Μπορεί η «Εναλλακτική για την Γερμανία» (AfD) να μην κατάφερε να αναδειχθεί νικήτρια δύναμη στις εκλογικές αναμετρήσεις και των δύο κρατιδίων της πρώην Ανατολικής Γερμανίας –Σαξονία κι Θουριγγία-, αναμφίβολα όμως παγίωσε τη θέση της ενόψει των ομοσπονδιακών εκλογών του 2025. Η νίκη στη Θουριγγία θεωρούνταν για καιρό δεδομένη, ενώ μάχη δόθηκε με το κόμμα των Χριστιανοδημοκρατών (CDU) για το ποιο θα κυριαρχήσει εν τέλει στη Σαξονία, με τη νίκη των Χριστιανοδημοκρατών να έρχεται στις λεπτομέρειες. Τις εντυπώσεις έκλεψε και το κόμμα της Ζάρα Βάγκενκνεχτ (BSW) το οποίο κατέλαβε την τρίτη θέση και στις δύο εκλογικές αναμετρήσεις.
Η διαχείριση του εκλογικού αποτελέσματος σε Θουριγγία & Σαξονία θα έχει αντίκτυπο σε βάθος χρόνου
Τα εκλογικά αποτελέσματα
H Θουριγγία αποτελούσε εδώ και χρόνια το βασικό προπύργιο του AfD και ένα από τα πρώτα κρατίδια στα οποία αυτό αναδείχθηκε στις τοπικές εκλογές του 2014. Το αποτέλεσμα λοιπόν του 32,8 % δεν έρχεται να εκπλήξει και είναι στα ίδια επίπεδα με αυτό των Ευρωεκλογών του Ιουνίου. Αξιοσημείωτο εδώ είναι ότι το ένα πέμπτο των συνολικών ψηφοφόρων (περίπου 70 χιλ. άτομα) του AfD προέρχονται από πολίτες που δεν είχαν προσέλθει στις κάλπες των προηγούμενων εκλογών, δείχνοντας την ενίσχυση του κόμματος από την αυξημένη συμμετοχή.
Η ανάδειξη του AfD σε πρώτη δύναμη συμβάδισε με την κατάρρευση του κόμματος της «Αριστεράς». Έτσι, από την πρώτη θέση και το 31% των εκλογών του 2019, έπεσε στο 13% και την τέταρτη θέση. Το CDU που ήρθε δεύτερο είδε τα ποσοστά του να αυξάνονται κατά 2%, ενώ το BSW κυμάνθηκε λίγο κάτω από το 16%, παίρνοντας πάνω από τους μισούς ψηφοφόρους της «Αριστεράς». Το SPD του πρωθυπουργού Σολτς έλαβε μετά βίας 6% των ψήφων, με τους Πράσινους και του Φιλελεύθερους να λαμβάνουν 3% κι 1% αντίστοιχα1,2.
Στη Σαξονία, νικητής των εκλογών αναδείχθηκε το CDU, διατηρώντας την πρώτη θέση των εκλογών του 2019. Η νίκη αυτή μπορεί να αποδείχθηκε πύρρειος, ήρθε όμως μετά από μία περίοδο άνω των δύο ετών (Απρίλιος 2022-Ιούλιος 2024) στην οποία το AfD εμφανιζόταν ως πρώτη δύναμη στις δημοσκοπήσεις. Όπως και στη Θουριγγία, έτσι και στη Σαξονία, το BSW αναδείχθηκε τρίτη δύναμη αντλώντας ψηφοφόρους από όλα τα κόμματα, κυρίως όμως από την «Αριστερά», με τους Σοδιαλδημοκράτες, τους Πράσινους και την Αριστερά να ακολουθούν στις επόμενες θέσεις αντίστοιχα με μονοψήφια ποσοστά. Και στις εκλογές αυτού του ομοσπονδιακού κρατιδίου η αυξημένη συμμετοχή ενίσχυσε το AfD, με άνω του 10% των συνολικών του ψηφοφόρων να προέρχονται από ψηφοφόρους που απείχαν στην προηγούμενη εκλογική αναμέτρηση3,4,5.
Η δύσκολη εξίσωση σχηματισμού τοπικών κυβερνήσεων
Τα αποτελέσματα της 1ης Σεπτεμβρίου δεν ήρθαν ως έκπληξη, αλλά μάλλον ως επιβεβαίωση της συνεχούς ανόδου του AfD σε εθνικό επίπεδο, ιδίως στα κρατίδια της πρώην Ανατολικής Γερμανίας. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος όμως που δημιουργούν δεν είναι ο σχηματισμός τοπικών κυβερνήσεων από το AfD, πράγμα που είναι αδύνατον τόσο λόγω του εκλογικού συστήματος, που είναι πιο κοντά στην απλή αναλογική, όσο και της άρνησης όλων των εκλεγμένων κομμάτων να συνασπιστούν μαζί του. Ο πραγματικός κίνδυνος έγκειται στην πολιτική αστάθεια που δημιουργείται, καθώς σχεδόν όλα τα υπόλοιπα κόμματα θα πρέπει να συμμαχήσουν για να σχηματιστούν κυβερνήσεις συνεργασίας.
