Ενα μαρούλι που προοριζόταν για σαλάτα αλλά ξέμεινε, ψωμί που περίσσεψε ακριβώς πριν την αναχώρηση για τις καλοκαιρινές διακοπές, φρούτα που δεν φαγώθηκαν και θα αρχίσουν σύντομα να χαλάνε...
Σε μια προσπάθεια να βοηθήσει τους οικολογικά συνειδητοποιημένους καταναλωτές, ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός στη Γενεύη εντείνει την τοποθέτηση δημόσιων ψυγείων στην άκρη δρόμων, με ελεύθερη πρόσβαση, τα οποία οι εστιάτορες, οι μάγειρες στο σπίτι και άλλοι μπορούν να χρησιμοποιήσουν για να προσφέρουν φαγητό που πρόκειται να χαλάσει.
Η πρωτοβουλία αυτή είναι μέρος μιας μεγαλύτερης προσπάθειας των κοινοτήτων στην Ελβετία και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες να κάνουν το χρέος που τους αναλογεί για το περιβάλλον, συμβάλλοντας παράλληλα στη μείωση της σπατάλης τροφίμων.
Η μη κερδοσκοπική Free-Go - το όνομα της οποίας προέρχεται επί της ουσίας από τη λέξη «frigo», που σημαίνει «ψυγείο» στη γαλλική καθομιλουμένη - έχει λανσάρει ψυγεία και ράφια με τρόφιμα στη Γενεύη, όπου οι περαστικοί μπορούν να πάρουν φρούτα, λαχανικά, ψωμί, κρουασάν και άλλα ευπαθή είδη για να τα πάρουν σπίτι δωρεάν.
Το πρόγραμμα κοστίζει περίπου 40.000 ευρώ ετησίως και απολαμβάνει την υποστήριξη τόσο από φιλανθρωπικές ομάδες όσο και από την τοπική κυβέρνηση της πόλης. Ξεκίνησε πριν από ένα χρόνο με ένα μόνο ψυγείο έξω από ένα κοινοτικό κέντρο στη δυτική Γενεύη και τώρα διαθέτει τέσσερα ψυγεία, στρατηγικά τοποθετημένα γύρω από την πόλη. Ενα πέμπτο έχει προγραμματιστεί να μπει πριν από το τέλος του έτους.
Η Μαρίν Ντελεβό, διευθύντρια του πρότζεκτ, λέει ότι τα τρόφιμα που διατίθενται γενικά συλλέγονται από τους ενδιαφερόμενους μέσα σε μια ώρα μετά την παράδοσή τους. Για λόγους υγειονομικούς και κανονιστικούς, δεν επιτρέπονται κατεψυγμένα τρόφιμα, ανοιχτά δοχεία τροφίμων, έτοιμα γεύματα ή αλκοόλ στα ψυγεία.
Η Free-Go πειραματίζεται επίσης με προγραμματισμένες παραλαβές από πολυκατοικίες για να διευκολύνει τους κατοίκους να συμμετέχουν στο πρόγραμμα. Έχει επίσης δημιουργήσει μια «γραμμή επικοινωνίας» που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι εστιάτορες για να ζητήσουν την διάθεση αχρησιμοποίητων τροφίμων.
Το πρώτο ψυγείο στη Γενεύης συνέβαλε στο να σωθούν περίπου 3,2 τόνοι τροφίμων από τη σπατάλη πέρυσι. Από τα τρόφιμα που δωρίστηκαν, μόνο περίπου το 3% πετάχτηκε γιατί κανείς δεν το ήθελε.
Η Free-Go λέει ότι οι συνεισφέροντες τρόφιμα από τον ιδιωτικό τομέα - όπως εστιατόρια ή καταστήματα τροφίμων - πρέπει να δεσμευτούν και να διασφαλίσουν ότι τα τρόφιμα που δωρίζονται είναι ασφαλή για κατανάλωση. Η ελβετική νομοθεσία προβλέπει ότι τα τρόφιμα που έχουν περάσει τη «συνιστώμενη ημερομηνία χρήσης» μπορούν να καταναλωθούν έως και ένα χρόνο μετά, εξηγεί η Ντελεβό.
