Σε μία ανάλυση που δημοσίευσε η διεθνής επιθεώρηση Foreign Policy, η αναλύτρια Ελίζαμπεθ Μπρο κάνει μία επισήμανση που μοιάζει προφητική αλλά και αυτονόητη σε σχέση με το Αφγανιστάν: Με βάση την πρόσφατη, τραγική εξέλιξη της εμφύλιας σύγκρουσης στην Συρία, το ξέσπασμα μίας νέας προσφυγικής κρίσης φαντάζει ως νομοτέλεια, καθώς οι Ταλιμπάν ήδη εξαπολύουν ευρεία αντεπίθεση και αποκτούν τον έλεγχο σε μεγάλες γεωγραφικές ζώνες του Αφγανιστάν. Για τους πολιτικούς παρατηρητές αποτελεί ζήτημα χρόνου μία γενικευμένη αναταραχή στη χώρα, καθώς η αμερικανική έξοδος διαταράσσει τις ήδη εύθραυστες ισορροπίες και μετατρέπει τους Ταλιμπάν σε άμεση απειλή για το κυβερνητικό σχήμα της Καμπούλ. Το παράδειγμα της Συρίας είναι πολύ νωπό, ώστε να ”ξεχάσει” κάποιος τι συμβαίνει όταν οι θρησκευτικές - πολιτικές έριδες φουντώνουν στον κόσμο του Ισλάμ. Οι φοβισμένοι και οι ηττημένοι σχεδόν πάντοτε πληρώνουν βαρύ τίμημα - συχνότατα με τη ζωή τους - και οι περισσότεροι αναζητούν αργά ή γρήγορα διέξοδο μέσω μίας ”απόδρασης” προς την πολιτισμένη Δύση.
Η Ελίζαμπεθ Μπρο γράφει...
«Στον ένα χρόνο από τα τέλη του 2019 μέχρι τα τέλη του 2020, 416.630 αιτούντες άσυλο έφτασαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ένας μεγάλος αριθμός, σίγουρα, αλλά εντυπωσιακά μικρότερος σε σύγκριση με το 2015, όταν έφτασαν 1,2 εκατομμύρια αιτούντες άσυλο. Εκείνη η περίοδος, ήταν η λεγόμενη προσφυγική κρίση.
Τώρα, η Ευρώπη αντιμετωπίζει μια νέα προσφυγική κρίση ως αποτέλεσμα της απόφασης του Προέδρου Τζο Μπάιντεν να αποσύρει τις αμερικανικές δυνάμεις από το Αφγανιστάν. Οι σύμμαχοι της Ουάσιγκτον δεν έχουν άλλη επιλογή παρά να την ακολουθήσουν και να αποσυρθούν.
Το “in together, out together” (μέσα μαζί, έξω μαζί) ήταν νομοτέλεια, επειδή ο πόλεμος στο Αφγανιστάν χτίστηκε γύρω από το ανθρώπινο δυναμικό και τον εξοπλισμό των ΗΠΑ. Παρόλο που ο Μπάιντεν ισχυρίζεται ότι έχει τερματίσει τον πόλεμο αυτό, κανένας - ειδικά όχι οι Αφγανοί - δεν ξεγελιέται. Και οι καλύτεροι φίλοι της Ουάσιγκτον καλούνται να μαζέψουν τα κομμάτια που απομένουν.
«Δεν πήγαμε στο Αφγανιστάν για να δημιουργήσουμε έθνος. Και είναι το δικαίωμα και η ευθύνη του αφγανικού λαού μόνο να αποφασίζει για το μέλλον του και για το πώς θέλει να κυβερνηθεί η χώρα», δήλωσε ο Μπάιντεν στις 8 Ιουλίου, ανακοινώνοντας ότι ο στρατός των ΗΠΑ βρίσκεται σε καλό δρόμο για να επιτύχει τον στόχο του, ώστε να ολοκληρώσει την απόσυρση έως τον Αύγουστο... Ούτε οι σύμμαχοι των Ηνωμένων Πολιτειών πήγαν στο Αφγανιστάν για να δημιουργήσουν έθνος. Πράγματι, δεν ήταν σαφές σε πολλούς πολίτες κρατών μελών και εταίρων της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, γιατί ακριβώς, τα στρατεύματά τους στάλθηκαν εκεί.
