Διπλωματία σε τεντωμένο σχοινί εν μέσω αυξανόμενων φόβων για ανάφλεξη στη Μέση Ανατολή

ΗΠΑ-ΕΕ από τη μια, Ρωσία και Κίνα από την άλλη άπαντες έχουν εμπλακεί σε μια διελκυστίνδα με αβέβαιη έκβαση.
Open Image Modal
Anadolu via Getty Images

Το χτύπημα με το οποίο το Ιράν απειλεί το Ισραήλ ως αντίπιοινα για τη δολοφονία του αξιωματούχου της Χαμάς, Ισμαήλ Χανίγιε, έβαλε τις μεγάλες παγκόσμιες δυνάμεις σε ένα σκληρό διπλωματικό πόκερ την Τρίτη (13/8). 

Το φρένο ή ο περιορισμός ενός ιρανικού χτυπήματος κατά ορισμένους θα μπορούσε να βοηθήσει την πολύμηνη προσπάθεια για την επίτευξη εκεχειρίας σε έναν πόλεμο που έχει καταστρέψει τη Λωρίδα της Γάζας και έχει κοστίσει τις ζωές σχεδόν 40.000 Παλαιστινίων, σύμφωνα με το υπουργείο Υγείας της περιοχής. Θα μπορούσε επίσης να οδηγήσει σε απελευθέρωση τους Ισραηλινών ομήρων που παραμένουν αιχμάλωτοι μετά την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου στο νότιο Ισραήλ, με τους 1.200 νεκρούς, εξαιτίας της οποίας άλλωστε ξεκίνησε η σύγκρουση.

Εαν το εγχείρημα αποτύχει, το Ιράν θα μπορούσε να εξαπολύσει μια πολύπλοκη επίθεση με drone και πυραύλους σε συνδυασμό με την Χεζμπολάχ του Λιβάνου, η οποία επίσης θέλει να απαντήσει στη δολοφονία ενός από τους δικούς της κορυφαίους διοικητές της από το Ισραήλ.

 

Ανάλογα με την έκταση της επίθεσης και των απωλειών που ενδεχομένως αυτή προκαλέσει, η σκληροπυρηνική κυβέρνηση του Ισραηλινού πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου από την πλευρά της θα επιδιώξει μια δική της άμεση αντεπίθεση στο Ιράν, παρασύροντας την ευρύτερη Μέση Ανατολή σε έναν περιφερειακό πόλεμο.

Αυτός ο φόβος έχει προκαλέσει έναν διπλωματικό αναβρασμό στην περιοχή. Η Γαλλία, η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο προέτρεψαν τη Δευτέρα το Ιράν και τους συμμάχους του να «απέχουν από επιθέσεις που θα κλιμακώσουν περαιτέρω τις περιφερειακές εντάσεις και θα θέσουν σε κίνδυνο την ευκαιρία να συμφωνήσουν για κατάπαυση του πυρός και απελευθέρωση ομήρων».

Ο Βρετανός πρωθυπουργός, Κιρ Στάρμερ, προειδοποίησε τον νέο μεταρρυθμιστή πρόεδρο του Ιράν, Μασούντ Πεζεσκιάν, ότι υπάρχει «σοβαρός κίνδυνος λάθος υπολογισμού και πως τώρα είναι η ώρα για ήρεμη και προσεκτική σκέψη».

Ο Πεζεσκιάν απέρριψε το μήνυμα λέγοντας ότι «μια τιμωρητική απάντηση σε έναν επιτιθέμενο είναι δικαίωμα των εθνών και λύση για τον τερματισμό των εγκλημάτων και της επιθετικότητας».

Open Image Modal
via Associated Press

Ο νέος Ιρανός πρόεδρος έχει παραδεχτεί ότι θα ακολουθήσει τις εντολές του Ανώτατου Ηγέτη του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, ο οποίος ήδη έχει πει ότι το Ισραήλ «άνοιξε τον δρόμο για μια αυστηρή τιμωρία εναντίον του με αυτή την ενέργεια».

Το Ιράν έχει επανειλημμένα στοχοποιηθεί από το Ισραή με ύποπτες δολοφονίες και ενέργειες σαμποτάζ, αυξάνοντας την πίεση στη θεοκρατία του να ενεργήσει για να διατηρήσει την ηγετική του θέση στον αυτοαποκαλούμενο «Αξονα της Αντίστασης» με πολιτοφυλακές που εξοπλίζει στην περιοχή. Αλλά έχει επίσης αντιμετωπίσει χρόνια εκτεταμένων διαμαρτυριών, οικονομικών δεινών και άλλων εσωτερικών προκλήσεων που καθιστούν εύθραυστη την υποστήριξη του λαού προς την κυβέρνηση. Η πρώτη επίθεση στο Ισραήλ τον περασμένο Απρίλιο προκάλεσε μικρή ζημιά, αυξάνοντας τον κίνδυνο να χρειαστεί μια μεγαλύτερη απάντηση αυτή τη φορά.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες -κύριος υποστηρικτής του Ισραήλ- έχουν καλέσει επανειλημμένα το Ιράν να μην ανταποκριθεί στην πρόκληση. Υποστηρίζουν επίσης τις προσπάθειες με τη μεσολάβηση της Αιγύπτου και του Κατάρ για την επίτευξη εκεχειρίας στον ευρύτερο πόλεμο. Ωστόσο, είναι επίσης προετοιμασμένες στρατιωτικά στη Μέση Ανατολή σε περίπτωση που τα πράγματα κλιμακωθούν.

