Μπορεί στην Ελλάδα τα άτομα με άνοια σε όλες τις φάσεις της να διαμένουν σε ποσοστό 90% στα σπίτια τους και να φροντίζονται από μέλη των οικογενειών τους (σε αντίθεση με την Δυτική Ευρώπη που κατά 70% διαμένουν σε Μονάδες Φροντιδας), η καθημερινότητα, όμως, τόσο των μεν όσο και των δε έχει αλλάξει εντυπωσιακά προς το χειρότερο με την έλευση της πανδημίας του κορονοϊοού στην ζωή μας. Συχνά, τα άτομα αυτά, δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν και να ακολουθήσουν επαρκώς ακόμη και τις πιο απλές οδηγίες για την πρόληψη της λοίμωξης από COVID-19, ενώ κι οι φροντιστές των ατόμων με άνοια, σε ποσοστό 64% βίωσαν αυξημένο σωματικό φορτίο και σε ποσοστό 79% αυξημένο ψυχολογικό φορτίο.
Η συζήτηση με την δρ. Παρασκευή Σακκά, νευρολόγο – ψυχίατρο της Εταιρείας Alzheimer Αθηνών (Εθνικό Παρατηρητήριο για την Άνοια και τη νόσο Alzheimer), με αφορμή την Παγκοσμια Ημέρα Alzheimer, Δευτέρα 21 Σεπτεμβρίου, αποκαλύπτει ενδιαφέροντα στοιχεία για την καθημερινότητα των ατόμων αυτών και προτείνει αποτελεσματικές πρακτικές αντιμετώπισής της. Ανοια και κορονοϊός επιτίθονται στα άτομα μεγάλης ηλικίας, τα οποία χρειάζονται περισσότερο παρά ποτέ την σκέψη και τη στήριξή μας.
- Κυρία Σακκά, ποια η διαφορά του Alzheimer από την άνοια διότι πολλές φορές υπάρχει σύγχυση ως προς την χρήση και την έννοιά της.
Ο όρος «άνοια» αναφέρεται σε μια σειρά συμπτωμάτων που προκαλούνται από νοσήματα που καταστρέφουν τα εγκεφαλικά κύτταρα. Τα συμπτώματα αυτά είναι καταρχήν απώλεια της μνήμης και ακολούθως διαταραχή των υπολοίπων νοητικών λειτουργιών και μείωση της καθημερινής λειτουργικότητας. Πράγματι, πολύ συχνά υπάρχει στο ευρύ κοινό μία σύγχυση των όρων «άνοια» και «Alzheimer». Η άνοια είναι ένας περιγραφικός, γενικός όρος, μια κατάσταση ενώ η νόσος Alzheimer είναι συγκεκριμένη ασθένεια, η οποία ευθύνεται για το 60 - 70 % των περιπτώσεων άνοιας της τρίτης ηλικίας. Η αμέσως επόμενη σε συχνότητα άνοια είναι η αγγειακή άνοια, η οποία προκαλείται από πολλαπλά εγκεφαλικά επεισόδια, μικρά ή μεγάλα. Άλλες μορφές άνοιας οφείλονται σε σπανιότερα αίτια όπως η νόσος με σωμάτια Lewy, η άνοια της νόσου Πάρκινσον, οι μετωποκροταφικές άνοιες κλπ.
- Σε τι έχει αλλάξει η πανδημία την καθημερινότητα των 200.000 ατόμων στην Ελλάδα που ζουν με άνοια;
Λόγω της πανδημίας COVID 19, τα άτομα με νόσο Alzheimer ή άλλη μορφή άνοιας είναι περιορισμένα στα σπίτια τους και αντιμετωπίζουν σωρεία προβλημάτων. Βιώνουν δυσκολίες λόγω της αδυναμίας τους να προσαρμοστούν στην πιεστική κατάσταση και να εφαρμόσουν τα συνιστώμενα μέτρα υγιεινής και προφύλαξης. Συχνά δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν και να ακολουθήσουν επαρκώς ακόμη και τις πιο απλές οδηγίες για την πρόληψη της λοίμωξης από COVID-19. Ξεχνούν να πλύνουν τα χέρια τους, δυσκολεύονται να φορούν μάσκα, να τηρούν αποστάσεις και γενικότερα να προστατευτούν. Η απομόνωση, η μειωμένη δυνατότητα επικοινωνίας με τους οικείους και εξόδου από το σπίτι και όλες οι αλλαγές της καθημερινής ρουτίνας προκαλούν άγχος, εκνευρισμό, ευερεθιστότητα, σωματική δυσφορία στα άτομα με άνοια. Στα πιο προχωρημένα στάδια, συμπτώματα όπως η άσκοπη κινητικότητα, το παραλήρημα και οι ψευδαισθήσεις πιθανόν να επιδεινωθούν.
