Η κούρσα για την ανακάλυψη ενός εμβολίου για την Covid-19 άρχισε σχεδόν αμέσως μετά την αρχή της πανδημίας. Ανά τον κόσμο ομάδες επιστημόνων κατέβασαν τα εργαλεία, άφησαν τα projects τους και αφοσιώθηκαν σε έναν ξεκάθαρο στόχο: Να βρουν ένα εμβόλιο που θα σταματούσε τον ιό ο οποίος γονάτισε τον κόσμο.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης- μαζί με τον βρετανοσουηδικό φαρμακευτικό κολοσσό της AstraZeneca- ήταν στην εμπροσθοφυλακή αυτού του αγώνα.
Με χρηματοδοτική στήριξη που έφτασε τα 65,5 εκατ. λίρες από την κυβέρνηση, επιστήμονες από το Ινστιτούτο Τζένερ και το Oxford Vaccine Group συνεργάστηκαν σε μια αποστολή για το εμβόλιο του κορονοϊού, το μέγεθος και την έκταση της οποίας ελάχιστες φορές είχε δει στο παρελθόν το πανεπιστήμιο.
Υπό κανονικές συνθήκες, οι άνθρωποι δουλεύουν συχνά μεμονωμένα σε διαφορετικές κλινικές δοκιμές, με κάποιες μεγαλύτερες ομάδες να δουλεύουν σε ασθένειες όπως η ελονοσία, λέει ο Δρ. Σον Ελάιας, μεταδιδακτορικός επιστήμονας. Ωστόσο στη μάχη κατά του κορονοϊού «όλοι ενώθηκαν για να δουλέψουν».
«Πολλοί εξεπλάγησαν που έλαβε χώρα αυτή η πανδημία» είπε. «Μα οι άνθρωποι που δουλεύουν στις μολυσματικές ασθένειες και την ανάπτυξη εμβολίων πάντα γνώριζαν τα πιθανά ρίσκα. Δεν το περιμέναμε απαραίτητα στη διάρκεια της ζωής μας, μα ξέραμε την πραγματικότητα όσον αφορά στη θέση όπου θα βρισκόμασταν αν κάτι τέτοιο συνέβαινε».
Ωστόσο η γνώση επ’αυτού δεν βοήθησε και πολύ ως προς τη μείωση των κάποιες φορές τρομακτικών απαιτήσεων της δουλειάς πάνω σε ένα εμβόλιο το οποίο περίμενε όλος ο κόσμος, καθώς οι αριθμοί των νεκρών αυξάνονταν όλο και περισσότερο.
Η δοκιμή του εμβολίου για την Covid-19 ήταν «πολύ πιο έντονη» από ό,τι προηγούμενες μελέτες στο Ινστιτούτο Τζένερ, είπε η ανοσολόγος Δρ. Έιμι Φλάξμαν. «Είχαμε δουλέψει στις δοκιμές για τον κορονοϊό MERS στο παρελθόν και εκείνο είχε αρχίσει με μόλις 24 συμμετέχοντες» είπε. «Αυτές οι δοκιμές για Covid έχουν εκατοντάδες και χιλιάδες συμμετέχοντες, οπότε η έκταση ήταν πολύ μεγαλύτερη σε όλα».
Όταν η δοκιμή άρχισε, ήταν «all hands on deck» (απαρτία), όπως είπε. «Υπήρξε τεράστια αλλαγή από τον Μάρτιο ως τον Απρίλιο φέτος στο εργαστήριο. Ήταν πολύ σκληρή δουλειά, μα πολλές φορές, επειδή ήταν μια ομάδα που δούλευε πάνω σε ένα πράγμα, τα βγάζαμε πέρα».
Αυτό «μεταφραζόταν» σε δουλειά από πολύ νωρίς το πρωί, νύχτες και σαββατοκύριακα στο εργαστήριο, με κάποιους ανθρώπους να δουλεύουν 10 ημέρες συνεχόμενα, χωρίς ούτε μια ημέρα ρεπό.
«Στα πρώτα στάδια της δοκιμής, κάποιοι δούλευαν μέχρι πολύ, πολύ αργά» είπε ο Ελάιας. «Νομίζω ότι κάποιοι έφταναν ως τις 3 τα ξημερώματα».