Ο αμερικανικός στρατός έδωσε εντολή στην ομάδα κρούσης του αεροπλανοφόρου USS Abraham Lincoln να πλεύσει πιο γρήγορα στην περιοχή. Η Αμερική έχει επίσης στείλει το υποβρύχιο USS Georgia στη Μέση Ανατολή, ενώ το αεροπλανοφόρο USS Theodore Roosevelt βρίσκεται στον Κόλπο του Ομάν. Πρόσθετα μαχητικά αεροσκάφη F-22 έχουν σταλεί στην περιοχή, ενώ το USS Wasp, ένα μεγάλο αμφίβιο επιθετικό πλοίο που μεταφέρει μαχητικά αεροσκάφη F-35, βρίσκεται στη Μεσόγειο Θάλασσα.

Δεν είναι μόνο οι δυτικές δυνάμεις, όμως, που έχουν εμπλακεί τις τελευταίες εβδομάδες σε αυτή τη διελκυστίνδα. Ρώσοι αξιωματούχοι υπό τον Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν έχουν συμμετάσχει σε συζητήσεις με το Ιράν. Ο γραμματέας του συμβουλίου εθνικής ασφάλειας της Ρωσίας, Σεργκέι Σοιγκού, επισκέφθηκε την Τεχεράνη και χαρακτήρισε τη δολοφονία της Χανίγιε ως «τραγική» και κάτι που ήταν «αδύνατο να παρακαμφθεί» στις συνομιλίες με την κυβέρνηση του Ιράν.

Για το Ιράν, η Ρωσία παραμένει ένας από τους λίγους διεθνείς προμηθευτές προηγμένων όπλων που είναι πρόθυμοι να συνεργαστούν μαζί του, ακόμη και όταν το πυρηνικό του πρόγραμμα εμπλουτίζει ουράνιο σε ανησυχητικά επίπεδα. Το Ιράν εδώ και χρόνια ζητούσε ρωσικά μαχητικά αεροσκάφη Sukhoi Su-35. Η Τεχεράνη έχει επίσης αναζητήσει το ρωσικό σύστημα αντιπυραυλικής άμυνας εδάφους-αέρος S-400, ένα πιθανό αποτρεπτικό μέσο για τα αμερικανικής κατασκευής μαχητικά αεροσκάφη F-35 που διαθετούν ΗΠΑ και Ισραήλ.

Δεν είναι μόνο το Ιράν, βέβαια, που χρειάζεται όπλα. Ο Πούτιν βασίζεται ολοένα και περισσότερο σε ιρανικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη που μεταφέρουν βόμβες για τον πόλεμο του με την Ουκρανία, ο οποίος κλιμακώθηκε τις τελευταίες ημέρες με το Κίεβο να προελαύνει στην περιοχή Κουρσκ της Ρωσίας. Ο Πούτιν φιλοξένησε επίσης τον Πρόεδρο της Παλαιστινιακής Αρχής, Μαχμούντ Αμπάς, την Τρίτη στη Μόσχα.

Επειτα, υπάρχει η Κίνα, η οποία προσπάθησε αθόρυβα να διεκδικήσει μεγαλύτερη επιρροή στη Μέση Ανατολή χωρίς να αφιερώσει, πάντως, την ίδια στρατιωτική ισχύ με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το Πεκίνο πέρυσι μεσολάβησε σε μια συμφωνία μεταξύ του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας για να αμβλυνθούν οι μεταξύ τους εντάσεις, αν και το Ριάντ συνεχίζει να κοιτάζει την Τεχεράνη επιφυλακτικά.

Τον Ιούλιο, η Κίνα φιλοξένησε επίσης την υπογραφή συμφωνίας μεταξύ της Χαμάς και της Φατάχ -κύριας δύναμης της υποστηριζόμενης από τις ΗΠΑ Παλαιστινιακής Αρχής, που διοικεί τμήματα της κατεχόμενης Δυτικής Οχθης. Η συμφωνία αυτή καλεί τις φατρίες να σχηματίσουν μια κοινή κυβέρνηση, αν και οι προηγούμενες ανάλογες συμφωνίες στο παρελθόν κατέρρευσαν.

Το καθεστώς Σι έχει επίσης αρχίσει να επικρίνει το Ισραήλ πιο ευθέως για τον πόλεμο στη Γάζα, αντί να ακολουθεί το τυπικό της πρότυπο να καλεί σε αυτοσυγκράτηση όλες τις πλευρές. «Η Κίνα ανησυχεί σοβαρά για τη στρατιωτική επιχείρηση του Ισραήλ που προκάλεσε τεράστιες απώλειες αμάχων στη Γάζα», δήλωσε τη Δευτέρα το κινεζικό υπουργείο Εξωτερικών. «Καταδικάζουμε όλες τις πράξεις που βλάπτουν τους αμάχους, αντιτιθέμεθα σε όλες τις κινήσεις που παραβιάζουν το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο και καλούμε το Ισραήλ να εισακούσει το κάλεσμα της διεθνούς κοινότητας - να σταματήσει αμέσως τις εχθροπραξίες».