«Επέλεξα να κάνω αυτήν την ταινία γιατί με ιντρίγκαρε να καταλάβω και να αναδείξω το περιβάλλον και τον εσωτερικό κόσμο της Παναγιώτας, τους φόβους και τις επιθυμίες της», λέει στη HuffPost Greece ο Νίκος Labôt, σκηνοθέτης της ταινίας «Η Δουλειά Της», για το κίνητρο πίσω από την πρώτη μεγάλου μήκους κινηματογραφική του παραγωγή.
Το σενάριο είναι βασισμένο σε πραγματικά γεγονότα. Η ταινία ακολουθεί τη ζωή της Παναγιώτας (Μαρίσσα Τριανταφυλλίδου), μιας σχεδόν αγράμματης νοικοκυράς και μητέρας δυο παιδιών που λίγο πριν τα 40 της χρόνια αναγκάζεται να εργαστεί για πρώτη φορά ως καθαρίστρια σε ένα νέο πολυκατάστημα, όταν ο σύζυγός της χάνει τη δουλειά του. Μέσα από την πολύωρη απασχόληση, σε συνθήκες εξάντλησης και εκμετάλλευσης, αποκτά αυτοπεποίθηση, οικονομική ανεξαρτησία και η ζωή της δεν είναι πια η ίδια. Εστιάζοντας την κάμερα στο πρόσωπό της, ο Labôt αποτυπώνει και μεταδίδει στον θεατή τα διαδοχικά συναισθήματα της Παναγιώτας. Με τον τρόπο αυτό, η ταινία μιλάει για εκείνους που συνεχίζουν τις προσπάθειες, ακόμα και όταν όλα γύρω τους φαίνονται να έχουν χαθεί.
«Η Δουλειά Της» προβλήθηκε σε παγκόσμια πρεμιέρα κατά τη διάρκεια του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου στο Τορόντο, τον Σεπτέμβριο του 2018. Από τότε, έχει διακριθεί σε σημαντικά Ευρωπαϊκά Φεστιβάλ, ανάμεσά τους και το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, ενώ ετοιμάζεται και για την ελληνική πρεμιέρα.
Λίγο πριν την κυκλοφορία στις κινηματογραφικές αίθουσες της χώρας, ο Νίκος Labôt και η Μαρίσσα Τριανταφυλλίδου μιλούν για την προετοιμασία πριν τα γυρίσματα της ταινίας, τον ρεαλισμό που παράγει το μοντάζ και τη θέση της γυναίκας στο εργασιακό περιβάλλον.
Συγχαρητήρια για τις διακρίσεις που κέρδισε «Η Δουλειά της» σε παγκόσμιο επίπεδο. Ποιο ήταν το κίνητρο που σας ώθησε να δημιουργήσετε την ταινία «Η Δουλειά της». Γιατί επιλέξατε την ιστορία της «Παναγιώτας» για την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία σας;
Νίκος Labôt: Σας ευχαριστώ. Σε πρώτη φάση, η ιστορία βασίστηκε σε πραγματικά γεγονότα. Μια γυναίκα με παρόμοιο προφίλ με αυτό της Παναγιώτας αναγκάστηκε να δουλέψει για πρώτη φορά στη ζωή της σε ένα πολυκατάστημα και αυτό το γεγονός την έκανε να ξανανιώσει. Παρόλο που την εκμεταλλευόντουσαν, ως αγράμματη που ήταν, η ίδια πάτησε για πρώτη φορά στα πόδια της και βρήκε νέο νόημα μόνο και μόνο επειδή ήταν αυτή που έφερνε τα λεφτά στο σπίτι. Όπως ίσως φαντάζεστε έχει πολλά επίπεδα αυτή η ιστορία. Επέλεξα λοιπόν να κάνω αυτήν την ταινία γιατί με ιντρίγκαρε το να καταλάβω και να αναδείξω το περιβάλλον και τον εσωτερικό κόσμο αυτής της γυναίκας, τους φόβους και τις επιθυμίες της.
