To 1992 μετά και την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης ο Φουκουγιάμα (Fukuyama) έγραψε για το “τέλος της ιστορίας’’ δηλαδή για την οριστική και απόλυτη κυριαρχία του δυτικού φιλελεύθερου δημοκρατικού μοντέλου διακυβέρνησης. Χρειάστηκαν μόλις λίγα έτη για να καταρριφθεί αυτή η φιλόδοξη άποψη με τον πιο σκληρό τρόπο.
Πράγματι ο Φουκουγιάμα δικαιώθηκε εν μέρει καθώς, τουλάχιστον στον Δυτικό Κόσμο δεν απειλήθηκαν άμεσα με βίαιη κατάλυση οι φιλελεύθερες δημοκρατίες. Όμως υπέπεσε και σε ένα τεράστιο σφάλμα ή ορθότερα αβλεψία. Δεν αντιλήφθηκε ότι οι δημοκρατίες λειτουργούν ως ζωντανοί οργανισμοί οι οποίοι είναι δεκτικοί σε ασθένειες. Έτσι λοιπόν σήμερα ο βασικός κίνδυνος για τις δημοκρατίες είναι η εκ των έσω αμφισβήτηση. Πλέον οι αρνητές τους δεν προσπαθούν να τις καταλύσουν αλλά να τις διαβρώσουν, να επιβιώσουν και να κυριαρχήσουν παρασιτώντας σε αυτές, χρησιμοποιώντας τα εργαλεία και τις αρχές τους.
Το παράδειγμα της Ρωσίας αντιτάσσεται εύκολα στο επιχείρημα του Φουκουγιάμα. Ο Πούτιν, δημοκρατικά εκλεγμένος, εκμεταλλεύθηκε τις δημοκρατικές αρχές και αναρριχήθηκε στην εξουσία διατηρώντας τη επί δεκαετίες στα χέρια του. Η Ρωσία τυπικά είναι μια δημοκρατία, με Σύνταγμα σε ισχύ, διάκριση των εξουσιών και (τουλάχιστον ακόμα) μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης. Όμως είναι μια de facto δημοκρατία όταν δηλητηριάζονται οι αρχηγοί των κομμάτων της αντιπολίτευσης, διώκονται όσοι συμμετέχουν σε διαδηλώσεις και φιμώνονται σε απόλυτο βαθμό τα Μ.Μ.Ε.; Πολλώ δε μάλλον είναι μια φιλελεύθερη δημοκρατία; Σαφώς και όχι.
Ένας από τους λόγους εσωτερικής κυριαρχίας του Πούτιν είναι και η ανοχή των Ρώσων πολιτών στις εσωτερικές βιαιότητες. Ο μέσος μεσήλικας στη Ρωσία έχει επιβιώσει ενός απάνθρωπου σοβιετικού καθεστώτος (που ο Καστοριάδης χαρακτήριζε ορθά ικρίωμα) στο οποίο η ελευθερία ήταν ένας όρος ανύπαρκτος. Ενός καθεστώτος τρόμου, απόγνωσης και εν τέλει καθαρής, σκληρής και απόλυτης βίας.
Εν συνεχεία βίωσε την κατάρρευση αυτού του καθεστώτος και την εγκαθίδρυση ενός νέου μοντέλου διακυβέρνησης και οικονομίας το οποίο τον οδήγησε στην απόλυτη φτωχοποίηση και εξαχρείωση. Το μοντέλο διακυβέρνησης Πούτιν, όσο και αν ακούγεται παράδοξη αυτή η διαπίστωση είναι ίσως το πιο ήπιο για τους Ρώσους. Ο Πούτιν εκμεταλλεύθηκε λοιπόν τις προϋπάρχουσες εσωτερικές βιαιότητες και τις ρύθμισε σε τέτοιο βαθμό ώστε να είναι ανεκτές και να τον διατηρήσουν στην εξουσία.
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία αποτέλεσε για πολλούς μια έκπληξη. Και όμως κάθε άλλο, ήταν ένα αναπόφευκτο γεγονός το οποίο μάλιστα έλαβε χώρα με καθυστέρηση. Όταν σε μια περιοχή επικρατεί η εσωτερική βία είναι βέβαιο ότι αυτή θα μετεξελιχθεί και θα καταστεί πλέον και εξωτερική οδηγώντας σε αποσταθεροποίηση της ευρύτερης τουλάχιστον περιοχής.
Η εξωτερική αυτή αντίδραση της Ρωσίας αποτελεί μια παθολογική και στρεβλή αντίληψη περί της παράστασης του εαυτού της. Εμπεριέχει ψήγματα ανωτερότητας και ρατσισμού. Ουσιοποιεί έναν εχθρό με κοινά χαρακτηριστικά τον οποίο μάχεται μέχρις εσχάτων αλλά στην πραγματικότητα, πρώτα και κύρια αντιλαμβάνεται τον εαυτό της ως κάτι ανώτερο βαυκαλιζόμενη από το ένδοξο παρελθόν της.
Στην ομιλία ανακοίνωσης της εισβολής ο Πούτιν αναφέρθηκε σε μια Ρωσία περιορισμένη από τη Δύση που το ανεχόταν αλλά πλέον δεν μπορεί να κάνει κάτι άλλο παρά να την τσακίσει. Αυτές οι φράσεις θυμίζουν τρομακτικά τον Χίτλερ, ο οποίος καταφερόταν κατά της φιλελεύθερης δύσης και τόνιζε την ανάγκη ζωτικού χώρου της Γερμανίας.
Η απάντηση της Δύσης ποια πρέπει να είναι; Στο μέτρο του δυνατού η δύση οφείλει να αντιμετωπίσει τον ρωσικό κίνδυνο χωρίς να τον αναπαράξει. Και αν η Ρωσία αντιλαμβάνεται αυτή την εισβολή ως μια αντεπίθεση και άρνηση της ουσίας του Δυτικού πολιτισμού η Δύση δεν πρέπει να προβεί σε μια αντεπίθεση κατά της Ρωσίας ως Ρωσίας.
Η Δύση οφείλει να αποουσιοποιήσει τις πράξεις της Ρωσίας και να τις απομονώσει από υποκειμενικά στοιχεία. Οφείλει να σταθεί στις πράξεις και όχι στο κράτος. Οφείλει παράλληλα να αναπτύξει και να αντιτάξει μια νέα ταυτότητα, ισχυρότερη της Ρωσικής αλλά όχι συγκρουσιακή. Την ταυτότητα της ειρήνης και της συσπείρωσης. Αν πέσει στην παγίδα να θεσμοθετήσει και να αναπαράξει το ακραίο ούτως ώστε να αντιδράσει στο ακραίο θα έχει ήδη επιτύχει τη βούληση του Πούτιν. Η φιλελεύθερη δημοκρατία θα έχει τότε διαβρωθεί και απονομιμοποιηθεί. Ακόμα και οι δικαιολογημένες προσωρινές κυρώσεις που επιβάλλονται για όσο διαρκεί η εισβολή πρέπει να αρθούν άμα της εξεύρεσης λύσης αλλιώς η ρωσική βιαιότητα θα καταστεί κοινό κτήμα της Δύσης.
Στη βία απαντάμε με τις φιλελεύθερες αξίες της συνύπαρξης. Στις δημοκρατικές ασθένειες απαντάμε με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή η οποία συνίσταται στην όλο και περισσότερη ελευθερία, ενότητα και ευημερία.