Η ελβετική κυβέρνηση εκτιμά ότι σχεδόν το ένα τρίτο όλων των προϊόντων διατροφής που προορίζονται για κατανάλωση σπαταλάται ή πετιέται άσκοπα - ποσότητα που αντιστοιχεί σε περίπου 330 κιλά πεταμένων τροφίμων ανά κάτοικο κάθε χρόνο. Από αυτά, περίπου 100 κιλά καταλήγουν στα σκουπίδια από τα νοικοκυριά.
Η Free-Go λέει ότι περίπου 1 δισεκατομμύριο τόνοι τροφίμων πάνε χαμένα κάθε χρόνο σε όλο τον κόσμο, καταναλώνοντας ενέργεια και άλλους πόρους στη διαδικασία της γεωργίας και της μεταφοράς.
«Η σπατάλη τροφίμων δεν είναι μόνο ηθικό και οικονομικό ζήτημα, αλλά εξαντλεί επίσης το περιβάλλον των περιορισμένων φυσικών πόρων», υπογραμμίζει η Επιτροπή της ΕΕ.
Παρόμοιες εκστρατείες διάθεσης τροφίμων πραγματοποιούνται στην πρωτεύουσα, Βέρνη, και στο δυτικό Νεσατέλ, μετά την εισαγωγή της ιδέας από τη Γερμανία.
Σύμφωνα με το Foodsharing.de, μια κοινοτική ομάδα στη Γερμανία που ξεκίνησε πριν από μια δεκαετία, περισσότεροι από μισό εκατομμύριο άνθρωποι στη Γερμανία, την Ελβετία και την Αυστρία έχουν κάνει «την πρωτοβουλία του διαμοιρασμού τροφίμων διεθνές κίνημα» και έχουν συμβάλει στην εξοικονόμηση 83 εκατομμυρίων τόνων φαγητού που θα κατέληγαν στα σκουπίδια.
Επειδή το φαγητό είναι δωρεάν και οι δωρεές μπορεί να ποικίλλουν, είναι αβέβαιο τι εμφανίζεται κάθε φορά στα ψυγεία — και ορισμένοι παραλήπτες μπορεί να καταλήξουν απογοητευμένοι.
Εξω από ένα κοινοτικό κέντρο σε μια εργατική περιοχή της Γενεύης την Παρασκευή, η Σάλα Μοράντι, μια 65χρονη νοικοκυρά από το Ιράν που ζει στη Γενεύη εδώ και μια δεκαετία, είπε ότι έψαχνε για λίγο ψωμί — αλλά δεν υπήρχε. Ωστόσο, λέει ότι εκτιμά την πρωτοβουλία.
«Είναι πολύ καλό. Μπορώ να πάρω φράουλες, κεράσια, τέτοια πράγματα», είπε. «Είναι δωρέαν: Μου αρέσει κι αυτό».
Η Σεβερίν Κεντέ, μια 54χρονη δασκάλα, εναποθέτοντας μερικές ντομάτες από τον λαχανόκηπο της, ανέφερε: «έχουμε πάρα πολλές» και επικρότησε την πρωτοβουλία «γιατί αυτή η γειτονιά έχει πολλές ανάγκες». «Και σε όλους μας συμβαίνει να αγοράζουμε παραπάνω από όσα χρειαζόμαστε», πρόσθεσε χαμογελώντας.
Εκκωφαντική αντίθεση
Την ίδια ώρα, τα Ηνωμένα Εθνη λένε ότι αναγκάστηκαν να περικόψουν τα τρόφιμα, τις πληρωμές σε μετρητά και τη βοήθεια για εκατομμύρια ανθρώπους σε πολλές χώρες εξαιτίας μιας τεράστιας «κρίσης χρηματοδότησης», που περιόρισε τις δωρεές κατά το ήμισυ, ενώ η οξεία πείνα σημειώνει επίπεδα ρεκόρ παγκοσμίως.
Ο Καρλ Σκάου, αναπληρωτής εκτελεστικός διευθυντής του Παγκόσμιου Επισιτιστικού Προγράμματος (WFP), είπε σε συνέντευξη Τύπου την Παρασκευή ότι τουλάχιστον 38 από τις 86 χώρες στις οποίες συνδράμει το WFP, έχουν ήδη βιώσει περικοπές ή σχεδιάζουν να περικόψουν σύντομα τη βοήθεια - συμπεριλαμβανομένου του Αφγανιστάν, της Συρίας, της Υεμένης και της Δυτικής Αφρικής.
