Το ασφαλές δωμάτιο (Safe Room), γνωστό και ως δωμάτιο πανικού (Panic Room), είναι ένας θωρακισμένος χώρος μέσα στο κτίριο. Ο επικρατέστερος λόγος χρήσης του είναι η προστασία από διαρρήκτες, κερδίζοντας χρόνο μέχρι να ειδοποιηθούν οι αρχές. Επίσης, χρησιμοποιείται για την αποφυγή πιθανής απαγωγής (κυρίως σε χώρες της Λατινικής Αμερικής) αλλά και για την προστασία από τα φυσικά φαινόμενα (δωμάτια πανικού υπάρχουν σε υπόγεια κατοικιών στις ΗΠΑ, για να προστατευτούν οι πολίτες από ανεμοστρόβιλους).
Ευρέως γνωστό έγινε από την αντίστοιχη κινηματογραφική ταινία του David Fincher (2002), με τίτλο “Panic Room” και πρωταγωνίστρια την Jodie Foster. Στην ταινία διαδραματίζεται ένα σενάριο διάρρηξης με την πρωταγωνίστρια και το παιδί της να βρίσκουν καταφύγιο σε αυτό. Ήταν τόσο μεγάλη η επιρροή της ταινίας στο κοινό που, ακόμη και σήμερα, το ασφαλές δωμάτιο αποκαλείται δωμάτιο πανικού.
Τον τελευταίο χρόνο, ολόκληρο το σπίτι μας έχει μετατραπεί σε δωμάτιο πανικού για να προστατευτούμε από την πανδημία. Ο δεύτερος εγκλεισμός είναι ίσως περισσότερο επώδυνος, μιας και μας οδηγεί σε μία μακρά θητεία στην περισυλλογή, που μπορεί όμως να αποβεί ιδιαίτερα χρήσιμη. Και αυτό γιατί μας κάνει να ξανασκεφτούμε τις ατομικές και συλλογικές μας αποφάσεις και δράσεις τις τελευταίες δεκαετίες και να αναρωτηθούμε, πόσο αλήθεια αλλάζουμε, ώστε να αποφύγουμε νέες κρίσεις στο μέλλον.
Ας φανταστούμε την έξοδο στον ανοικτό φυσικό και κοινωνικό χώρο. Με τί θα μοιάζει ο χώρος αυτός;
Θα είναι άραγε «χώρος ελπίδας», «τόπος ζωής» για τις αναγκαίες πλανητικές αλλαγές στο περιβάλλον και στην ανθρώπινη ζωή, απέναντι στην κλιματική κρίση, που εξελίσσεται με ραγδαίο ρυθμό σε υπαρξιακή κρίση; Η κλιματική αλλαγή δεν κάνει διάλειμμα για καμία πανδημία. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα θεωρούνται πια μία «νέα κανονικότητα» και ο στόχος συγκράτησης της παγκόσμιας αύξησης της θερμοκρασίας (στον 1.5 oC, σε σχέση με τα προ-βιομηχανικά επίπεδα), όπως συμφωνήθηκε στο Παρίσι μόλις πριν 5 χρόνια, μοιάζει σήμερα σχεδόν ανέφικτος.
Θα είναι μια «έξοδος ελπίδας», μια καινούργια σχέση με το φυσικό-κοινωνικό περιβάλλον; Με βάση την πρόσφατη έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος, το 80% των ευρωπαϊκών φυσικών οικοτόπων βρίσκεται σε κακή ή ανεπαρκή κατάσταση, σε σημείο που δεν είναι πλέον σε θέση να παρέχουν τις πολύτιμες υπηρεσίες τους. Ποιες είναι, λοιπόν, οι δράσεις μας για την προστασία της βιοποικιλότητας, η απώλεια της οποίας, μεταξύ άλλων, οδηγεί στην ταχεία αύξηση των ζωονόσων ασθενειών, όπως ο COVID-19;
Πολλοί είναι αυτοί που υποστηρίζουν πως η ανάκαμψη είναι απλώς θέμα ενός εμβολίου.
Χρειάζεται το εμβόλιο όσο το δυνατόν γρηγορότερα, ώστε να θωρακισθεί η υγεία απέναντι στον κορωνοϊό. Αλλά πολύ περισσότερο χρειάζεται η θωράκιση των κοινωνιών μας συνολικά έναντι των επερχόμενων νέων περιβαλλοντικών και κλιματικών απειλών.
Δυστυχώς, τα περισσότερα σχέδια ανάκαμψης που σήμερα ακούμε παρουσιάζουν μία «εμμονή στην πεπατημένη» (path dependancy), θεμελιωμένα κατά βάση στο φόβο και σε μία δήθεν «τεχνοκρατική αυθεντία». Μοιάζουν περισσότερο με σχέδια διάσωσης μιας ξεπερασμένης κανονικότητας, που προφανή στόχο τους έχουν να προστατεύουν τους λίγους και προνομιούχους, διαιωνίζοντας τα προβλήματα που οι ίδιοι δημιούργησαν στο περιβάλλον, στο κλίμα και στην υγεία. Για αυτό και διακατέχονται από μία βιασύνη για ανάπτυξη με οποιοδήποτε κόστος, αποσιωπώντας τις δομικές αλλαγές για τη βιωσιμότητα της οικονομίας, μα πάνω από όλα της ίδιας της κοινωνίας.
Η προοπτική τέτοιων σχεδίων είναι μία προοπτική πανικού. Χρειάζεται μια άλλη προσέγγιση, ευρύχωρη όσο ο πλανήτης, άμεση όσο η καθημερινή μας ζωή. Πρόκειται για την ουσιαστική συμμετοχή και δέσμευση στην προσπάθεια ολικής επανεκκίνησης, σε συνθήκες βιωσιμότητας και πραγματικής προόδου. Η «καλύτερη ανοικοδόμηση» (#ΒuildBackBetter) είναι το διακύβευμα της εποχής. Ένα διακύβευμα που απαντάται μέσα από την προσωπική και δημόσια δράση της νέας γενιάς της πολυδιάστατης κρίσης, της απώλειας αλλά και της ελπίδας.
Ας φανταστούμε το μέλλον, επενδύοντας στο ανθρώπινο και κοινωνικό δυναμικό, αξιοποιώντας τους πόρους που θα επενδυθούν στην Ελλάδα για την ανάκαμψη, πόρους ύψους €72 δισ. για την περίοδο 2021-2027, σαν δάνειο από τις επόμενες γενιές. Αντί της κατασπατάλησης τους για άλλη μια φορά, ναρκοθετώντας την πορεία των νέων σε νέους εγκλεισμούς, σε νέα δωμάτια πανικού.
Ας σχεδιάσουμε ξανά το προσωπικό και κοινωνικό μέλλον, ξαναδίνοντας πίσω τη ζωή.