Όταν ήταν 20 ετών ο Χάρελ Χέρστικ σχεδίασε και διέπραξε δολοφονία. Στα 46 του, είναι το μυαλό πίσω από μία ισραηλινή startup που αναμένεται να βγάλει εκατομμύρια δολάρια, με τη στήριξη δημοσίων προσώπων και επενδυτών.
Το έγκλημα του Χέρστικ ακόμη δεν έχει ξεχαστεί στο Ισραήλ. Όμως, η καταδίκη του για ανθρωποκτονία εκ προθέσεως, η μακρά φυλάκισή του και ο νυχτερινός κατ’ οίκον περιορισμός στη συνέχεια δεν ανέκοψαν την άνοδό του. Οι συνεργάτες του τον παρουσιάζουν ως μια επιτυχημένη περίπτωση επανένταξης και δεύτερων ευκαιριών.
Όμως, επειδή η εταιρεία του αναμένεται να εισαχθεί στο χρηματιστήριο, το παρελθόν του Χέρστικ επανέρχεται στην επικαιρότητα και κάνει κάποιους να αναρωτιούνται αν ένας άνθρωπος που αφαίρεσε μια ζωή αξίζει το δικαίωμα να επανενταχθεί σε τέτοιο βαθμό, σημειώνει, το πρώτο διεθνές Μέσο που πήρε συνέντευξη από τον Ισραηλινό.
«Όταν ήμουν νεαρός, θα έλεγα ότι ήμουν ηλίθιος και αλαζόνας. Μπορείς να είσαι ιδιοφυής και ταυτόχρονα πολύ ηλίθιος», λέει ο ίδιος.
Σήμερα είναι αντιπρόεδρος στρατηγικής και τεχνολογίας της Scentech Medical, μιας εταιρείας που ίδρυσε το 2018 ενώ ήταν ακόμη στη φυλακή και η οποία λέει ότι το προϊόν της μπορεί να διαγνώσει συγκεκριμένες ασθένειες μέσω τεστ αναπνοής.
Ο Χέρστικ επανειλημμένα εξέφρασε μεταμέλεια για το έγκλημα που διέπραξε.
Στα 14 του γνώρισε τον Γιάακοβ Σέλα, έναν χαρισματικό κυνηγό φιδιών, με ομάδα νεαρών θαυμαστών. Ο Χέρστικ, που λέει ότι είχε υποστεί σωματική και ψυχολογική κακοποίηση από τους συνομηλίκους του, λόγω του βάρους του, σε κιμπούτς στο οποίο μεγάλωσε, λάτρευε τα φίδια.
Έμαθε από τον Σέλα για τα φίδια και έκαναν μαζί επιδείξεις, αλλά παρά την αρχική σύνδεση μεταξύ τους, η σχέση τους μεταμορφώθηκε «σε αμοιβαίο μίσος και απέχθεια», σύμφωνα με δικαστικά έγγραφα.
Ο Σέλα είχε αρκετές συντρόφους ταυτόχρονα, μεταξύ άλλων τη μητέρα του Χέρστικ. Εκείνος είπε ότι ένιωθε άβολα με τον τρόπο που ο Σέλα αντιμετώπιζε κάποιες από αυτές τις γυναίκες και ότι είχε πρόβλημα που τον έβλεπε «να τους μιλά με υποτιμητικό τρόπο, ιδιαίτερα σε κάποια που αγαπούσα και νοιαζόμουν».
Στις αρχές του 1996 ο Σέλα ανακάλυψε ότι ο Χέρστικ του είχε κλέψει 49.000 σεκέλ (περίπου 15.000 δολάρια εκείνη την εποχή). Οι δυο τους συμφώνησαν να μην εμπλέξουν την αστυνομία, αλλά να του επιστρέψει το διπλάσιο ποσό.
Στη συνέχεια ο Χέρστικ κατέστρωσε το πλάνο του. Είπε στον Σέλα να πάνε μαζί σε διάφορες τράπεζες, κάνοντάς τον να πιστέψει ότι συγκέντρωνε τα χρήματα για να τον ξεπληρώσει. Κατά τη διάρκεια αυτής της διαδρομής ο Χέρστικ προσποιήθηκε ότι ήθελε να κάνει εμετό και ο Σέλα σταμάτησε το αυτοκίνητο.