- Ποια η διαφορά αυτής της καθημερινότητας με εκείνη των όσων ζουν με άνοια στις άλλες χώρες της Ευρώπης;
Τα άτομα με άνοια σε όλο τον κόσμο αντιμετωπίζουν στην καθημερινότητά τους τις δυσκολίες που αναφέραμε. Στην Ελλάδα τα άτομα με άνοια σε όλες τις φάσεις της διαμένουν σε ποσοστό 90% στα σπίτια τους και φροντίζονται από μέλη των οικογενειών τους. Στις χώρες Ευρώπης και κυρίως της Δυτικής περισσότερο από το 70% των ατόμων με άνοια ζουν σε Μονάδες Φροντίδας. Η πανδημία του COVID-19 υπογράμμισε δυστυχώς την επιρροή της ηλικίας στις κοινωνικές δομές και τους θεσμούς πολλών χωρών. Μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για τις κοινωνίες και τις κυβερνήσεις ήταν να περιορίσουν την εξάπλωση του ιού στις Μονάδες Φροντίδας. Σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες οι Μονάδες Φροντίδας έχουν γίνει σημεία εξάπλωσης του ιού ακόμη και στις περιπτώσεις που εφαρμόστηκαν μέτρα καραντίνας και άλλα μέτρα πρόληψης της εξάπλωσης του ιού. Αιτία ήταν μια σειρά παραγόντων όπως η δυσκολία επιβολής κοινωνικής αποστασιοποίησης, η περιορισμένη πρόσβαση σε προστατευτικό εξοπλισμό (PPE), η μειωμένη διαθεσιμότητα εφεδρικού προσωπικού όταν για παράδειγμα το τακτικό προσωπικό είχε διαγνωστεί θετικά, καθώς και ο επιπολασμός άλλων υποκείμενων νοσημάτων. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, η αδυναμία των κυβερνήσεων να δώσουν έμφαση στην πρόληψη της εξάπλωσης του ιού στις Μονάδες Φροντίδας κατά την αρχή της πανδημίας, είχε ως αποτέλεσμα δυσανάλογα ποσοστά θνησιμότητας που σχετίζεται με το COVID-19 σε ηλικιωμένους που ζουν σε δομές μακροχρόνιας περίθαλψης ( τα στοιχεία αυτά προέρχονται από πρόσφατη έκθεση της Alzheimer Disease International -ADI).
- Εκτός το ότι «χτυπούν» τις μεγάλες ηλικίες, τι κοινό έχουν ο Covid - 19 και η άνοια;
Η ηλικία είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας κινδύνου για τον Covid-19 όπως και για την άνοια. Πιθανότατα, η άνοια (με πιο συχνή αιτία τη νόσο Alzheimer) δεν αυξάνει τον κίνδυνο νόσησης από την αναπνευστική ασθένεια που προκαλείται από τον νέο κορονοϊό, αντίστοιχα, όπως είναι ήδη γνωστό, ότι δεν αυξάνει και τον κίνδυνο για νόσηση από τον ιό της γρίπης. Καταστάσεις, όμως, που σχετίζονται με την άνοια, όπως η μεγάλη ηλικία των περισσότερων ασθενών, η ευπάθεια αυτών, η συνύπαρξη πολλαπλών υποκείμενων νοσημάτων, οι συμπεριφορές που αποτελούν συμπτώματα της άνοιας μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο νόσησης από COVID-19. Ωστόσο, η άνοια δεν συμπεριλαμβάνεται ούτε στα αρχικά δεδομένα ούτε στα τελικά αποτελέσματα πολλών των ερευνών, παρά το γεγονός ότι τα συμπεριφορικά και συναισθηματικά συμπτώματα που βιώνουν τα άτομα με άνοια επηρεάζονται άμεσα από την πανδημία του covid-19, με δυνητικά σοβαρές επιπτώσεις.
- Εχουμε στοιχεία ως προς το προφίλ των ανθρώπων που έχουν άνοια στην χώρα μας;
Στην Ελλάδα, όπως είπατε, υπάρχουν περίπου 200.000 άτομα με άνοια στα οποία αντιστοιχούν 400.000 φροντιστές. Το 98% αυτών είναι πάνω από τα 65 χρόνια. 90% ζουν στα σπίτια τους και δέχονται φροντίδα από μέλη των οικογενειών τους (σύμφωνα με μελέτη των Εταιρειών Alzheimer στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη πριν λίγα χρόνια).