Πρώτο κύμα προσφύγων
Και για όποιον αμφιβάλει, η Ελίζαμπεθ Μπρο επικαλείται ένα κορυφαίο Ιταλό διπλωμάτη, με βαθιά γνώση της κατάστασης στην περιοχή, ο οποίος κατηγορηματικά δηλώνει ότι είναι ζήτημα χρόνου να κάνουν την εμφάνισή τους στη νότια Ευρώπη τα πρώτα καραβάνια από το Αφγανιστάν. Προβλέπει ότι θα είναι πολλά και ότι οι διαδρομές που θα επιλέξουν δεν είναι άλλες από εκείνες της περασμένης δεκαετίας. Η πρόβλεψή του για την κορύφωση του δράματος στη διαδρομή Λιβύη - Ιταλία, οδηγεί στην σκέψη ότι και η Ελλάδα δύσκολα θα ”εξαιρεθεί” από τη νέα πραγματικότητα στο μεταναστευτικό. Η Ελίζαμπεθ Μπρο υπογραμμίζει:
Οι Αφγανοί καταφεύγουν ήδη σε γειτονικές χώρες. Ανάμεσά τους και περισσότεροι από 1.000 Αφγανοί στρατιώτες που έχουν δραπετεύσει στο Τατζικιστάν, αναγκάζοντας τη χώρα να κινητοποιήσει εφέδρους για περιπολίες στα σύνορα. «Το βάρος θα γίνει αισθητό στις γειτονικές χώρες: το Πακιστάν, το Ιράν, το Τατζικιστάν», σημείωσε ο Στέφανο Στεφανίνι, πρώην πρέσβης της Ιταλίας στο ΝΑΤΟ και πρώην σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Ιταλού προέδρου.
«Σε κάποιο βαθμό, οι ΗΠΑ προστατεύονται λόγω της απόστασης - αν και η Ουάσιγκτον παρέχει ειδικές θεωρήσεις βίζας σε πολλούς Αφγανούς που μετέφρασαν, οδήγησαν ή εργάστηκαν για τους Αμερικανούς. Όμως, πολλοί πρόσφυγες, με μεγάλο κόστος και κίνδυνο, θα προσπαθήσουν να φτάσουν στην Ευρώπη. Μπορεί να μην είναι η πιο κοντινή διαδρομή, αλλά η Ιταλία, μέσω της Λιβύης, θα είναι το κύριο σημείο προσγείωσης. Στη συνέχεια, η νέα ροή από το Hindu Kush θα λειτουργήσει βόρεια προς τη Γερμανία, τη Σουηδία, τη Νορβηγία και το Ηνωμένο Βασίλειο.»
Το 2015, η Γερμανία και η Σουηδία ήταν οι δύο πιο δημοφιλείς χώρες για αιτούντες άσυλο από τη Συρία, το Αφγανιστάν και το Ιράκ. Παρόλο που οι δικαιούχοι χώρες έχουν έκτοτε εργαστεί σκληρά για την ένταξη των αιτούντων άσυλο, η πρόκληση έγινε δυσκολότερη από το γεγονός ότι πολλοί αιτούντες άσυλο έφτασαν μόνοι (προσπερνώντας τη νόμιμη διαδικασία). Στη Σουηδία, περισσότεροι από 35.000 αιτούντες άσυλο που έφτασαν το 2015 εγγράφηκαν ως ασυνόδευτοι ανήλικοι. 92% από αυτούς ήταν άνδρες και τα δύο τρίτα ήταν Αφγανοί.