Ξεκινώντας από τη Θουριγγία, όπου η κατάσταση είναι η πιο περίπλοκη, το AfD κατέκτησε άνω του ενός τρίτου των εδρών. 32 από τις συνολικά 88, το CDU 23, το BSW 15, η «Αριστερά» 12 και το SPD 6. Αυτό, εκτός του ότι μειώνει τους πιθανούς συνασπισμούς, δίνει τη δυνατότητα στο AfD να μπλοκάρει τον διορισμό νέων συνταγματικών δικαστών, τροποποιήσεις του συντάγματος και την απόφαση διάλυσης του κοινοβουλίου για τη διενέργεια πρόωρων εκλογών6.
Για τον σχηματισμό κυβέρνησης πλειοψηφίας απαιτείται η συγκέντρωση 45 εδρών, το οποίο σημαίνει ότι θεωρητικά θα πρέπει να συνασπιστούν το CDU με το BSW και την «Αριστερά». Στο CDU υπάρχει όμως εδώ και καιρό εσωτερικό ψήφισμα ασυμβίβαστου για την συνεργασία με την «Αριστερά» (και το AfD), ενώ μέλη του κόμματος ζητούν να υπάρξει παρόμοιο ψήφισμα και για το BSW.
Πάντως, και το κόμμα της Ζάρα Βάγκενκνεχτ με την σειρά του έχει θέσει τις δικές του κόκκινες γραμμές για πιθανές συμμαχίες. Αυτές είναι η απόρριψη από τις τοπικές κυβερνήσεις της εγκατάστασης αμερικανικών πυραύλων μέσου βεληνεκούς στη Γερμανία και η διακοπή παροχής όπλων στην Ουκρανία. Πράγματα τα οποία θα πρέπει να κατοχυρώνονται στις προγραμματικές συμφωνίες. Σε ένα άλλο σενάριο, όπου τα δύο κόμματα θα κατάφερναν να φτάσουν σε συμφωνία μεταξύ τους και με το SPD, θα μπορούσαν μόνο να σχηματίσουν κυβέρνηση μειοψηφίας με 44 έδρες, ίδιου τύπου κυβέρνηση με αυτή που υπήρχε στη Θουριγγία μέχρι και πρότινος υπό τον Μπόντο Ράμελο της «Αριστεράς». Αυτό, όπως φαντάζει λογικό, θα σήμαινε και μία κυβέρνηση μειωμένων δυνατοτήτων. Πάντως, η τοπική βουλευτής του CDU, Μαρτίνα Σβάινσμπουργκ, ζήτησε από το κόμμα της να ξεκινήσει διερευνητικές συνομιλίες με το AfD σεβόμενο τη λαϊκή ετυμηγορία6,7,8.
Στη Σαξονία, η κατάσταση δεν είναι πολύ διαφορετική, καθώς ο νυν πρωθυπουργός του κρατιδίου Κρέτσμερ (CDU) θα πρέπει να υπολογίζει στο BSW και το SPD για τον σχηματισμό κυβέρνησης. Πάντως, ο γενικός γραμματέας του AfD στη Σαξονία, Τσβεργκ έσπευσε να τον συγχαρεί για τη νίκη του και να ανοίξει την πόρτα των πρώτων συνομιλιών για τον σχηματισμό μίας «σταθερής συντηρητικής κυβέρνησης». Πόρτα που έκλεισε αμέσως όμως ο γενικός γραμματέας του CDU Ντιρκς δηλώνοντας ότι το κόμμα του θα μείνει πιστό στις προεκλογικές του δεσμεύσεις9.
Οι δύο εκλογικές αναμετρήσεις της 1ης Σεπτεμβρίου έφεραν το πολιτικό κατεστημένο της Γερμανίας μπροστά σε πρωτόγνωρες συνθήκες. Παρότι αυτό ήταν συνηθισμένο σε κυβερνήσεις συνεργασίας, και σε εθνικό και σε τοπικό επίπεδο, βρίσκεται πλέον σε μία κατάσταση στην οποία ο βασικός του πόλος –οι Χριστιανοδημοκράτες– θα πρέπει να συμμαχήσει με το κόμμα της Ζάρα Βάγκενκνεχτ, γεγονός που, σύμφωνα με τους ίδιους, θέτει υπό αμφισβήτηση τον δυτικό προσανατολισμό της χώρας.
Η άλλη επιλογή θα ήταν να διαβούν τον Ρουβίκωνα και να συμμαχήσουν με το AfD, σενάριο το οποίο φαντάζει μακρινό. Μέσες λύσεις δεν υπάρχουν και ο χρόνος πιέζει καθώς, για τις 22 Σεπτεμβρίου, είναι προγραμματισμένες οι τοπικές εκλογές στο Βραδεμβούργο, όπου οι δημοσκοπήσεις δείχνουν επανάληψη του ίδιου εκλογικού αποτελέσματος.
Η όποια απόφαση θα είναι κρίσιμη τόσο για τη χάραξη πολιτικής στα επονομαζόμενα «Νέα ομοσπονδιακά κρατίδια», όσο και σε εθνικό επίπεδο με τις εθνικές εκλογές να λαμβάνουν χώρα το επόμενο έτος. Και όλα αυτά με κανένα από τα τρία κόμματα του κυβερνώντος συνασπισμού να μπορεί να διαδραματίσει κάποιον ουσιαστικό ρόλο στα σενάρια της επόμενης ημέρας.
Η διαχείριση του εκλογικού αποτελέσματος σε Θουριγγία & Σαξονία διαμορφώνει το σκηνικό της επόμενης δεκαετίας