Μια εμβληματική προσωπικότητα, μια μυστήρια περσόνα, μια πρωταγωνίστρια που συντάραξε και γοήτευσε με το έργο της, έζησε έξω από νόρμες και ανέτρεψε την τότε καθεριωμένη τάξη πραγμάτων του Hollywood. Πάλεψε υπό τις αντίξοες ιστορικοκοινωνικές συνθήκες της ναζιστικής έξαρσης, φέροντας βαριά κληρονομία. Ήταν Αυστρο-Εβραία και μετέπειτα (1953) πολιτογραφημένη Αμερικανίδα ηθοποιός και επιστήμονας στον τομέα της τεχνολογίας τηλεπικοινωνιών.
Μια γυναικά δημιουργός και εφευρέτρια, από εκείνες που προτάσσουν το «είναι» τους παρά το «φαίνεσθαι» κι ας έχουν δοξαστεί για το δεύτερο. Καμία από τις ηρωίδες που ενσάρκωσε δεν κουβαλούσε τις αλήθειες της Lamarr. Αυτή όμως, μια από τις ομορφότερες γυναίκες παγκοσμίως, κατάφερε να αφήσει μια επαναστατική για την εποχή της παρακαταθήκη στον κόσμο των δικτύων και όχι μόνο στο καλλιτεχνικό στερέωμα.
Μόλις πρόσφατα κυκλοφόρησε ένα νέο ντοκιμαντέρ για τη ζωή της, με τον τίτλο «Βombshell: Τhe Ηedy Lamarr Story» και περικλείει όλο το φάσμα της διττής αυτής φυσιογνωμίας αποκαθιστώντας τη φήμη της. Το ντοκιμαντέρ σκηνοθετεί η Alexandra Dean, βραβευμένη δημοσιογράφος, σκηνοθέτης και παραγωγός. Μια σταδιακή προβολή των λέξεων: «είδωλο», «μετανάστης», «εφευρέτρια», και τελικά «bombshell» στο trailer εντυπώνει τις ιδέες που την πλαισιώνουν καθώς ανοίγει το κάδρο στο πρόσωπο της.
Η ζωή της και η πορεία της μέχρι να γίνει σταρ του σινεμά
Γεννήθηκε στη Βιέννη στις 9 Νοεμβρίου του 1914 σε μια αρκετά εύπορη οικογένεια. Το πραγματικό της όνομα ήταν Hedwig Eva Kiesler. Το πάθος της για τον κινηματογράφο, την ώθησε να εγκαταλείψει σχολείο, οικογένεια και πλούτη, για να δουλέψει στη Γερμανία με τον σκηνοθέτη Μαξ Ράινχαρτ.
Μόλις ολοκλήρωσε τις σπουδές υποκριτικής κοντά του, γύρισε μαζί του την πρώτη της ταινία το 1930. Τρία χρόνια αργότερα πρωταγωνίστησε στην σκανδαλώδη ταινία «Έκσταση», πρώτη αποτύπωση τόσο ρεαλιστικού ερωτισμού και πάθους στην ιστορία του κινηματογράφου – με άλλα λόγια, η πρώτη φορά που αποτυπώθηκε οργασμός στο σινεμά. Η ταινία απαγορεύτηκε όχι μόνο στη ναζιστική Γερμανία αλλά και στις ΗΠΑ, ενώ ο τότε συζυγός της Fritz Mandl αποπειράθηκε να αγοράσει όλες τις κόπιες (και ο Μπενίτο Μουσολίνι είχε μια, αλλά αρνήθηκε να του την πουλήσει).
Ο πρώτος της γάμος με τον Fritz Mandl (1933-37) ήταν απόλυτα καταπιεστικός. Όντας κατασκευαστής και διακινητής όπλων για τη ναζιστική Γερμανία την υποχρέωσε να αλλαξοπιστήσει και να ασπαστεί τον καθολικισμό. Της απαγόρευσε να ασχολείται με την υποκριτική. Όπως ήταν φυσικό για μια επαναστάτρια, ακόμα και κάτω από αντίξοες συνθήκες, διέφυγε.
Τότε, στο πλοίο όπου μετέβαινε στη Νέα Υόρκη γνώρισε τον παραγωγό Louis B. Mayer, που άλλαξε την επωνυμία της σε Hedy Lamarr, ως φόρο τιμής στη σπουδαία ηθοποιό του βωβού κινηματογράφου, Barbara La Marr.
Πριν πρωταγωνιστήσει σε Χολιγουντιανές παραγωγές, είχε εμπειρία από πολλές ευρωπαϊκές. Υποδυόταν συνήθως ρόλους σαγηνευτικής γυναίκας. Εμβληματικές ταινίες της ήταν οι: Ziegfeld Girl (1941), Tortilla Flat (1942) και White Cargo (1943). H μεγαλύτερη επιτυχία της για την οποία είναι περισσότερο διάσημη είναι ο ρόλος της Δαλιδάς στο Samson and Delilah (1949) του Cecil B. DeMille. Ήταν μεγάλο όνομα, αλλά αφού απέρριψε τον πρωταγωνιστικό ρόλο στο Casablanca, της κόστισε στην μετέπειτα κινηματογραφική πορεία της. Για την προσφορά της στον κινηματογράφο απέκτησε το δικό της αστέρι στο Hollywood Walk of Fame.