Έχετε δηλώσει ότι τη χρονική περίοδο δημιουργίας της ταινίας, υπήρχε στο μυαλό σας η ιδέα του ρεαλισμού. Πώς χρησιμοποιείτε το μοντάζ για να επιτύχετε το ρεαλισμό; Αποτελεί το μονοπλάνο, μονόδρομο για τον ρεαλισμό κατά τη γνώμη σας;
N.L: Η διαδικασία υλοποίησης μιας ταινίας είναι σε κάθε στάδιο ένας ζωντανός οργανισμός που εξελίσσεται όπως ακριβώς εξελίσσεσαι κι εσύ. Ένας από τους βασικούς μου στόχους ήταν να δούμε στο πανί μια ιστορία που να έχουμε την αίσθηση ότι αυτό που βλέπουμε, συμβαίνει τώρα. Για να νιώσουμε και να συμπορευτούμε με την Παναγιώτα σε όλη την διαδρομή της, αποφάσισα ότι δεν χρειάζεται να μείνω πιστός στο σενάριο. Ήθελα να δημιουργήσουμε, χωρίς αγκυλώσεις, τις κατάλληλες συνθήκες για να επιτευχθεί αυτή η ρεαλιστική αίσθηση. Στο μοντάζ συγκεκριμένα το στοίχημα ήταν βρούμε τον ρυθμό αυτόν που θα αναπνέει η ιστορία με τον ίδιο τρόπο που αναπνέει η κεντρική ηρωίδα. Σε κάθε στάδιο/επίπεδο που εισέρχεται η Παναγιώτα έπρεπε να δώσουμε μια δοσολογία στο πόσο βλέπουμε την ίδια και πόσο τους υπόλοιπους χαρακτήρες που την περιστοιχίζουν. Αυτή η πρωτόγνωρη και τόσο ενδιαφέρουσα εμπειρία απαιτούσε να κάνουμε λεπτοδουλειά με το γάντι. Σαφώς πολλές φορές δώσαμε τον απαραίτητο χρόνο στην ηρωίδα, πλάνα μεγάλης διάρκειας σε στιγμές ησυχίας και όχι μόνο. Κάπως έτσι δημιουργήσαμε έναν δικό μας ρεαλισμό χρησιμοποιώντας ο,τι εργαλείο μας δίνει το μέσο. Ναι, σε γενικές γραμμές το μονοπλάνο συμβάλλει στην αποτύπωση του πραγματικού χρόνου όμως αυτό δεν σημαίνει ότι χρησιμοποιώντας το υπηρετείς αυτόματα έναν ρεαλισμό. Σκεφτείτε απλά σε πόσες ταινίες έχει γίνει χρήση του μονοπλάνου κι αν αυτές εντάσσονται στη φόρμα του ρεαλισμού, όπως για παράδειγμα στις ταινίες των Αγγελόπουλου, Ταρκόφσκι, Σοκούρωφ, Ρόυ Άντερσον κ.α.
Στην ταινία, οι άνθρωποι και τα βιώματά τους βρίσκονται σε πρώτο πλάνο. Πιστεύετε ότι σήμερα υπάρχουν ανάμεσά μας γυναίκες σαν την Παναγιώτα; Ποιο είναι το μήνυμα για τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία;
N.L: Προφανώς και υπάρχουν γυναίκες σαν την Παναγιώτα ανάμεσά μας. Απλά αρκετός κόσμος δεν τις παρατηρεί, κινείται σε άλλους κύκλους ή ακόμη προτιμά να εθελοτυφλεί ακολουθώντας ένα lifestyle που προβάλλεται από τα κυρίαρχα μέσα. Σας θυμίζω τα πρόσφατα παραδείγματα των δύο καθαριστριών που αναγκάστηκαν να παραποιήσουν τα απολυτήρια τους προκειμένου να βρουν μια δουλειά για να μεγαλώσουν τα παιδιά τους. Είναι πολλά και πολυεπίπεδα τα ζητήματα που έρχονται στην επιφάνεια σχετικά με την θέση της γυναίκας και τις παθογένειες στα ελληνικά νοικοκυριά. Ζητήματα που αλληλοσυνδέονται σε τρομαχτικό βαθμό πολλές φορές. Γύρω μας υπάρχουν άνθρωποι που δεν έχουν τις ίδιες ευκαιρίες για εκπαίδευση και γνώση. Ζούμε σε μια πατριαρχική κοινωνία, με εμποτισμένα στερεότυπα - όπως αυτά που προβάλλει η ταινία - και με βαθιά προβλήματα στον πυρήνα της οικογένειας. Ο φόβος για το διαφορετικό και η καταπίεση κυριαρχεί. Αν οι άνθρωποι αποτινάξουν ενοχικά σύνδρομα και προκαταλήψεις μπορούν σιγά σιγά να αλλάξουν την πορεία τους. Ακόμη κι αν όλα δείχνουν το αντίθετο.