Μόλις έγινε αυτό, ο συνεργός του Χέρστικ πυροβόλησε τρεις φορές τον Σέλα. Μετά, του έδωσε το πιστόλι και ο Χέρστικ πυροβόλησε τον Σέλα στο κεφάλι, από μικρή απόσταση.
Οι δυο τους έβαλαν το πτώμα του Σέλα στο πορτμπαγκάζ και το έθαψαν σε μια έκταση στα Υψίπεδα του Γκολάν. Έπειτα από εβδομάδες, πεζοπόροι είδαν ένα χέρι να βγαίνει από το χώμα και έτσι εντοπίστηκε η σορός.
Το έγκλημα προκάλεσε αίσθηση στο Ισραήλ. Οι λεπτομέρειες και η δίκη βρέθηκαν στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων. Σύμφωνα με τα δικαστικά έγγραφα, ο Χέρστικ είπε ψέματα προσπαθώντας να πάρει αποστάσεις από τη δολοφονία. Ακόμη και η μητέρα του- που επίσης καταδικάστηκε για την εμπλοκή της- τον αποκάλεσε παθολογικό ψεύτη.
Σήμερα λέει ότι ήταν αναγκασμένος να πει ψέματα προκειμένου να προστατεύσει τους άλλους που εμπλέκονταν στο σχέδιο, ανάμεσά τους ένας φίλος που τελικά διαπιστώθηκε ότι αντιμετώπιζε ψυχολογικά προβλήματα, όπως και η μητέρα του.
Μετά την ομολογία του συνεργού του, ο Χέρστικ καταδικάστηκε σε ισόβια. Κατά μία έννοια, άκμασε στη φυλακή. Έκανε ντοκτορά στα μαθηματικά και στη χημεία και παντρεύτηκε τρεις φορές. Λέει ότι δημιούργησε 31 εταιρείες, πουλώντας τις έξι από αυτές.
Πέρα από τους φυσικούς περιορισμούς της ζωής πίσω από τα σίδερα της φυλακής, η νομοθεσία του Ισραήλ δεν απαγορεύει στους κρατούμενους να ασχολούνται με επιχειρήσεις. «Σε περιορίζει η πραγματικότητα. Διοικείς μια εταιρεία, δεν μπορείς να το κάνεις ο ίδιος από τη φυλακή. Πρέπει να βασιστείς σε άλλους για συνομιλίες, συμβόλαια, συμφωνίες», λέει ο Χέρστικ.
Για να ξεπεράσει αυτό το εμπόδιο, όρισε CEOs για τις καθημερινές δραστηριότητες των επιχειρήσεων και χρησιμοποιούσε όποια υποδομή είχε στη διάθεσή του στη φυλακή. Κάποια στιγμή απέκτησε υπολογιστή στο κελί του, αλλά λόγω της περιορισμένης πρόσβασης στο διαδίκτυο έπρεπε να του διαβάζουν μακροσκελή έγγραφα από το τηλέφωνο.
Λέει ότι συναναστράφηκε με κάποιους από τους πιο διάσημους κρατούμενους του Ισραήλ όσο ήταν στη φυλακή, ανάμεσά τους ο πρώην πρωθυπουργός Εχούντ Ολμέρτ και ο πρώην πρόεδρος Μοσέ Κατσάβ.
Αλλά η φυλακή ήταν και δύσκολη. Λέει ότι πέρασε 11 χρόνια σε καραντίνα λόγω προβλημάτων υγείας που οδήγησαν σε σοβαρή επιδείνωση του ανοσοποιητικού συστήματός του. Η επαφή με άλλους κρατούμενους θα μπορούσε να τον θέσει σε κίνδυνο. Δύο φορές τιμωρήθηκε επειδή απέκτησε πρόσβαση στο ίντερνετ από το κελί του, σε μία περίπτωση φτιάχνοντας ένα μόντεμ από δύο DVD player. Για αυτή την παράβαση πέρασε εβδομάδες στην απομόνωση, σε ένα «μπουντρούμι» σύμφωνα με τον ίδιο.