Η εγγύτητα της Ευρώπης - σε σύγκριση με τις Ηνωμένες Πολιτείες - είναι, φυσικά, ένας άλλος λόγος που πολλοί Αφγανοί έχουν καταλήξει εκεί. Το ίδιο ισχύει και για τους Σύρους και τους Ιρακινούς, οι οποίοι διέφυγαν εκεί όταν το Ισλαμικό Κράτος κατέκτησε τις πόλεις τους, ένα άλλο αποτέλεσμα των αποτυχημένων πολέμων των ΗΠΑ. Οι Βιετναμέζοι έκαναν με βάρκες το επικίνδυνο ταξίδι - όχι μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά και προς την Ευρώπη - όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες έχασαν τον πόλεμο του Βιετνάμ.
Φανταστείτε τον εαυτό σας ως Ευρωπαίο υπεύθυνο χάραξης πολιτικής που αντιμετωπίζει τώρα μια τεράστια πρόκληση για τους πρόσφυγες. Όπως επεσήμανε ο Στεφανίνι, «στο ΝΑΤΟ, οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι ήταν οι λιγότερο ενθουσιώδεις να εγκαταλείψουν το Αφγανιστάν άνευ όρων. Και υπάρχει ένας συγκεκριμένος λόγος...»
Στις 11 Ιουλίου, η αφγανική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι δεν θα επιτρέπει πλέον στους Αφγανούς που τους έχουν απαγορευτεί άσυλο στην ΕΕ να επιστρέψουν στη χώρα. Αυτό, φυσικά, θα σταματήσει τις πτήσεις επαναπατρισμού από την ΕΕ. Ωστόσο, η Σουηδία, η Γερμανία, η Ιταλία και άλλοι δεν μπορούν να φιλοξενήσουν μεγάλο αριθμό νέων αφίξεων και ακόμη και μια λιγότερο από δραματική αύξηση θα ενίσχυε την ήδη ισχυρή θέση των λαϊκών κομμάτων ενάντια στη μετανάστευση.
Πολιτικές «παρενέργειες»
«Ήρθε η ώρα να τερματιστεί ο μακρύτερος πόλεμος της Αμερικής», δήλωσε ο Μπάιντεν στις 14 Απριλίου. Οι απλοί Αμερικανοί μπορούν να αισθάνονται ότι ο πόλεμος τελείωσε με την απόφαση να εγκαταλείψουν τα αμερικανικά στρατεύματα το Αφγανιστάν, στις 31 Αυγούστου.
Όμως, Σουηδοί, Γερμανοί, Ιταλοί, Έλληνες και άλλοι Ευρωπαίοι δεν αισθάνονται καθόλου το ίδιο.
Σε μία χρονική περίοδο όπου οι εθνικές οικονομίες των ευρωπαϊκών χωρών στενάζουν κάτω από το βάρος του ασύλληπτου οικονομικού κόστους της πανδημίας, το τελευταίο που θέλουν να σκέφτονται είναι το οικονομικό κόστος που θα έχει μία νέα προσφυγική κρίση.
Οι ψηφοφόροι δεν θα συγχωρήσουν εύκολα καμία από τις σημερινές κυβερνήσεις, εάν αυτή κληθεί να εφαρμόσει οικονομικά μέτρα για να ξεπληρώσει τα «σπασμένα» του κορονοϊού. Πόσω μάλλον εάν τα λαϊκιστικά κόμματα σπεύσουν να αξιοποιήσουν την «ευκαιρία» ενός νέου προσφυγικού κύματος, με τα προγράμματα ένταξης και ενσωμάτωσης να αποδεικνύονται ελάχιστα μπροστά στο μέγεθος του προβλήματος.
Άραγε, τότε πως θα βρει συμμαχίες ο Μπάιντεν, εάν αντί των σημερινών Ευρωπαίων συνομιλητών-συμμάχων, δει ξαφνικά απέναντί του ακραίους εθνικιστές και λαϊκιστές που συνήθως αντιμετωπίζουν τις ΗΠΑ ως εύκολο στόχο;