Το αποτυχημένο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου αφήνει έναν τουρκικό στρατό ταπεινωμένο και καταρρακωμένο τη στιγμή που βρίσκεται αντιμέτωπος με την κουρδική σύγκρουση και το Ισλαμικό Κράτος.
Το μέλλον του θα καθοριστεί εν μέρει την πέμπτη κατά τη συνεδρίαση του Ανωτάτου Στρατιωτικού Συμβουλίου στην Αγκυρα.
Ο τουρκικός στρατός μπορεί να ανασυγκροτηθεί;
Με δυναμικό 750.000 ανδρών, είναι η δεύτερη σε μέγεθος στρατιωτική δύναμη του ΝΑΤΟ. Μέχρι το 2010, το τουρκικό σύνταγμα όριζε ότι οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις είναι ο εγγυητής της τουρκικής δημοκρατίας και του λαϊκού της χαρακτήρα. Σήμερα, το γόητρό του έχει χαθεί. Περί το ένα τρίτο των στρατηγών του (123) κρατείται. Ενα άνευ προηγουμένου πογκρόμ συντελείται στις τάξεις του, ολοκληρώνοντας τις εκκαθαρίσεις που είχε ήδη αρχίσει πριν από την απόπειρα πραξικοπήματος ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στους κόλπους του θεσμού αυτό που υπήρξε το προπύργιο του κεμαλισμού.
Σύμφωνα με τον Sinan Ulgen, πρόεδρο του Κέντρου Μελετών Οικονομικής και Εξωτερικής Πολιτικής της Κωνσταντινούπολης (Edam), «το αποτυχημένο πραξικόπημα θα έχει επιπτώσεις στην ικανότητα της Τουρκίας να συμβάλει στην περιφερειακή ασφάλεια: «το ηθικό και η συνοχή» του στρατού «θα πληγούν αναμφίβολα». Η απώλεια της αμοιβαίας εμπιστοσύνης θα καταστήσει εξαιρετικά προβληματική τη συνεργασία ανάμεσα στον στρατό, την αστυνομία και τις υπηρεσίες Πληροφοριών, γράφει ο Sinan Ulgen σε ανάλυσή του μετά το πραξικόπημα.
Είναι βέβαιο ότι η ικανότητα του Ερντογάν να κινητοποιήσει τους στρατιωτικούς θα είναι μειωμένη και το επεισόδιο «θα επισφραγίσει την απάλειψη του στρατού» από τα πολιτικά πράγματα, σύμφωνα με τον Francois Heisbourg του International Institute for Strategic studies (IISS). Oμως το πογκρόμ θα ανοίξει την πόρτα σε απρόσμενες προαγωγές, γεγονός που θα είναι το έναυσμα για κινητοποίηση. «Tα νέα στελέχη θα πρέπει να πάρουν τα εύσημά τους και αυτό μπορεί να είναι θέμα μηνών παρά ετών.
Ποιες θα είναι οι συνέπειες απέναντι στο Ισλαμικό Κράτος;
Οι Αμερικανοί χρειάστηκε να στηριχθούν στις γεννήτριες της βάσης του Ιντσιρλίκ από όπου απογειώνονται από το 2015 τα βομβαρδιστικά στις επιχειρήσεις κατά των τζιχαντιστών στη Συρία: οι τούρκοι έκοψαν την ηλεκτροδότηση. Το Ιντσιρλίκ ήταν μία από τις εστίες του πραξικοπήματος. Ο διοικητής της βάσης, ο στρατηγός Μπεκίρ Ερτσάν, έχει συλληφθεί.
Σύμφωνα με τον Stephen Biddle, του Council of Foreign Relations της Ουάσινγκτον, το Ιντσιρλίκ δεν έχει ωστόσο καθοριστική σημασία για τις επιχειρήσεις κατά του Ισλαμικού Κράτους. Καθιστά «τα πλήγματα λιγότερο ακριβά και περισσότερο αποτελεσματικά», αλλά υπάρχουν και άλλες βάσεις που θα μπορούσαν κάνουν τη δουλειά, εκτός της Τουρκίας.