Η επιστημονική της δράση
Τη Lamarr όμως δεν την ικανοποιούσε αποκλειστικά η καριέρα της ως ηθοποιός. Δεν εφησυχάστηκε ούτε και ένιωσε πλήρης με αυτήν: κατά βάση ήταν εφευρέτης. Από την εποχή που ζούσε ακόμη στη Βιέννη έτρεφε μεγάλο ενδιαφέρον για τις εφαρμοσμένες επιστήμες. Οι πρώτες της εφευρέσεις ήταν ένα φανάρι κυκλοφορίας κι ένα χάπι που μετέτρεπε το νερό σε ανθρακούχο, αλλά και η βελτιστοποίηση του αεροπλάνου αγώνων του τότε συντρόφου της, Howard Hughes. Όπως είχε πει και η ίδια, «Δεν ψάχνω για ιδέες, μου έρχονται φυσικά».
Η ρηξικέλευθη, για τα δεδομένα της εποχής, ανακάλυψη μιας πρωταρχικής μορφής των μεθόδων διασποράς φάσματος (Spread Spectrum), τεχνολογία που αξιοποιούν οι ασύρματες τηλεπικοινωνίες θα μπορούσε να θεωρηθεί πρόδρομος του σημερινού WiFi και ήταν η προσφορά της στο χώρο της επιστήμης.
Ειδικότερα με την έναρξη του Β′ Παγκοσμίου Πολέμου θέλησε να συνεισφέρει στον αγώνα κατά του Ναζισμού. Μαζί με τον πρωτοποριακό μουσικοσυνθέτη George Antheil (Τζορτζ Αντάιλ), ανακάλυψαν την πρώτη μέθοδο διασποράς φάσματος, που θα ήταν χρήσιμη στο πολεμικό ναυτικό για την καθοδήγηση των τηλεκατευθυνόμενων τορπιλών και την αποφυγή του κινδύνου παρεμβολής παρασίτων από τον εχθρό.
Σχεδίασαν μια συσκευή αναπήδησης συχνοτήτων. Η πρώιμη αυτή συσκευή χρησιμοποιούσε έναν κύλινδρο αυτόματου πιάνου προκειμένου να εναλλάσσει ένα σήμα μεταξύ 88 διαφορετικών συχνοτήτων, με απώτερο σκοπό την απόκρυψη των τηλεκατευθυνόμενων τορπιλών από τα εχθρικά ραντάρ. Το ζευγάρι πήρε δίπλωμα ευρεσιτεχνίας το 1942 για τη συσκευή τους, αποκαλούμενη Secret Communication System (Σύστημα Κρυφής Επικοινωνίας).
Το ναυτικό των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής χαρακτήρισε την ευρεσιτεχνία «top secret», αλλά δεν την υιοθέτησε. Πολύ αργότερα, όμως, αναγνωρίστηκε ως καθοριστική για την εξέλιξη των ασύρματων τηλεπικοινωνιών (Wi-Fi, Bluetooth, CDMA).
Η ιδέα υπήρξε αμφιλεγόμενη και πολύ προηγμένη για την εποχή της και γι′ αυτό η συγκεκριμένη τεχνολογία τέθηκε για πρώτη φορά σε εφαρμογή το 1962, αφού είχε λήξει η πατέντα τους. Οι δύο αρχικοί εφευρέτες δεν έλαβαν ποτέ το παραμικρό χρηματικό ποσό (ούτε αναγνώριση). Μόνο το 1998, πάνω από 50 χρόνια μετά την εφεύρεσή τους, το ζευγάρι τιμήθηκε με βραβείο από τον οργανισμό Electronic Frontier Foundation. Σύμφωνα με το ντοκιμαντέρ, της είπαν ότι θα ήταν καλύτερα να πουλούσε πολεμικά ομόλογα αντί να ασχολείται με εφευρέσεις...
Ακόμα και αν η σκανδαλώδη ερωτική ζωή της (είχε έξι γάμους και έξι διαζύγια στο ενεργητικό της) και η απαράμιλλη ομορφιά της (το στούντιο της MGM την είχε βαφτίσει την «Ομορφότερη γυναίκα του σινεμά»), ήταν αυτά που τραβούσαν τα βλέμματα, είναι μια ιστορική αδικία που μια τέτοια προσωπικότητα δεν έχει αναδειχθεί εξίσου, αν όχι περισσότερο, για το επιστημονικό της έργο. Ας κρατήσουμε όμως μια φράση της, που μάλλον την εκφράζει άριστα: «Πιστεύω ότι το μυαλό των ανθρώπων είναι πιο ενδιαφέρον από την εικόνα τους».