Κάποτε, πριν τον πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, o αυτοκράτορας της Αυστρο-Oυγγαρίας Φραγκίσκος Ιωσήφ επισκέφθηκε ένα ορεινό χωριό και έφαγε σε μια ταβέρνα δύο τηγανιτά αυγά. Ο ταβερνιάρης του ζήτησε δύο χρυσές λίρες και ο αυτοκράτορας ρώτησε αν στο χωριό του είναι σπάνιες οι κότες με τον ιδιοκτήτη της ταβέρνας να του απαντά: όχι οι κότες, αλλά οι αυτοκράτορες.
Το ανέκδοτο αυτό, se non è vero, è ben trovato, ταιριάζει στις περιπτώσεις, που κάποιοι βρίσκουν την ευκαιρία για να κάνουν αρπαχτή και έχει έξυπνο χιούμορ και από τις δύο πλευρές. Το θυμήθηκα με αφορμή το πρόσφατο περιστατικό αισχροκέρδειας στη Μύκονο, όπου σύμφωνα με την καταγγελία ζητήθηκε από μια Αμερικανίδα να πληρώσει για μια μερίδα καβουροπόδαρα και δύο κοκτέιλ 600 ευρώ. Η ίδια φωτογράφησε τον λογαριασμό, τον ανέβασε στο διαδίκτυο, έγινε παγκόσμιο viral και η χώρα μας διεθνώς ρεζίλι. Δεν θα σχολιάσω όμως την καταγγελία της σχετικά με τη διαμαρτυρία της ότι υπέστη μπούλινγκ από τα γκαρσόνια του μαγαζιού ή ότι η Αστυνομία αδράνησε, καθώς ελπίζω για το θέμα αυτό να έχουν ήδη επιληφθεί οι αρμόδιες αρχές.
Φυσικά τέτοια περιστατικά δεν συμβαίνουν μόνο στη Μύκονο, αλλά σε πολλές άλλες τουριστικές περιοχές αναλόγως με την εποχή και με διαχρονικά αύξουσα τάση από τότε που άρχισε η ανάπτυξη του τουρισμού. Αν κρίνουμε όμως από τις καταγγελίες που έρχονται στη δημοσιότητα, ιδίως για τη Μύκονο, οι υπερβολικές χρεώσεις και τιμές για όλα τα αγαθά είναι σύνηθες φαινόμενο, εκτός ελέγχου και αποτελεσματικών κυρώσεων σε σημείο που πολλοί να μιλούν για το κράτος της Μυκόνου, στο οποίο το επίσημο κράτος δεν μπορεί, ούτε θέλει, να επιβληθεί ούτε όσον αφορά την αστυνόμευση, ούτε στην άναρχη δόμηση, ούτε στη φορολόγηση.
Κυκλοφορεί το εξής ανέκδοτο, αν σε μανάβικο στη Μύκονο ρωτήσεις πόσο κάνουν οι ντομάτες, σου λένε απλά δεν πουλάμε. Φοβάμαι, ότι στο τέλος αν συνεχισθούν τέτοιες πρακτικές θα σφάξουμε την κότα του τουρισμού, που κάνει τα χρυσά αυγά.
Ο Τουρισμός άρχισε να αναπτύσσεται στη χώρα μας από τις αρχές του 1960 με υποτυπώδεις συνθήκες και χωρίς τουριστική τεχνογνωσία, αλλά τότε υπήρχε ο Ξένιος Ζεύς και το φιλότιμο. Η παραβατικότητα και η εκμετάλλευση των τουριστών ελέγχονταν και ποινικά βάση του αγορονομικού κώδικα κατόπιν απόφασης της Αγρορονομικής Επιτροπής, ότι στη συγκεκριμένη συναλλαγή υπήρχε υπερβολικό κέρδος και ως εκ τούτου ήταν αισχροκερδής.
Οι υποθέσεις δικάζονταν από το Αγρορονομικό Δικαστήριο συνήθως κατά τη διαδικασία του αυτοφώρου με κατηγορούμενο τον αγρορονικό υπεύθυνο, κοινώς «αυτοφωράκιας». Οι χρήσιμοι θεσμοί αυτοί καταργήθηκαν ως ενοχλητικοί και επικράτησε η θεωρία του ελεύθερου ανταγωνισμού σε προσπάθεια με τον μηχανισμό της προσφοράς και ζήτησης να παραμείνουν οι τιμές χαμηλές. Ο μηχανισμός όμως αυτός δεν λειτουργεί σε περιόδους κρίσεων ή ολιγοπωλίου, που συμβαίνει σε δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς..
