Ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι πρωτοφανείς κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας έχουν δημιουργήσει νέα δεδομένα στο περιφερειακό, ευρωπαϊκό και διεθνές περιβάλλον. Ως εκ τούτου προκύπτουν σοβαρές αλλαγές και ανακατατάξεις οι οποίες επηρεάζουν ποικιλοτρόπως σχεδόν όλες τις χώρες.
Σε αυτό το δύσκολο και συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον η Κύπρος πρέπει να πορευτεί με πραγματισμό, σοβαρότητα μακρυά από κάθε λογής λαϊκισμό και επιστρατεύοντας την επιστημονική γνώση. Ενώπιον μας υπάρχουν προκλήσεις, δυσκολίες αλλά και ευκαιρίες. Επιπρόσθετα, είναι σημαντικό να ενεργοποιηθούν τα απαραίτητα αντανακλαστικά και να παραμερισθούν οι ψευδαισθήσεις. Πάνω απ’ όλα είναι καθοριστικής σημασίας η επαρκής κατανόηση των κανόνων της realpolitik. Ως εκ τούτου η κοινωνία αλλά πάνω απ’ όλα η πολιτική ηγεσία καλούνται να επωμισθούν αυξημένες υποχρεώσεις και ευθύνες.
Στο δύσκολο αυτό διεθνές περιβάλλον είναι καθοριστικής σημασίας η εξωτερική πολιτική και οι συναφείς επιλογές μας. Ενώ η Κυπριακή Δημοκρατία καλείται να ακολουθεί τις αποφάσεις της ΕΕ ταυτόχρονα είναι σημαντικό να προσπαθεί να συνδιαμορφώνει θέσεις στη βάση αρχών καθώς και ευρύτερων στόχων και συμφερόντων παρά το μικρό της μέγεθος. Επιπρόσθετα, η χώρα μας καλείται να είναι σε εγρήγορση και να κατανοεί τις μεταβαλλόμενες εξελίξεις και να τοποθετείται ανάλογα. Είναι επίσης σημαντικό όπως η Κύπρος ενισχύει συνεχώς την άμυνά της.
Παρά τον πόλεμο στην Ουκρανία και την αναβίωση του Ψυχρού Πολέμου οι σχέσεις Ευρώπης-Ρωσίας δεν είναι δυνατό να διαγραφούν. Η ευημερία και η ασφάλεια σε πανευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο θα ενισχυθούν εάν πρυτανεύσει η λογική και επέλθει μια συμφωνία για τον τερματισμό του πολέμου καθώς και για μια νέα ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφαλείας και συνεργασίας. Η Κύπρος έχει κάθε λόγο να εργασθεί προς μια τέτοια κατεύθυνση.
Η οικονομία με την ευρύτερη έννοια του όρου είναι ένα καυτό πεδίο. Μπροστά στο φάσμα του στασιμοπληθωρισμού η Κύπρος καλείται να προχωρήσει με γοργούς ρυθμούς σε ένα νέο οικονομικό υπόδειγμα και ταυτόχρονα στις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις. Επιπρόσθετα, είναι απαραίτητο να προωθηθούν νέοι μοχλοί οικονομικής μεγέθυνσης καθώς και ο απαιτούμενος εξορθολογισμός της δημοσιονομικής πολιτικής. Ιδιαίτερης σημασίας είναι επίσης η ενίσχυση του πρωτογενούς και δευτερογενούς τομέα, η μείωση της ανισότητας και γενικά η ισοζυγισμένη ανάπτυξη. Στα πλαίσια αυτά είναι αναμενόμενο να δοθεί ιδιαίτερη σημασία στην υγιεία, την παιδεία και την έρευνα.
Σε σχέση με το Κυπριακό υπογραμμίζεται ότι για την Τουρκία και τον Ερντογάν υπάρχει το ορόσημο του 2023. Πέραν τούτου, με τη γεωπολιτική αναβάθμιση της Τουρκίας είναι δύσκολο να υπάρξουν οι απαραίτητες διαφοροποιήσεις στην πολιτική της Άγκυρας που να επιτρέπουν αισιοδοξία για θετικές εξελίξεις στο Κυπριακό. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η προώθηση ενός αφηγήματος και η συγκεκριμενοποίηση των στόχων μας αποκτούν μεγαλύτερη σημασία και καθίστανται πλέον επιτακτική αναγκαιότητα.
Στα ενεργειακά ζητήματα πρέπει να δοθεί τεράστια σημασία στην προώθηση των ανανεώσιμων πηγών. Σε σχέση με την αξιοποίηση του ενεργειακού πλούτου της Ανατολικής Μεσογείου δεν πρέπει να αποτελεί έκπληξη η θέση των ΗΠΑ για εμπλοκή της Τουρκίας. Επί τούτου η προσέγγισή μας πρέπει να είναι πραγματιστική. Εάν μια τέτοια εμπλοκή και συνεργασία γίνουν με τρόπο που εξυπηρετούνται και οι στόχοι της Κυπριακής Δημοκρατίας και της Ελλάδας τότε θα πρέπει να το διαπραγματευτούμε με σοβαρότητα.
Πέραν τούτου, η Κύπρος πρέπει να κινηθεί αποφασιστικά για την καταπολέμηση της διαφθοράς και την αποκατάσταση της αξιοπιστίας της εικόνας της στην ΕΕ και διεθνώς. Παράλληλα είναι σημαντικό όπως προωθηθούν δράσεις οι οποίες θα ενισχύσουν την αποτελεσματικότητα του κράτους.
Είναι επίσης σημαντικό να αντιμετωπισθεί η παράτυπη μετανάστευση. Προς την κατεύθυνση αυτή θα πρέπει να συνδράμει και η ΕΕ. Παράλληλα, η Κύπρος καλείται να επεξηγήσει προς όλες τις κατευθύνσεις τις διαστάσεις του προβλήματος καθώς και την πηγή τους. Ταυτόχρονα, η Κύπρος καλείται να προωθήσει μια ολοκληρωμένη δημογραφική πολιτική η οποία απαραίτητα θα περιλαμβάνει ουσιαστικές δράσεις στήριξης των νέων.
Στο πολύπλοκο και δύσκολο αυτό περιβάλλον η Κύπρος καλείται να εργασθεί σκληρά για την προώθηση της κοινωνικής συνοχής. Μια τέτοια πολιτική εμπεριέχει δράσεις όπως μέτρα κατά της ανισότητας καθώς και της ενίσχυσης της ευνομίας και της ισονομίας. Καθοριστικής σημασίας είναι και η εμπέδωση της αρχής της αλληλεγγύης.
Λαμβάνοντας υπ’ όψιν όλα τα δεδομένα η Κύπρος πρέπει να κινηθεί προς αυτές τις κατευθύνσεις το συντομότερο δυνατό. Είναι προφανές ότι ο πήχης των υποχρεώσεων είναι υψηλός. Υπό τις συνθήκες αυτές, και εν όψει των προεδρικών εκλογών του 2023, θεωρώ ότι θα απαιτηθεί μια κυβέρνηση ευρείας αποδοχής καθώς και η καλύτερη δυνατή αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού.
* Ο Καθηγητής Ανδρέας Θεοφάνους είναι Πρόεδρος του Κυπριακού Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων καθώς και του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών και Διακυβέρνησης του Πανεπιστημίου Λευκωσίας.