά η θρησκεία στη ζωή τους και πως αυτό θα διαφυλάξει την ευημερία και το μέλλον τους σε συνθήκες δημοκρατίας».