Πριν τη «Δουλειά της», σκηνοθετήσατε το ντοκιμαντέρ «The Immortals at the Southern Point of Europe». Πόσο σας έχει επηρεάσει το ντοκιμαντέρ και οι τεχνικές του στην κινηματογραφική σας γραφή;
N.L: Δεν θεωρώ ότι με έχει επηρεάσει συνειδητά το γεγονός ότι έκανα αυτό το ντοκιμαντέρ ή ότι έχω δουλέψει ως βοηθός σε ντοκιμαντέρ όσον αφορά στην κινηματογραφική μου ματιά. Εξάλλου το ύφος στο ντοκιμαντέρ δεν έχει καμία σχέση με αυτό στην «Δουλειά της». Το μόνο κοινό που θα μπορούσα να πω είναι ότι χρειάστηκε να κάνω έρευνα, πρακτική που συνήθως ακολουθείται στα ντοκιμαντέρ. Όμως τρέφω μια μεγάλη εκτίμηση σε ορισμένα ντοκιμαντέρ που ακροβατούν ανάμεσα στο αληθινό και τον μύθο και τα σύνορα αυτά είναι δυσδιάκριτα. Στην «Δουλειά της» θέλησα να κάνω το αντίστροφο με κάποιο τρόπο.
Μετά τη «Δουλειά της», ποια είναι τα επόμενα κινηματογραφικά σας σχέδια;
N.L: Βρίσκομαι στην ανάπτυξη δύο ιστοριών, η μια εξελίσσεται στην Γαλλία και η άλλη στην Ελλάδα. Είναι όμως πολύ νωρίς για να σας πω κάτι περισσότερο.
Έχετε αναφέρει ότι η διαδικασία προετοιμασίας για να κατανοήσετε τον τρόπο ζωής της Παναγιώτας και να μπείτε στο ρόλο, κράτησε περίπου δυο χρόνια. Μπορείτε να μας περιγράψετε τις προκλήσεις που είχε ο ρόλος, δεδομένου ότι βασίζεται στη ζωή αληθινού προσώπου;
Μαρίσσα Τριανταφυλλίδου: Χρειάστηκε πολύς χρόνος για να ανιχνεύσουμε την Παναγιώτα. Δεδομένου του γεγονότος πως το υπαρκτό πρόσωπο απ′ το οποίο εμπνεύστηκε την ιστορία ο Νίκος εγώ δεν το γνώριζα και δεν είχα κανένα στοιχείο πέραν του σεναρίου, δεν είχα καμία αναφορά για το πως μπορεί να είναι μια γυναίκα σαν την Παναγιώτα. Έτσι μέσα σε δύο χρόνια συζητήσεων και πολλών προβών με το Νίκο και προσωπικής παρατήρησης ανθρώπων και ειδικότερα γυναικών αρχίσαμε να βρίσκουμε την Παναγιώτα. Πρώτα στο σώμα (αυτό ήταν πιο εύκολο) και μετά στη ψυχή, στο βλέμμα, στη φωνή. Δύσκολη, προκλητική και μαζί απελευθερωτική διαδρομή.