Γνωστοποίησε επίσης ότι το WFP χρειάζεται 20 δισεκατομμύρια δολάρια για την παροχή βοήθειας σε όλους όσους έχουν ανάγκη, αλλά στοχεύει μεταξύ 10 και 14 δισεκατομμυρίων δολαρίων - όσα έχει λάβει ο οργανισμός τα τελευταία χρόνια.
«Εξακολουθούμε να στοχεύουμε σε αυτό το ποσό, αλλά μέχρι στιγμής φέτος έχουμε φτάσει μόνο στο μισό από αυτό, περίπου 5 δισεκατομμύρια δολάρια», επισήμανε.
Οι ανθρωπιστικές ανάγκες, σύμφωνα με τον ίδιο, έφτασαν σε δυσθεώρητα ύψη το 2021 και το 2022 λόγω της πανδημίας COVID-19 και του πολέμου στην Ουκρανία και των παγκόσμιων συνεπειών του. «Αυτές οι ανάγκες συνεχίζουν να αυξάνονται», είπε, «αλλά η χρηματοδότηση στερεύει. Επομένως, βλέπουμε το 2024 (να είναι) ακόμη πιο φρικτό».
«Η μεγαλύτερη επισιτιστική κρίση στην ιστορία παραμένει σήμερα», σημείωσε. «Φέτος, 345 εκατομμύρια άνθρωποι συνεχίζουν να βρίσκονται σε οξεία επισιτιστική ανασφάλεια, ενώ εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι κινδυνεύουν με επιδεινούμενη πείνα».
Tον φετινό Μάρτιο το WFP αναγκάστηκε να μειώσει τη βοήθεια από 75% σε 50% για τις κοινότητες στο Αφγανιστάν που είναι αντιμέτωπες με την ασιτία και τον Μάιο αναγκάστηκε να κόψει τα χορηγούμενα τρόφιμα σε 8 εκατομμύρια ανθρώπους - ποσοστό που αντιστοιχεί στο 66% των ανθρώπων που βοηθούσε. Τώρα, βοηθά μόλις 5 εκατομμύρια ανθρώπους στη χώρα.
Στη Συρία, 5,5 εκατομμύρια άνθρωποι που βασίζονταν στο WFP για φαγητό έχουν ήδη δει την βοήθεια να μειώνεται κατά 50% και τον Ιούλιο ο οργανισμός σταμάτησε τα σιτηρέσια σε 2,5 εκατομμύρια από αυτούς. Στα παλαιστινιακά εδάφη, το WFP μείωσε τη χρηματική του βοήθεια κατά 20% τον Μάιο και τον Ιούνιο. Και στην Υεμένη το τεράστιο χρηματοδοτικό κενό θα αναγκάσει το WFP να μειώσει τη βοήθεια σε 7 εκατομμύρια ανθρώπους από τον Αύγουστο.
Στη Δυτική Αφρική, όπου η οξεία πείνα είναι σε άνοδο, οι περισσότερες χώρες αντιμετωπίζουν εκτεταμένες περικοπές σιτηρεσίων. Το μεγαλύτερο πρόβλημα έχουν οι Μπουρκίνα Φάσο, Μάλι, Τσαντ, Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, Νιγηρία, Νίγηρας και Καμερούν.
«Οι περικοπές των σιτηρεσίων δεν είναι σαφώς ο τρόπος να προχωρήσουμε», κατέληξε ο Σκάου. Και προέτρεψε τους παγκόσμιους ηγέτες να δώσουν προτεραιότητα στην ανθρωπιστική χρηματοδότηση και να επενδύσουν σε μακροπρόθεσμες λύσεις για τις συγκρούσεις, τη φτώχεια, την ανάπτυξη και άλλες βαθύτερες αιτίες της τρέχουσας κρίσης.
Η αντίφαση, πάντως, είναι εκκωφαντική. Από τη μια οργανώσεις, κοινότητες και άνθρωποι της διπλανής πόρτας προσπαθούν να βοηθήσουν τους συνανθρώπους τους που βρίσκονται σε ανάγκη με κάθε τρόπο. Και από την άλλη, τα πλουσιότερα έθνη αποτραβούν τη χείρα βοηθείας τους από τα φτωχότερα, αφήνοντας εκατομμύρια ανθρώπους να πεθάνουν από την πείνα. Κυριολεκτικά.