Επίσης λέει ότι τον μαχαίρωσαν δύο Άραβες κρατούμενοι, όταν ενεπλάκη σε συνωμοσία για να πετάξουν ένα κεφάλι γουρουνιού, με κοράνι στο στόμα του, σε τζαμί. Λέει ότι το πρότεινε σε δύο εθνικιστές Εβραίους που γνώρισε στη φυλακή, αλλά ήταν κάτι υποθετικό.
Πέρυσι, οι αρχές έκριναν ότι δεν αποτελεί κίνδυνο για την κοινωνία. Στο πλαίσιο της πρόωρης αποφυλάκισής του, έως το 2026 είναι σε κατ’ οίκον περιορισμό κάθε βράδυ από τις 23:00 έως 06:00. Πρέπει να φορά «βραχιολάκι» στον αστράγαλο διαρκώς και του απαγορεύεται να φύγει από τη χώρα.
Η startup του περιμένει την έγκριση των ρυθμιστικών αρχών για να συγχωνευθεί με την NextGen Biomed, εταιρεία που είναι εισηγμένη στο χρηματιστήριο του Τελ Αβίβ. Οι συζητήσεις για τη συγχώνευση έγιναν ενώ ο Χέρστικ ήταν ακόμη στη φυλακή.
Σύμφωνα με τον ίδιο, τελειοποιείται το προϊόν της εταιρείας για την ανίχνευση του κορωνοϊού από την αναπνοή και κάνουν σχέδια για να προστεθούν άλλες ασθένειες, όπως συγκεκριμένες μορφές καρκίνου και η κατάθλιψη. Η εταιρεία έχει κατοχυρώσει την τεχνολογία στο Ισραήλ και λέει ότι ετοιμάζεται να κάνει αίτηση στον FDA για έγκριση.
Η συγχώνευση εκτιμά την αξίας της εταιρείας σε περίπου 250 εκατομμύρια δολάρια σύμφωνα με τον Χέρστικ. Επίσης λέει ότι τα τελευταία δύο χρόνια συγκέντρωσε άλλα 25 εκατ. δολάρια από ισραηλινούς επενδυτές.
Η εταιρεία στηρίζεται από μεγάλα ονόματα του Ισραήλ. Ο Γιάακοβ Άμιντρορ, πρόεδρος της NextGen, είναι ο πρώην επικεφαλής του συμβουλίου εθνικής ασφάλειας της χώρας. Ο Ζέεβ Ροτστάιν, επικεφαλής του επιστημονικού συμβουλίου, ήταν κάποτε στο τιμόνι ενός εκ των μεγαλύτερων νοσοκομείων του Ισραήλ. Και ο Σμούελ Σαπίρα, επικεφαλής τεχνολογίας, είναι ο πρώην διευθυντής του κρατικού Ινστιτούτου Βιολογικής Έρευνας.
«Σύμφωνα με τους κανόνες της χώρας, έχει δικαίωμα να επανενταχθεί. Πλήρωσε το τίμημα, οπότε δεν υπάρχει λόγος να μην τον βοηθήσουμε να επανενταχθεί», δηλώνει ο Άμιντρορ, που κατέθεσε ενώπιον του συμβουλίου αποφυλάκισης, για λογαριασμό του Χέρστικ.
Αλλά το παρελθόν του το κυνηγά. Φέτος υποβαθμίστηκε από Chief Technology Officer, στη σημερινή θέση του, εν μέρει επειδή δεν ήθελε το έγκλημα που έχει διαπράξει να τρομάξει τους επενδυτές, μόλις η εταιρεία εισαχθεί στο χρηματιστήριο. Στην ιστοσελίδα της εταιρείας, αναφέρεται τελευταίος στη λίστα των στελεχών, παρότι η Scentech είναι δικό του δημιούργημα. Επίσης, στο βιογραφικό του δεν αναφέρεται η ανθρωποκτονία.
Ο Χέρστικ βλέπει το καλό που θα μπορούσε να προκύψει από την εταιρεία ως την απόλυτη μορφή μεταμέλειας. Λέει ότι θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει το μυαλό του για να δημιουργήσει κάποια εταιρεία που δεν έχει όφελος για την κοινωνία, αλλά επέλεξε αυτή. «Πιστέψτε με, δεν είναι για τα λεφτά», καταλήγει.