Με την παγκόσμια κοινότητα να κινητοποιείται προς αντιμετώπιση της σοβαρής πανδημίας του COVID-19, με την Ευρώπη και την Αμερική να είναι στο επίκεντρο αυτών των εξελίξεων, βρισκόμαστε σε μια περίοδο λήψης πρωτοφανών μέτρων για ειρηνική περίοδο, για την διασφάλιση της ανθρώπινης ζωής: κλείσιμο συνόρων, κοινότητες σε καραντίνα, αναστολή παραγωγικών οικονομικών δραστηριοτήτων.
Στην ραγδαία εξάπλωση της πανδημίας και στην Ευρώπη, έχουμε τις τραγικές απώλειες χιλιάδων ζωών, ενώ εμφανίζονται θετικά παραδείγματα στοχευμένων και αποτελεσματικών παρεμβάσεων όπως της χώρας μας και αρνητικά όπως στην Ισπανία, στην Ιταλία, στην Βρετανία, χώρες με επαρκείς και αξιόπιστες υποδομές. Η επόμενη ημέρα στην Ευρώπη, έχοντας σε εξέλιξη τις προσπάθειες αντιμετώπισης της πανδημίας, την στήριξη της πραγματικής οικονομίας, θέτει εκ νέου την αναθέρμανση της συζήτησης για την λήψη των πολιτικών αποφάσεων στο πλαίσιο της ΕΕ. Ενώ δεν αποκλείεται να δούμε μια νέα εμφάνιση του ρεύματος εθνικολαϊκισμού.
Η υγειονομική κρίση, όπως και οι κατά το παρελθόν κρίσεις, όπως αυτή της πετρελαϊκής της δεκαετίας του ’70, η χρηματοπιστωτική κρίση της προηγούμενης 10ετίας, η εν εξελίξει προσφυγική/μεταναστευτική, αναπόφευκτα αγγίζει και τον σκληρό πυρήνα της ενοποιητικής διαδικασίας, το πως λαμβάνονται οι αποφάσεις σε μια ΕΕ όπου εμπλέκονται η υπερεθνικότητα με την διακυβερνητικότητα.
Η ΕΟΚ/ΕΕ, αντιμέτωπη στην διαδρομή της με πολλαπλές κρίσεις που έχουν θέσει σε κίνδυνο το ενωσιακό οικοδόμημα, καταφέρνει μέσα από αμφισβητήσιμους συμβιβασμούς στο διακυβερνητικής λογικής Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, να δημιουργεί μια εξελικτική πορεία, που δεν συνάδει όμως με τις προσδοκίες ύπαρξης δυναμικού πολιτικού χαρακτήρα της Ευρώπης. Με το ενωσιακό σύστημα λήψης αποφάσεων, την νομισματική διακυβέρνηση να ενισχύεται σταδιακά με περαιτέρω μεταβίβαση αρμοδιοτήτων στα υπερεθνικά ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, τα θεσμικά ελλείμματα παραμένουν υπαρκτά και εν μέσω κρίσεων γίνονται ακόμα πιο εμφανή, θέτοντας πιο επιτακτικά την αναζήτηση απαντήσεων στο ερώτημα «ποιος πληρώνει και ποιος αποφασίζει».
Η Ε.Ε., που είναι ένα διαρκές και επιτυχημένο σχέδιο εθελούσιας μεταβίβασης εθνικής κυριαρχίας σε ένα υπερεθνικό επίπεδο, χρειάζεται τώρα περισσότερο από ποτέ να κινηθεί στην κατεύθυνση της πολιτικής ενοποίησης, δια μέσου νομιμοποιητικών, δημοκρατικών, θεσμικών εργαλείων, κάνοντας πιο λειτουργική και διαφανή την λήψη αποφάσεων στις Βρυξέλλες, στο Στρασβούργο, στις πρωτεύουσες των κρατών-μελών, ενισχύοντας έτσι την αποτελεσματικότητα της, την βιωσιμότητα και την ανάπτυξη, την ποιότητα ζωής των πολιτών της.
Το γεγονός, ότι στην παρούσα υγειονομική κρίση, οι πιο σημαντικές αποφάσεις πάρθηκαν από την ΕΚΤ, παρά από τους Υπουργούς Οικονομικών της ευρωζώνης, χαρακτηριστική η απόφαση της ΕΚΤ για την αγορά έως 750 δις € κρατικών ομολόγων στη δευτερογενή αγορά φέτος, δείχνει ότι παρά το ότι έχει παρέλθει μια 10ετία από την εκδήλωση της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, η ΕΕ δεν διαθέτει ακόμα τους κατάλληλους οικονομικούς και πολιτικούς μηχανισμούς, αναζητεί ακόμα τρόπους και εργαλεία άσκησης κοινοτικής πολιτικής.
Η απόφαση του Eurogroup για την αντιμετώπιση της πανδημίας με το ποσόν των 540 δις €, μέσα από τρεις διαφορετικούς μηχανισμούς, πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δάνεια της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων προς τον ιδιωτικό τομέα, νέες πιστωτικές γραμμές από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας, θα ανοίξει περισσότερο την ευρωπαϊκή δημόσια συζήτηση για το εύρος του κοινοτικού προϋπολογισμού, για την δημοσιονομική πειθαρχία, τις θέσεις των χωρών Βορρά και Νότου, πως αυτές μπορούν να γεφυρωθούν μέσα από μια συμβιβαστική λογική. Και αν τελικά αυτή είναι η αναγκαία ευρωπαϊκή απάντηση.
Σήμερα, και αυτό δεν είναι τωρινή διαπίστωση, με την διακυβερνητικότητα, την πρωτοκαθεδρία των κινήσεων και των εξελίξεων να βρίσκεται στις εθνικές κυβερνήσεις, στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, πολλές επιλογές εξετάζονται και συζητούνται, όπως την δημιουργία ευρωομολόγων ή ”corona-bonds”, τον τρόπο διαπραγμάτευσης για την εξεύρεση των κατάλληλων οικονομικών πολιτικών μηχανισμών στα πλαίσια της θεσμικής λειτουργίας της ΕΕ.
Και όλα αυτά καταλήγουν στο εάν οι κατευθύνσεις και αναζητήσεις είναι προς το μείζον, την ομοσπονδιοποίηση, την βαθύτερη ευρωπαϊκή ενοποίηση. Οι απαντήσεις οφείλουν να δοθούν όμως από τους ευρωπαίους πολιτικούς, με υπευθυνότητα και ρεαλισμό. Το απαιτεί και το επιβάλλει η αναγκαιότητα, το μέλλον των εκατομμυρίων Πολιτών της Ευρώπης.