200 χρόνια από την Ελληνική επανάσταση… Μια ευκαιρία για μια νέα επανάσταση σε επίπεδο συλλογικής ανάγνωσης και ερμηνευτικής προσέγγισης της ιστορίας μας. Βρισκόμαστε αρκετά μακριά από τον 19 αιώνα χρονικά. Πολλά από τα ιδεολογικά ρεύματα του όμως παραμένουν ζωηρά και ανεξίτηλα στα μυαλά μας. Πολλές φορές είναι σαν ο χρόνος να έχει σταματήσει στις 14 Ιανουαρίου του 1844 σε εκείνη την μνημειώδη ομιλία του Ιωάννη Κωλέττη στην εθνοσυνέλευση με αφορμή το ζήτημα αυτοχθόνων και ετεροχθόνων. Ήταν η αρχή της παγίωσης μιας ιδεολογίας που έμελλε να ρυθμίζει τον εθνικό ψυχισμό μας μέχρι και σήμερα.
Μέσα σε αυτά τα 200 χρόνια που μεσολάβησαν από την έναρξη της επανάστασης, η Ελλάδα πέτυχε πολλά έχοντας στη διάθεση της λίγα αν όχι ανύπαρκτα. Πάνω απ’ όλα όμως κατάφερε να επιβιώσει, να αναπτυχθεί πολιτικά, πολιτισμικά και οικονομικά, μέσα σε ένα περιβάλλον εχθρικό για χώρες του μεγέθους της και σε μία γειτονιά που μυρίζει μπαρούτι διαχρονικά. Δεν μπορώ να ξεχάσω τα λόγια του Πέτρου Μωραϊτίνη περιγράφοντας τη διαδικασία της οικοδόμησης:
«Όλα πρέπει να γίνουν από την αρχή! Όλα πρέπει να αρχίσουν από το τίποτα! Και αυτά τα όλα πρέπει να γίνουν από μια χούφτα ανθρώπους, τους λίγους που μπορούν να διευθύνουν, να διδάξουν, να δημιουργήσουν έθνος! Τι εργασία αντάξια γιγάντων! Και μερικοί θα ήθελαν να έχουν ολοκληρωθεί όλα αυτά, να είναι πάντα στρωμένα, διαμορφωμένα! Που και πότε έφθασαν λίγα μόλις χρόνια στη δύση για να πετύχει ένα τέτοιο θαύμα;»
Παρά τον ενθουσιασμό και την «υπερβολή» των λεγομένων, αυτή η ιστορική πραγματικότητα δεν επιδέχεται αμφισβήτησης. Η διαδρομή που διανύσαμε ήταν από την αρχή τοποθετημένη στα πλαίσια των αρχών της νεωτερικότητας σχεδόν αδιαπραγμάτευτα. Ήταν μια διαδρομή γεμάτη από πάθη, λάθη, μιμητισμό και ακατάβλητη ενέργεια. Όλα αυτά τα συστατικά κατάφεραν να δώσουν αποτέλεσμα παρότι βρισκόμαστε σε μια εποχή που το αποτέλεσμα αυτό αμφισβητείται και ορθώς αν επιδιώκουμε την εξέλιξη. Πρώτα ήταν η παγίωση μετά η επέκταση εν συνεχεία η ανάπτυξη, ο εκδημοκρατισμός και τώρα; Η πλήρης εκδυτικοποίηση; Όλα κάτι έδωσαν στην εξελικτική μας πορεία. Από τα πιο σκοτεινά μέχρι τα πιο φωτεινά.
Η ιστορία μέσα σε όλη αυτή τη διαδρομή έπαιξε τον ρόλο του εναρμονιστή και ενοποιητή του έθνους. Του «μυθοπλάστη» ενός αφηγήματος που έχουν ανάγκη να ακούν όλες οι ανθρώπινες κοινότητες για να μένουν ενωμένες και με αυτοπεποίθηση. Έγινε εργαλείο εθνικής συνοχής και ομοιογένειας μέσα σε μία εποχή που κακά τα ψέματα, δεν μπορούσε και δεν έπρεπε να συμβεί διαφορετικά, αν σκοπός μας ήταν η επιβίωση μέσα σε ένα δολοφονικά ανταγωνιστικό περιβάλλον. Σήμερα δεν βρισκόμαστε σε αυτή την εποχή όσο κι αν επιδιώκουμε να παρατηρούμε ομοιότητες με αυτή.
Αυτή η επέτειος είναι μια χρυσή ευκαιρία για αλλαγή. Είναι μια χρυσή ευκαιρία, να πάρουμε από τις πλάτες της ιστορίας αυτό το ασήκωτο βάρος που της εναποθέσαμε και να την αντικρίσουμε κατάματα, να συμφιλιωθούμε με το παρελθόν και το παρόν μας και να βρούμε νέες μεθόδους επίτευξης συνοχής και συσπείρωσης που χωρίς αμφιβολία χρειαζόμαστε μετά από την τραυματική εμπειρία της κρίσης. Ας αφήσουμε επιτέλους την ιστορία να ησυχάσει και μαζί της ας βρούμε και εμείς το δρόμο προς μια αυτοπεποίθηση πιο προσωπική, πιο σύγχρονη και όχι παρελθοντική και χιλιοταλαιπωρημένη. Ας γίνει αυτή η επέτειος η αρχή μιας νέας ιδεολογικής επανάστασης…