Σε κάθε πολιτική αντιπαράθεση σ’ αυτή τη χώρα επικρατεί κατά κανόνα τέτοια πόλωση που δεν επιτρέπει τη νηφάλια συζήτηση με λογικά επιχειρήματα και θέσεις. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με τη «σύγκρουση» μεταξύ του Υπουργείου Παιδείας και τις ομοσπονδίες των εκπαιδευτικών που αντιμετωπίζουν την επιχειρούμενη αξιολόγηση σε πρώτη φάση, των νεοδιόριστων εκπαιδευτικών, ως «αιτία πολέμου» και καλούν σε απεργίες και κινητοποιήσεις.
Είναι αλήθεια ότι το Υπουργείο διαφημίζει την αξιολόγηση στην Παιδεία ως τη θεραπεία δια πάσαν νόσον. Είναι επίσης αλήθεια ότι το θεσμικό πλαίσιο αξιολόγησης έχει πολλά κενά και το κυριότερο, επειδή η εμπειρία στην Ελλάδα από ανάλογες πρακτικές είναι πικρή, δεν εμπνέει εμπιστοσύνη.
Από την άλλη μεριά, όμως, λείπουν τα επιχειρήματα κατά της αξιολόγησης και αναπαράγεται η συνήθης κινδυνολογία που έχει καταστήσει τις ομοσπονδίες στη θέση του ψεύτη βοσκού: φωνάζουν κάθε λίγο ότι ο λύκος, δηλαδή η καταστροφή της δημόσιας παιδείας είναι προ των πυλών αλλά τίποτα απ’ όσα προβλέπουν με αυτάρεσκη απολυτότητα δε συμβαίνει.
Πέρσι, απεργήσαμε για να μην εφαρμοστεί η αξιολόγηση της σχολικής μονάδας επειδή αυτή θα έφερνε την «κατηγοριοποίηση των σχολείων». Ζητήσαμε επίσης να καταργηθεί η Τράπεζα Θεμάτων στις εξετάσεις διότι εξαιτίας της θα είχαμε μαζική απόρριψη μαθητών. Καμία από τις παραπάνω προβλέψεις δεν επαληθεύτηκε. Ούτε οι γονείς επέλεξαν σχολείο με βάση τη βαθμολογία του ούτε υπήρξε απόρριψη μαθητών στο Λύκειο, ούτε καν αυτών που δεν άνοιξαν ποτέ τους βιβλίο.
Πόση σπατάλη ενέργειας και δυνάμεων για το κυνήγι ανεμόμυλων! Υπάρχουν τόσα ζητήματα στην εκπαίδευση που ούτε το Υπουργείο ούτε ο συνδικαλισμός επιθυμούν να αγγίξουν και το πρώτο από αυτά είναι αυτό που αποτελεί και τον ιδρυτικό σκοπό του σχολείου: να μαθαίνουν τα παιδιά γράμματα και να γίνονται υπεύθυνα και δημιουργικά. Αντίθετα, συμφωνούν αμφότεροι στην απουσία κάθε ελέγχου της εμπέδωσης της γνώσης και στην ατιμωρησία της παραβατικότητας με τις γνωστές τραγικές συνέπειες και για τα ίδια τα παιδιά και για την κοινωνία γενικότερα. Εδώ είναι όμως που ελέγχεται η κυβέρνηση και το Υπουργείο Παιδείας για υποκρισία: τι νόημα έχει η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών όταν αδιαφορείς στην ουσία για το εάν τα παιδιά μας μαθαίνουν γράμματα; Και τον Αϊνστάιν να προσλάβεις, όταν αφήνεις το παιδί στη μοίρα του, θα μείνει αγράμματο. Αν έχει γονείς να το βοηθήσουν καλώς, αν όχι, μόνο εάν είναι όντως ταλέντο θα προκόψει.
Σε ό,τι αφορά τη συνδικαλιστική τακτική, η αντίθεση στην αξιολόγηση είτε αυτή της σχολικής μονάδας είτε των εκπαιδευτικών ως ζήτημα για απεργία είναι από πλευράς τακτικής εσφαλμένη. Όταν στερείς από την κοινωνία το μορφωτικό αγαθό πρέπει να έχεις σοβαρούς λόγους να επικαλεστείς και η κοινωνία να τους συμμερίζεται. Και η κοινωνία, τα παιδιά της οποίας βαθμολογούμε κάθε μέρα, δεν αντιλαμβάνεται τους συχνά δυσνόητους δικούς μας ενδοιασμούς.
Ως προς το επίδικο, την αξιολόγηση των νεοδιόριστων, θα ήταν παραγωγικότερο και συναδελφικότερο να προσφέρουμε εμείς οι παλιότεροι κάθε δυνατή συνδρομή όπως ηθικά και θεσμικά είναι υποχρεωμένος να κάνει κάθε σύμβουλος πριν αξιολογήσει και κάθε μέντορας, αλλά και απλός συνάδελφος. Να μην επιτρέψουμε δε καμία αδικία και κανέναν αποκλεισμό για λόγους ξένους ως προς την παιδαγωγική επάρκεια και την υπηρεσιακή συνέπεια. Αλλά να τους πούμε να αρνηθούν να αξιολογηθούν είναι συναδελφικό και υπεύθυνο; Ως πότε μπορούμε να απεργούμε για ένα τέτοιο ζήτημα;
Η κριτική που ασκείται στον θεσμό όχι απλώς δεν πείθει αλλά προβληματίζει για να μην πω ότι είναι βαθιά υποκριτική. Βλέπει κανείς τις αφίσες της απεργίας και απορεί: Τι θα πει ”όχι στον νέο επιθεωρητισμό”; Είναι οι νέοι σύμβουλοι ”επιθεωρητές”; Είναι όλες οι επιλογές συμβούλων ευνοιοκρατικές; Μαθαίνω από ανθρώπους που εμπιστεύομαι ότι όντως υπήρξαν και τέτοια φαινόμενα, αλλά δε φαίνεται να είναι ο κανόνας. Αντίθετα, επελέγησαν συνάδελφοι με πολλά και ουσιαστικά προσόντα και σίγουρα όχι από την κυβερνητική παράταξη.