Υπήρξε μια απίστευτη αίσθηση ευθύνης μεταξύ των ερευνητών, εξήγησε ο Δρ. Μουσταφά Μπιτάγιε, μεταδιδακτορικός επιστήμονας. Εν μέσω των άνευ προηγουμένου συνεπειών της πανδημίας Covid-19, οι επιστήμονες ήταν σε μια κούρσα ενάντια στον ιό, είπε. «Ο μόνος ξεκάθαρος δρόμος εξόδου από την πανδημία ήταν το εμβόλιο, κάτι που ήξεραν όλοι. Οπότε είχες γνώση της ευθύνης. Είναι ένας ιός ο οποίος είναι πολύ μεταδοτικός και πολύ θανατηφόρος».
Ο Μπιτάγιε πρόσθεσε: «Το να ξέρεις ότι αυτό που κάνεις θα ωφελήσει την ευρύτερη κοινωνία σε κάνει να εστιάζεις περισσότερο, και το κάνει εντονότερο».
Επιπρόσθετα σε αυτή την πίεση, υπήρχε η γνώση πως, αν κάποιος στην ομάδα αρρώσταινε με Covid-19, αυτό θα προκαλούσε οπισθοδρόμηση σε όλη τη δοκιμή. «Το πλύσιμο των χεριών είναι κάτι που κάνεις συνέχεια στο εργαστήριο ούτως ή άλλως» εξήγησε ο Μπιτάγιε. «Αλλά το έκανες γνωρίζοντας πως, αν κάποιος από τους συναδέλφους σου αρρώσταινε με τον ιό, όλη η ομάδα θα έπρεπε να απομονωθεί. Οπότε ήμασταν ακόμα πιο προσεκτικοί».
Όπως σε πολλούς άλλους χώρους εργασίας, η χρήση μάσκας και η κοινωνική αποστασιοποίηση ήταν «κλειδιά». Μα για τον Μπιτάγιε ήταν επίσης αξιοσημείωτο το ότι, παρά τη μεγάλη επίδραση που είχε η πανδημία στον κόσμο, μεγάλο μέρος της δουλειάς που έκανε ήταν παρόμοια με αυτή που έκανε σε άλλες δοκιμές. «Για να είμαι ειλικρινής, κάτι αξιοσημείωτο που παρατήρησα ως προς τη δουλειά σε αυτή τη δοκιμή είναι πως στην πραγματικότητα δεν είναι κάτι που δεν έχουμε κάνει στο παρελθόν» είπε.
Μεταξύ των πολλών ευθυνών του ως προς τη δοκιμή ήταν τα τεστ αντισωμάτων σε δείγματα εθελοντών, μια δουλειά την οποία έκανε και η Φλάξμαν. «Στο παρελθόν δεν ήξερα ποτέ πως όλα όσα έκανα ήταν σαν προθέρμανση για κάτι μεγαλύτερο» είπε. «Ποτέ δεν ήξερα πως όλα όσα είχα κάνει ήταν ακριβώς το ίδιο που είχα να κάνω για αυτή τη δοκιμή, και ήταν τόσο σημαντικά».
Στις 23 Νοεμβρίου το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και η AstraZeneca δημοσιοποίησαν τα πολυαναμενόμενα δεδομένα για το εμβόλιό τους- νέα που έκαναν τον γύρο του κόσμου. Τα αποτελέσματα της μελέτης υποδείκνυαν μια μέση αποτελεσματικότητα 70%- μα αυτό το ποσοστό ανέβαινε στο 90% όταν οι εθελοντές λάμβαναν μισή δόση του εμβολίου κατά την πρώτη από τις δύο ενέσεις.
Πολλοί πιστεύουν ότι υπήρξε μια στιγμή τύπου «εύρηκα», όταν όλοι στη δοκιμή συνειδητοποίησαν ή έμαθαν πόσο καλά δούλευε το εμβόλιο, εξήγησε ο Ελάιας, που έχει εστιάσει στην εμπλοκή του κοινού και τις δημόσιες σχέσεις κατά την πανδημία. Μα στην πραγματικότητα ήταν μόνο τα ανώτερα στελέχη στο πρόγραμμα που ήξεραν τα νούμερα πριν αυτά δημοσιοποιηθούν στο ευρύ κοινό.
