Το νεώτερο μέλος του Ανωτάτου Δικαστηρίου των ΗΠΑ, η Έιμυ Κόνυ Μπάρρετ, υπήρξε μαθήτρια («η καλύτερη που είχα ποτέ») του κορυφαίου νομοδιδάσκαλου Άντονιν Σκαλία. Στο δικαστήριο διαδέχθηκε πρόπερσι τη θρυλική αντίπαλο του Σκαλία, την εκλιπούσα και εξίσου λαμπρή νομομαθή Ρουθ Μπέηντερ Γκίνσμπεργκ. Και τώρα, εννοείται, υπερψήφισε κι εκείνη την απόφαση για τις αμβλώσεις, ακολουθώντας τη γραμμή του δασκάλου της και αντιστρατευόμενη μετωπικά τις πεποιθήσεις της προκατόχου της στην έδρα.
Τα ΜΜΕ διεθνώς παρουσιάζουν το γεγονός με πολεμικούς τόνους. Δηλητηριασμένα από το παραταξιακό μίσος τόσων δεκαετιών που διαλύει σιγά σιγά αυτή την μεγάλη υπερατλαντική χώρα και έχει κάνει σημαία της, φευ, το ζήτημα των εκτρώσεων (όπως έχει κάνει και τόσα άλλα, ναρκοθετώντας παντού κάθε προσπάθεια για συμβιβαστικές λύσεις), επείγονται να πάρουν θέση στον ασπρόμαυρο πίνακα, δεν προσπαθούν καν να ενημερώσουν το κοινό τους για την ουσία της σύγκρουσης. Άλλωστε οι υποστηρικτές και οι πολέμιοι των εκτρώσεων δεν μπορεί παρά να είναι άσπονδοι εχθροί μεταξύ τους – σωστά;
Κι όμως, ο Σκαλία και η Γκίνσμπεργκ μεταξύ τους ήταν τρυφεροί και επιστήθιοι φίλοι… Έκαναν μαζί διακοπές, έδιναν από κοινού συνεντεύξεις, η σχέση τους μάλιστα έγινε το θέμα μιας δημοφιλούς όπερας. Διαφωνούσαν σε χίλια δυο, όμως άκουγαν προσεκτικά ο ένας τον άλλο. Από κοινού σφράγισαν την πορεία του Δικαστηρίου επί δεκαετίες.
Η πολυθρύλητη διαμάχη “συντηρητικών” και “προοδευτικών” στο Supreme Court των ΗΠΑ δεν είναι αυτό που φαίνεται προς τα έξω, μια κοκκορομαχία δηλαδή των Ρεπουμπλικανών με τους Δημοκρατικούς. Αφετηρία των “συντηρητικών” αξιοσέβαστη και πειστική είναι η θεμελιώδης διάκριση των εξουσιών. Ο δικαστής πρέπει να μένει πιστός στο πνεύμα του νομοθέτη, να ερμηνεύει γραμματικά και ιστορικά την βούλησή του, να μην υπερβαίνει την αρμοδιότητά του αναπροβάλλοντας στο κείμενο του νόμου τις δικές του ιδεολογικές προτιμήσεις.
Το Σύνταγμα δεν μπορεί να ερμηνεύεται άνευ ορίων και όρων, δεν μπορεί ξαφνικά να ανακαλύπτουμε ότι επιτρέπει τις εκτρώσεις και τον γάμο ομοφύλων όταν γνωρίζουμε άριστα από τις πηγές και τις ιστορικές μαρτυρίες ότι δεν είχαν αυτό κατά νου οι συνταγματικοί νομοθέτες στα τέλη 18ου αιώνα, ότι μάλιστα δεν το διανοούνταν καν. Δεν μπορεί μια διάταξη που επί δύο αιώνες απαγόρευε κάτι, αίφνης να το επιτρέπει!
Αυτό δεν σημαίνει ότι η Πολιτεία δεν έχει το ελεύθερο να νομιμοποιήσει λελογισμένα τις εκτρώσεις και να θεσπίσει τον γάμο ομοφύλων. Φυσικά και το έχει! Όμως γι’ αυτή τη δουλειά, υπάρχουν οι νομοθέτες. Αυτοί οφείλουν να πείσουν τους ψηφοφόρους. Οι δικαστές δεν μπορούν να υποκαθιστούν τη λαϊκή βούληση.