Η Παναγιώτα συνεχίζει να προχωράει, κόντρα σε αυτά που καταρρέουν γύρω της. Κατά τη γνώμη σας, ποια είναι τα στοιχεία με τα οποία ταυτίζεται ο θεατής σε προσωπικό και επαγγελματικό επίπεδο στην Ελλάδα της κρίσης;
Μ.Τ: Στους καιρούς που ζούμε το να συναισθάνεσαι, να έρχεσαι αντιμέτωπος με τον εαυτό σου πρώτα (όπως και αν είσαι, όποιος και αν είσαι) αποδεχόμενος/σεβόμενός τον, το να σε αποδέχονται/σέβονται οι άλλοι (όποιος και είσαι, όπως και αν είσαι), το να σταματήσεις να φοβάσαι και να προχωράς ήσυχα αλλά αποφασιστικά, σπανίζει. «Η Δουλειά Της» σου δίνει το χώρο να τα νιώσεις όλα αυτά μέσα από τα μάτια και τον κόσμο της Παναγιώτας.
Τι σημαίνει για εσάς η αλλαγή στο χαρακτήρα της Παναγιώτας και πώς αφορά στη θέση της γυναίκας στην κοινωνία;
Μ.Τ: Η Παναγιώτα είναι μια απλή γυναίκα. Ένα είδος αντιήρωα. Αυτή που κανείς δε θα πρόσεχε. Όταν αρχίζει να εργάζεται αποκτάει για πρώτη φορά μια ζωή δική της. Κόντρα σε όλα όσα δίπλα της καταρρέουν αυτή κάνει τη δική της, μικρή για άλλους τεράστια γι′ αυτήν, επανάσταση. Αποφασίζει να ορίσει τη ζωή της. Η προσωπική της επανάσταση, με τον δικό της τρόπο, είναι μια πράξη πολιτική. Κάθε γυναίκα και κάθε άνθρωπος έχουν δικαίωμα στην εργασία, στην ελεύθερη επιλογή της ζωής τους. Ας πάψουμε να στηρίζουμε τα στερεότυπα. Όποια και αν είναι αυτά.
Η ταινία παρουσιάστηκε στο εξωτερικό, αγαπήθηκε και κέρδισε σημαντικά βραβεία. Τι επιθυμείτε να αποκομίσουν οι Έλληνες θεατές, βλέποντάς την;
Μ.Τ: Ένα χαμόγελο, εσωτερικό και εξωτερικό.
* «Η Δουλειά Της» θα προβληθεί στον κινηματογράφο ΑΣΤΟΡ από τις 28/02 έως τις 06/03, σε διανομή της Weird Wave. Για περισσότερες πληροφορίες, επισκεφτείτε τη σελίδα.
Συντελεστές:
Ηθοποιοί: Μαρίσσα Τριανταφυλλίδου, Δημήτρης Ήμελλος, Μαρία Φιλίνη, Κωνσταντίνος Γώγουλος, Ελένη Καραγιώργη, Δανάη Πριμάλη, Ορφέας Αγγελόπουλος, Δήμητρα Βλαγκοπούλου, Γεωργία Τσαγκαράκη, Ειρήνη Ασημακοπούλου, Αρετή Σεϊνταρίδου
σκηνοθεσία: Νίκος Labôt / σενάριο: Κατερίνα Κλειτσιώτη, Νίκος Labôt / παραγωγοί: Μαρία Δρανδάκη, Julie Paratian / συμπαραγωγός: Milan Stojanovic / διεύθυνση φωτογραφίας: Διονύσης Ευθυμιόπουλος / μοντάζ: Dounia Sichov / σκηνικά: Δάφνη Κούτρα / κοστούμια: Βασιλεία Ροζάνα / μουσική: Onnο / ήχος: Γιάννης Αντύπας, Benoit Gargonne, Jean-Guy Verran / επεξεργασία εικόνας: Isabelle Julien / μακιγιάζ: Κυριακή Μελίδου / κομμώσεις: Χρόνης Τζίμος / παραγωγή: Homemade Films, Sister Productions / σε συμπαραγωγή με: Sense Production, EΡΤ / με την υποστήριξη του: Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου, Ταμείου Υποστήριξης ελληνογαλλικών συμπαραγωγών, Centre National du Cinéma et de l’Image Animée, Ministère des Affaires Étrangères et du Développement International, Institut Français, Film Center Serbia, See Cinema Network, Cineventure 3 / διεθνείς πωλήσεις: Jour2Fête