Σαν νέος δικαστής στη δεκαετία του ΄70 έτυχε να δικάσω πολλές φορές αγορονομικές υποθέσεις. Σε κάποια υπόθεση κάλεσα τον κατηγορούμενο και τον αναγραφόμενο στο κατηγορητήριο μάρτυρα κατηγορίας «sincerely yours» (ειλικρινά υμέτερος) να εμφανισθούν στο δικαστήριο. Φυσικά τέτοιος μάρτυρας δεν υπήρχε, αλλά από έρευνα διαπίστωσα, ότι κάποιος Ιάπωνας με επιστολή κατάγγειλε τον κατηγορούμενο μπάρμαν ότι τον χρεώσε υπερβολικό ποσό για δύο ποτά και τελείωνε την επιστολή του με το sincerely yours, που η γραμματεύς το εξέλαβε ως όνομα του και το έγγραψε στο κατηγορητήριο.
Στην Ελλάδα η αισχροκέρδεια προβλέπονταν ως αδίκημα από τον Ποινικό Νόμο του 1834, που τροποποιήθηκε από τον ν. ΓΩΑΖ/1911 και στη συνέχεια από τον Ποινικό Κώδικά (Π.Κ.) του 1950. Σύμφωνα με το άρθρο 405 του παλιού Π.Κ. που καταργήθηκε δια παραλείψεως από τον νέο Π.Κ. «αισχροκέρδεια διαπράττει, όποιος σε συναλλαγή συνομολογεί ή παίρνει για τον εαυτό του περιουσιακά ωφελήματα που υπερβαίνουν την αξία της δικής του παροχής ώστε ανάλογα με τις ειδικές περιστάσεις να βρίσκονται σε προφανή δυσαναλογία προς αυτήν τιμωρείται αν το πράττει κατ΄ επάγγελμα ή συνήθεια σε φυλάκιση τουλάχιστον τριών μηνών». Με την ΠΝΠ/20-3-2020 και τον ν.4903/2022 η αντιμετώπιση της «αθέμιτης κερδοφορίας σε περιόδους κρίσεως», όπως μετονομάσθηκε η αισχροκέρδεια, γίνεται πλέον μέσω διοικητικών προστίμων από 5.000 έως 1.000.000 ευρώ και αφορά την αποκόμιση υπερβολικού κέρδους από την πώληση οποιουδήποτε προϊόντος ή παροχή οποιασδήποτε υπηρεσίας ,που είναι απαραίτητη για την υγεία, τη διατροφή, τη διαβίωση, τη μετακίνηση και την ασφάλεια του καταναλωτή, όταν το περιθώριο μικτού κέρδους ανά μονάδα υπερβαίνει το αντίστοιχο περιθώριο πριν την 1-9-2021.
Βρισκόμαστε αντιμέτωποι με τσουνάμι παγκόσμιων γεωπολιτικών εξελίξεων, πανδημίας, επισιτιστικών και ενεργειακών κρίσεων, που επιτάθηκαν από τον πόλεμο της Ουκρανίας, με επιβαρυντικές σε εξέλιξη συνέπειες οι οποίες ακόμη για τη χώρα μας είναι διαχειρίσιμες. Το ζητούμενο πρέπει να είναι ο αποτελεσματικός έλεγχος από την Πολιτεία της λόγω των παραπάνω ειδικών συνθηκών επερχόμενης από τους συνήθεις υπόπτους, που στην Κατοχή τους αποκαλούσαν «μαυραγορίτες», αθέμιτης κερδοφορίας scriba «αισχροκέρδειας» για την οποία δεν είναι αρκετά αποτρεπτική μόνον η επιβολή προστίμων. Αντίθετα απαιτείται και η ποινική τιμωρία τους με την επαναφορά του παραπάνω άρθρου 405 του παλιού Π.Κ. , που τιμωρούσε την αισχροκέρδεια και υπήρχε η νομική πρόβλεψη για το άμεσο κλείσιμο των καταστημάτων τουλάχιστον της εστίασης και η δημοσιοποίησης των ονομάτων τους για την κατά το δυνατόν προστασία της τουριστικής κίνησης.
***
Λέανδρος Τ.Ρακιντζής
Αρεοπαγίτης ε.τ.