«Την ημέρα που τα δεδομένα ανακοινώθηκαν, το έμαθα στις 8 το πρωί από την κοπέλα μου που με ξύπνησε και μου είπε “τα δεδομένα αποτελεσματικότητάς σας ανακοινώθηκαν”. Κοίταξα στο τηλέφωνό μου και συνειδητοποίησα ότι έπρεπε να πάω στη δουλειά όσο πιο γρήγορα γινόταν» είπε γελώντας.
«Οι περισσότεροι από εμάς- πέρα από τους πιο ανώτερους και το άτομο που ήταν υπεύθυνο για την επικοινωνία- έμαθαν εκείνο το πρωί. Ήταν συναρπαστικό. Προφανώς είχαμε ενδείξεις και είχαμε κάποια από τα δεδομένα, μα τα πιο καλά φυλασσόμενα μυστικά κρατούνταν στην κεντρική ομάδα, οπότε δεν υπήρξαν ζητήματα διαρροών ή κάτι τέτοιο».
Η Φλάξμαν, που είχε επίσης δουλέψει σε δοκιμές Έμπολα και γρίπης στο παρελθόν, έκλαψε όταν έμαθε τα νέα. «Απλά άρχισα αμέσως να κλαίω» είπε. «Ήταν ανακουφιστικό. Ήταν συναρπαστικό. Δουλεύαμε τόσο σκληρά ως τότε και προφανώς είχαμε κάνει πολλή δουλειά στο θέμα της ασφάλειας, οπότε το επόμενο ερώτημα προφανώς ήταν η αποτελεσματικότητα. Οπότε όταν ήρθε αυτό, ήταν ανακούφιση».
Για τον Μπιτάγιε, τη στιγμή καθόρισε ένας «στεναγμός ανακούφισης». »Κοιτώντας προς τα πίσω, ήταν μια μεγάλη στιγμή για όλους. Ποτέ δεν σκέφτηκα στην καριέρα μου ότι θα εμπλεκόμουν σε κάτι τέτοιο».
Τέσσερις ημέρες μετά τη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων, η κυβέρνηση ζήτησε από την αρμόδια αρχή του Ηνωμένου Βασιλείου να αποφασίσει εάν το εμβόλιο της Οξφόρδης μπορούσε να διατεθεί στο κοινό.
Τώρα επιστήμονες και ερευνητές περιμένουν να μάθουν εάν θα δοθεί άδεια- και αν το εμβόλιο στον σχεδιασμό και τη δοκιμή του οποίου δούλεψαν τόσο σκληρά το 2020 θα γράψει ιστορία μαζί με το εμβόλιο των Pfizer/BioNTech, που χορηγήθηκε στο κοινό για πρώτη φορά την Τρίτη.
Μα αν υπάρχει κάτι που ο Μπιτάγιε θα ήθελε να ξέρει το κοινό για την ομάδα που εργάστηκε πάνω στο εμβόλιο της Οξφόρδης, είναι πως δεν είναι ιδιοφυΐες- μα παθιασμένοι άνθρωποι, αποφασισμένοι να βοηθήσουν άλλους. «Νομίζω πως είναι σημαντικό να ακούσει κανείς τι έχουν να πουν οι άνθρωποι (που δούλεψαν στις δοκιμές των εμβολίων) και να μοιράζονται τις ιστορίες τους» είπε. «Οι ιστορίες τους θα είναι το κλειδί για να εμπνέονται οι άνθρωποι ώστε να επιδιώξουν καριέρες στην επιστήμη, μα και για να πιστέψουν στους εαυτούς τους. Έχει να κάνει με το πάθος, όχι με το να είσαι ιδιοφυΐα. Το μόνο που έχουμε κοινό είναι το πάθος για αυτό που κάνουμε και, όπως είχε πει ο Γαλιλαίος, “το πάθος είναι η γένεση της ιδιοφυΐας”».
«Οπότε αν έχετε πάθος για κάτι, ο ουρανός είναι το όριο. Μπορείτε να κάνετε ό,τι θέλετε. Δεν είμαστε μια ομάδα από ιδιοφυΐες που συνεργάστηκαν για να αναπτύξουν κάτι. Είμαστε μια ομάδα παθιασμένων ανθρώπων που έχουν έναν στόχο- να φέρουν ένα εμβόλιο που θα δώσει τέλος σε μια πανδημία η οποία έχει επηρεάσει τόσο πολλές ζωές ανά τον κόσμο».
Μετάφραση/ αναδημοσίευση από τη βρετανική έκδοση της HuffPost Greece