Έπειτα, πιστεύει κανείς ειλικρινά ότι θα βρεθούν σύμβουλοι που θα αναλάβουν την ευθύνη να μην εισηγηθούν θετικά στη μονιμοποίηση των νέων συναδέλφων; Κι αν υπάρξει μία τέτοια περίπτωση, είμαι σίγουρος ότι αφενός θα αφορά εξαιρετικά κακές περιπτώσεις, ίσως και ψυχοπαθών συναδέλφων, κι ότι θα δίνεται και επόμενη ευκαιρία σε όλους.
Αναφερθήκαμε ήδη στο σύνθημα της ίδιας αφίσας: ”όχι στην κατηγοριοποίηση σχολείων”. Είδαμε ότι κάτι τέτοιο δε συνέβη στην πράξη. Ή μήπως οι γονείς κι εμείς οι ίδιοι δεν αξιολογούμε τα σχολεία που επιλέγουμε να υπηρετήσουμε ή να στείλουμε τα παιδιά μας; Ή μήπως δεν ισχύει ότι πολλοί κάτοικοι περιοχών του κέντρου της Αθήνας εδώ και χρόνια εγγράφουν αλλού τα παιδιά τους διότι στα σχολεία του κέντρου φοιτούν πολλά παιδιά μεταναστών; Ποιος κοροϊδεύει ποιον; Εμένα με ρωτούν συνέχεια γονείς εάν το τάδε σχολείο είναι ”καλό”. Μόνο σε μένα συμβαίνει; Και ζω σε πόλη με τρία Γυμνάσια και τρία Λύκεια! Η αξιολόγηση φταίει γι′ αυτό;
Έπειτα, τι θα πει: ”κατηγοριοποίηση καθηγητών”; Όλοι οι καθηγητές κάνουν ευσυνείδητα τη δουλειά τους; Δεν υπάρχουν φυγόπονοι με απαράδεκτες συμπεριφορές; Δεν υπάρχουν εκπαιδευτικοί που χρειάζονται στήριξη, επιμόρφωση, καθοδήγηση; Τοποθετώ και τον εαυτό μου σε αυτούς διότι δεν είναι δυνατόν να τα γνωρίζω όλα. Ας μην μου απαντήσει κανείς ότι στην Αγγλία ή στις ΗΠΑ γίνεται εκείνο ή το άλλο. Για την Ελλάδα μιλάμε. Εξάλλου, δεν είναι μόνο στην Αγγλία ή στις ΗΠΑ που το εκπαιδευτικό σύστημα είναι υποβαθμισμένο για τα λαϊκά στρώματα, βαθύτατα ταξικό, και εφαρμόζεται η αξιολόγηση. Γιατί δεν φέρνουν ως παράδειγμα τον Καναδά ή κάποια άλλη χώρα;
Τέλος, απορία μού προκάλεσε το τρίτο σκέλος του συνθήματος: ”όχι στην κατηγοριοποίηση των μαθητών”. Τίθεται ζήτημα κατάργησης της αξιολόγησης των μαθητών; Σε ποιο επίπεδο; Στο Δημοτικό; (δεν υφίσταται καν) Στο Γυμνάσιο; (σε πολύ περιορισμένο βαθμό), στο Λύκειο; (αποτελεί ανέκδοτο), στις εισαγωγικές (εδώ όντως υφίσταται, αλλά ζητάμε την κατάργησή τους;) Τότε, γιατί να μην υπάρχει καμία αξιολόγηση και στον αθλητισμό και στα ωδεία και στις ξένες γλώσσες; Καμία αξιολόγηση πουθενά να ησυχάσουμε. Μα τι συζητάμε; Αλλά αρκεί με την υποκρισία.
Γιατί κανείς δεν επιθυμεί να δίνονται χαριστικά πτυχία και να πληρώνουμε συνολικά ως κοινωνία τις συνέπειες. Γιατί όλοι βλαστημάμε όταν δεν μας εξυπηρετούν και όταν δεν λαμβάνουμε τις υπηρεσίες που δικαιούμαστε ως φορολογούμενοι πολίτες από υπαλλήλους ανίκανους, αδιάφορους, ανεύθυνους και στη χειρότερη περίπτωση, διεφθαρμένους. Γιατί όλους μας πληγώνει η αναξιοκρατία όταν διαπιστώνουμε ότι κάποιος κατέχει θέση που δεν δικαιούται διότι δε διαθέτει τα προσόντα. Ειλικρινά, δε θα επιλέγαμε (αξιολογούσαμε), αν είχαμε τη δυνατότητα, τον χειρουργό ή την αποκλειστική που θα αναλάμβανε, ο μη γένοιτο, τον άνθρωπό μας;
Τάσος Χατζηαναστασίου, Δρ Ιστορίας, εκπαιδευτικός