- Ποιος είναι ο πλέον ενδεδειγμένος τρόπος αντιμετώπισης αυτής της ασθένειας;
Η διαχείριση της άνοιας με κυριότερη μορφή τη νόσο Alzheimer είναι πολύπλοκη και απαιτητική. Τα άτομα με άνοια πρέπει να παρακολουθούνται και να εκτιμώνται τακτικά από τον γιατρό τους ( νευρολόγο ή ψυχίατρο) ο οποίος συνταγογραφεί φαρμακευτική θεραπεία. Με δεδομένη όμως την δυσκολία στην ανάπτυξη αποτελεσματικών φαρμακευτικών θεραπειών για τη άνοια και λαμβάνοντας υπόψιν την σημαντική κοινωνική διάσταση της, χρησιμοποιούμε τις ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις αλλά και τις μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις για τα άτομα με άνοια.
Ο όρος «ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις» ορίζεται ως οι σωματικές, γνωστικές, κοινωνικές δραστηριότητες που μπορούν να διατηρήσουν ή να βελτιώσουν τη λειτουργικότητα τις διαπροσωπικές σχέσεις και την ποιότητα ζωής των ανθρώπων με άνοια . Η νοητική ενδυνάμωση, η σωματική άσκηση, οι θεραπείες τέχνης, η εργοθεραπεία, οι ψυχοθεραπείες αποτελούν μόνο ένα μέρος των μη φαρμακευτικών παρεμβάσεων για άτομα με άνοια μαζί με πολλές εναλλακτικές παρεμβάσεις. Τα τελευταία χρόνια οι νέες τεχνολογίες χρησιμοποιούνται ευρύτατα στον τομέα αυτό. Τέλος οι μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις γίνονται ατομικά ή ομαδικά στα «Κέντρα Ημέρας για άτομα με άνοια» των οργανώσεων Alzheimer στην Ελλάδα.
Περισσότερα alzheimerathens.gr
- Ειδικότερα, τι θα πρέπει να κάνουμε τον καιρό της πανδημίας για να είναι ευκολότερη η ζωή των όσων πάσχουν από αυτή τη νόσο;
Μελέτη που έκανε η Εταιρεία Alzheimer Αθηνών σε 204 οικογένειες ατόμων με άνοια στη χώρα μας, έδειξε ότι η πανδημία επιδείνωσε τη διανοητική κατάσταση και τη συμπεριφορά των ατόμων με άνοια και αύξησε το ψυχολογικό και το πρακτικό φορτίο των φροντιστών. Η πανδημία είχε ως συνέπεια τη συνολική νοητική επιδείνωση του 78% των ασθενών με άνοια στην Ελλάδα. Πιο συγκεκριμένα, οι τομείς στους οποίους επηρεάστηκαν περισσότερο τα άτομα με άνοια ήταν ότι εξέφρασαν περισσότερες ανησυχίες, είχαν χειρότερη επικοινωνία, μειωμένη διάθεση και κινητικότητα. Παρατηρήθηκε αυξημένη δυσκολία στη συμμόρφωση με τα νέα μέτρα. Με μεγάλο ενδιαφέρον, διαπιστώσαμε επίσης ότι, κατά την περίοδο της πανδημίας Covid-19, οι φροντιστές των ατόμων με άνοια, σε ποσοστό 64% βίωσαν αυξημένο σωματικό φορτίο και σε ποσοστό 79% αυξημένο ψυχολογικό φορτίο. Το 59% των φροντιστών δεν είχαν καμία πηγή βοήθειας, ενώ για τους υπόλοιπους, οι Εταιρείες Alzheimer ήταν η κύρια πηγή βοήθειας.
Για τη διαχείριση αυτών των συμπτωμάτων της άνοιας την εποχή της πανδημίας COVID-19 συνεργαζόμαστε με τον θεράποντα γιατρό, ακολουθούμε τις οδηγίες που έχουν εκδοθεί από πολλούς οργανισμούς, χρησιμοποιούμε μη φαρμακευτικές τακτικές και συμπεριφορικές παρεμβάσεις και αναζητούμε βοήθεια από τις υπηρεσίες των οργανώσεων Alzheimer.
Ζητήστε βοήθεια για πρακτικά ζητήματα καθημερινότητας του ατόμου με άνοια στα τηλέφωνα των οργανώσεων Alzheimer ανά την Ελλάδα.
- Ποια η μέριμνα της Εταιρείας Alzheimer Αθηνών για αυτή την δύσκολη περίοδο;
Από την αρχή της πανδημίας η Εταιρεία Alzheimer Αθηνών ανάπτυξε και κυκλοφόρησε οδηγίες για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της πανδημίας από τα άτομα με άνοια και τους φροντιστές τους . Σκοπός μας είναι να διατηρήσουν τις όποιες νοητικές ικανότητές τους, την καλή ψυχολογική κατάστασή τους και την καλή καθημερινή λειτουργικότητά τους
Οδηγίες για φροντιστές ατόμων με άνοια
H ανάγκη προφύλαξης των ατόμων με άνοια από την έκθεση στην ασθένεια COVID-19 είναι επιτακτική.