Πιο ανησυχητική είναι η αποφασιστικότητα της Τουρκίας να ελέγξει τα σύνορά της. Αυτή θα αποφασίσει «για την ικανότητα του Ισλαμικού Κράτους να χρηματοδοτηθεί από τις εξαγωγές και το λαθρεμπόριο και να υποδεχθεί ξένους μαχητές», λέει ο αναλυτής. Μέχρι η Τουρκία να μπει στο στόχαστρο του Ισλαμικού Κράτους, ο έλεγχος αυτός ήταν πλημμελής. Εάν μειωθεί ο βαθμός επιφυλακής, «αυτό θα έχει περισσότερες αρνητικές συνέπειες από την απώλεια μιας βάσης.
Πλήγμα στις επιχειρήσεις κατά του PKK;
Οι εχθροπραξίες με τους κούρδους αντάρτες επανελήφθησαν εδώ και έναν χρόνο στη νοτιο-ανατολική Τουρκία. Θα χρειαστεί η αντικατάσταση του στρατηγού Αντέμ Χουντουτί, διοικητή της 2ης στρατιάς που είναι επιφορτισμένη με τον πόλεμο αυτόν, γιατί βρίσκεται στη φυλακή.
Ωστόσο, «το μεγαλύτερο μέρος των συγκρούσεων ήταν «έργο της τουρκικής χωροφυλακής», σύμφωνα με τον Bulent Aliriza του Center for Strategic & International Studies (CSIS). Το σώμα της χωροφυλακής θα περιέλθει από την ευθύνη του Υπουργείου Αμυνας, στο υπουργείο Εσωτερικών. Είναι πολύ νωρίς για να προβλέψει κανείς τις συνέπειες αυτής της αναδιοργάνωσης και θα είναι δύσκολο να γίνουν αντιληπτές από το εξωτερικό εντός ενός τόσο αδιαφανούς θεσμού.
Η Τουρκία παραμένει αξιόπιστος σύμμαχος;
Η απάντηση της Αγκυρας στην απόπειρα πραξικοπήματος προκάλεσε «ερωτηματικά για την αξιοπιστία της Τουρκίας ως συμμάχου», σύμφωνα με τον Mark Pietini, πρώην πρεσβευτή της Ευρωπαϊκής Ενωσης στην Αγκυρα και αναλυτή του Carnegie Europe. Πολλοί από τους συνομιλητές της Ουάσινγκτον και του Νάτο στους τουρκικό στρατό βρίσκονται πλέον υπό κράτησιν.
Μετά τη χαώδη νύκτα του πραξικοπήματος στην Τουρκία και σε μία συγκυρία όξυνσης με την Αγκυρα, οι αμερικανοί αξιωματούχοι «δεν μπορούν παρά να θέτουν» το θέμα των πυρηνικών κεφαλών που βρίσκονται στη βάση του Ιντσιρλίκ, σύμφωνα με τον Francois Heisbourg. όμως η απομάκρυνσή τους θα επιδείνωνε περαιτέρω τις σχέσεις με την Τουρκία.
Οι αμφιβολίες αυτές απέναντι σε μία χώρα μέλος του ΝΑΤΟ από το 1952 δεν είναι καινούργιες. Αλλά ενισχύονται στο πλαίσιο της έντασης στις σχέσεις της Δύσης με τη Ρωσία. Επειτα από μήνες παγώματος, οι σχέσεις ανάμεσα στην Αγκυρα και τη Μόσχα αναθερμαίνονται: ο Ερντογάν ετοιμάζεται για επίσκεψη στη Μόσχα στις 9 Αυγούστου.
Σύμφωνα με τον Bruno Tertrais, της Fondation pour la Recherche Strategique (FRS) του Παρισιού, μία ρήξη με το ΝΑΤΟ «δεν θα ήταν προς το συμφέρον της Αγκυρας, όμως ο Ερντογάν είναι ικανός για τη λήψη ελάχιστα ορθολογικών αποφάσεων».
(Με πληροφορίες από ΑΠΕ- ΜΠΕ)