Το πρόβλημα της Αμερικής είναι ότι και η νομοθετική εξουσία και η λαϊκή βούληση, λόγω του ακραίου διχασμού της χώρας, αδυνατούν να προχωρήσουν συναινετικά σε τέτοιες ώριμες αλλαγές. Βλέπουμε λ.χ. ότι είναι αδύνατο να συνεννοηθούν οι Αμερικανοί ώστε να βάλουν τέρμα στην τρέλα της οπλοκατοχής ή να πετάξουν στον κάλαθο των αχρήστων το άθλιο ασφαλιστικό τους σύστημα και να φέρουν ένα δημόσιο σύστημα ευρωπαϊκού τύπου. Δεν μπορούν να συμπέσουν καν σε μια κοινής αποδοχής αδιάβλητη εκλογική νομοθεσία. Οι τρεις στους τέσσερις Αμερικανοί πρόεδροι της τελευταίας εικοσαετίας είδαν την εκλογή τους να αμφισβητείται.
Με την έννοια αυτή και οι “προοδευτικοί” δικαστές έχουν το δίκιο τους. Αν τα δικαστήρια δεν παρενέβαιναν, είναι πιθανόν λ.χ. ότι θα εξακολουθούσαν να ισχύουν στη χώρα πολλές θεσμικές διακρίσεις κατά των μειονοτήτων – τόσο δραματικά δυσκίνητη είναι η αμερικανική πολιτική.
Ωστόσο, ο δρόμος αυτός της διασταλτικής και αναλογικής ερμηνείας του συντάγματος (που σε αντίθεση με την γραμματική και ιστορική ερμηνεία επιτρέπει κάποτε και την contra legem εφαρμογή του!), είναι εξαιρετικά ολισθηρός. Τι θα γίνει αν αύριο αποφασίσουν να τον διαβούν όχι οι liberals και οι progressives, αλλά δυνάμεις φανατικά αντιδημοκρατικές και αυταρχικές; Τι θα γίνει αν δούμε κάποιους να παραποιούν το πνεύμα του Τζέφφερσον και των Πατέρων του Συντάγματος προς κατεύθυνση διαμετρικά αντίθετη; Και εν πάση περιπτώσει, ποιος κερδίζει με τη μόνιμη μετατροπή της πάλαι ποτέ σεβαστής Δικαιοσύνης σε κομματική αρένα;
Σ’ αυτούς τους καιρούς των ιδεολογικών εμφυλίων, το δίδυμο Σκαλία-Γκίνσμπεργκ μάς διδάσκει ότι οι άνθρωποι είναι κάτι πολύ περισσότερο από τις ιδέες τους, ότι δεν χωρούν, δεν εξαντλούνται σε ένα-δυο αφηρημένα σχήματα. Μακάρι κάποτε και οι δικοί μας σχολιάζοντες να το αντιληφθούν.
ΥΓ. Και για όσους νομίζουν ότι ο φανατισμός πάνω στο ζήτημα είναι μονοπώλιο των Ρεπουμπλικανών: Ο Άντριου Κουόμο, πρώην κυβερνήτης της Νέας Υόρκης, παραιτημένος τώρα λόγω δύσοσμων σκανδάλων, στις 22. 1. 2019 υπέγραψε νόμο της Πολιτείας που επιτρέπει τις εκτρώσεις καθ’ όλη τη διάρκεια της κύησης, από τον πρώτο μέχρι και τον ένατο μήνα!
Βάσει του νόμου αυτού, ακόμη και τα επιθυμητά από τους γονείς τους έμβρυα που πέφτουν θύμα επίθεσης κατά της μητέρας τους και αποβιώνουν εν κυήσει, δεν θεωρούνται άνθρωποι. Ο φόνος τους πλέον δεν λογίζεται ανθρωποκτονία, όπως έως πρότινος. Σχεδόν το 80% των κατοίκων της πολιτείας της Νέας Υόρκης αντιτίθενται στον νόμο, ανάμεσά τους η συντριπτική πλειονότητα των ψηφοφόρων του Κουόμο. Και σε άλλες Πολιτείες κυβερνώμενες από τους Δημοκρατικούς, λ.χ. το Κολοράντο, ισχύουν ανάλογα.
Ανάμεσα στα δύο αυτά άκρα, που το ένα επιτρέπει παντού και πάντα και το άλλο απαγορεύει παντού και πάντα, υπάρχει μια ενδιάμεση λύση. Πώς μπορεί όμως να βρεθεί μέσα σ’ αυτήν την ατμόσφαιρα;