Τα άτομα με άνοια παραμένουν στο σπίτι, εκτός αν συντρέχει επείγουσα ιατρική ή άλλη ανάγκη. Αν χρειαστεί να βγουν από το σπίτι, πάντα να συνοδεύονται.
Οι επισκέψεις από και προς τα άτομα με άνοια πρέπει να περιοριστούν στις απολύτως απαραίτητες, σύμφωνα με τις γενικές οδηγίες.
Είναι καλό, υπό αυτές τις συνθήκες, να υπάρχει ένας μόνο συγκεκριμένος φροντιστής ανά άτομο με άνοια.
Στο βαθμό που είναι σε θέση να το κατανοήσει, ενημερώστε το άτομο που φροντίζετε με απλά λόγια για τη σοβαρότητα της κατάστασης. Αποφύγετε την έκθεση τους σε πολλά ενημερωτικά ερεθίσματα από τα ΜΜΕ.
Φροντίστε να έχετε επαρκές απόθεμα σε φάρμακα ώστε να μην παραλείπονται δόσεις της συνηθισμένης φαρμακευτικής αγωγής. Υπάρχει πλέον η δυνατότητα άυλης συνταγογράφησης, την οποία μπορείτε να ενεργοποιήσετε.
Φροντίστε όσο είναι δυνατόν για την ικανοποίηση των βασικών αναγκών του ατόμου με άνοια:
- Σωστή λήψη φαρμάκων
- Διατήρηση της καθημερινής ρουτίνας (σταθερό ημερήσιο πρόγραμμα)
- Ισορροπημένη διατροφή
- Επαρκής ύπνος
Η επικοινωνία με τα άτομα με άνοια είναι σημαντική. Μιλήστε τακτικά μαζί τους, ακούστε με προσοχή τους εξωπραγματικούς ή μη φόβους τους, παρηγορήστε τους πρόσωπο με πρόσωπο ή τηλεφωνικά. Αν υπάρχει η δυνατότητα, εκμεταλλευτείτε την τεχνολογία ώστε να μη νιώσουν αποκομμένοι (π.χ. με βιντεοκλήση). Όταν δεν είναι δυνατό, ένα απλό τηλεφώνημα είναι αρκετό.
Οι φροντιστές ατόμων με άνοια πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί με τις άλλες τους επαφές, για να μην εκθέτουν τον εαυτό τους και το άτομο που φροντίζουν σε κίνδυνο.
Η παραμονή στο σπίτι δεν συνεπάγεται πλήρη αδράνεια καθώς πολλές δραστηριότητες για νοητική και σωματική ενδυνάμωση μπορούν να πραγματοποιούνται από τα άτομα με άνοια και εντός σπιτιού.
Στη σελίδα facebook.com/AlzheimerAthens θα βρείτε προτάσεις για μεγάλη ποικιλία από δραστηριότητες που μπορούν να γίνουν στο σπίτι. Καθημερινά αναρτώνται προτάσεις για ασκήσεις νοητικής ενδυνάμωσης, για φυσική άσκηση, για διαχείριση διαταραχών συμπεριφοράς.
Την εποχή της πανδημίας Covid-19, η Εταιρεία Alzheimer Αθηνών επικεντρώνει τις προσπάθειές της στην επέκταση των δράσεων του προγράμματος «Φροντίδα στο Σπίτι για άτομα με άνοια» και στην ανάπτυξη νέων διαδικτυακών υπηρεσιών. Από τον Μάρτιο του 2020 μέχρι σήμερα, πραγματοποιήσαμε 17535 ομαδικές και ατομικές διαδικτυακές συνεδρίες για άτομα με άνοια και τους φροντιστές τους: ασκήσεις ενδυνάμωσης μνήμης, προγράμματα φυσικής άσκησης, θεραπείες τέχνης, συνεδρίες συμβουλευτικής και εκπαίδευσης φροντιστών κ.ά. Η υπηρεσία «Φροντίδα στο Σπίτι για άτομα με άνοια» εξυπηρέτησε κατ’ οίκον πάνω 200 οικογένειες.
Τα Κέντρα Ημέρας της Εταιρείας Alzheimer Αθηνών λειτουργούν για τηλεφωνικές συνεδρίες και τηλεδιασκέψεις με τους ενδιαφερόμενους, παρέχοντας ενημέρωση, ψυχολογική υποστήριξη και οδηγίες διαχείρισης της κατάστασης.
Κέντρο Ημέρας Παγκρατίου: 210 7013271, ώρες 9.00-19.00
Κέντρο Ημέρας Πανόρμου: 210 6424228, ώρες 9.00-17.00
Κέντρο Ημέρας Αμαρουσίου: 210 6180073, ώρες 9.00-