Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται σε κρίση. Η μεταπολεμική σταθερότητα και η οικονομική ευημερία έχουν παρέλθει προ πολλού. Η ανασφάλεια σε εθνικό και προσωπικό επίπεδο κυριαρχεί. Ένας πόλεμος εντός Ευρώπης βρίσκεται σε εξέλιξη, και αυτός στη Μέση Ανατολή επίσης. Οι πολυπολιτισμικές ευρωπαϊκές κοινωνίες είναι διχασμένες και η άνοδος της ακροδεξιάς είναι γεγονός. Οι ευρωπαϊκές εκλογές το ερχόμενο καλοκαίρι είναι πιθανό να διαμορφώσουν μια ΕΕ εντελώς διαφορετική από αυτή που γνωρίζαμε μέχρι σήμερα. Ήδη το τοπίο είναι συγκρουσιακό και αυτό εκτιμάται πως θα φανεί στο τελευταίο για το 2023 Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (14 και 15 Δεκεμβρίου) όπου αναμένεται να ληφθούν ιστορικές αποφάσεις.
«Μας περιμένει ένα εξαιρετικά σημαντικό Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Έχει έρθει η ώρα για τη λήψη αποφάσεων. Σας καλώ όλους και όλες να έρθετε εξοπλισμένοι με πνεύμα συμβιβασμού, αίσθημα συλλογικής ευθύνης, με τα συμφέροντα και τις αξίες της Ένωσης στο προσκήνιο της σκέψης σας» αναφέρει ο πρόεδρος του Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ στην επιστολή πρόσκλησης προς τους Ευρωπαίους ηγέτες στην οποία διαφαίνεται η αγωνία του για το πως θα εξελιχθεί η τελευταία Σύνοδος της χρονιάς.
Και αυτό γιατί το Συμβούλιο είναι όμηρος του πρωθυπουργού της Ουγγαρίας Β. Ορμπάν ο οποίος απειλεί να τινάξει στον αέρα τη Σύνοδο θέτοντας βέτο στα δύο βασικά ζητήματα που αφορούν την έναρξη ενταξιακών διαδικασιών για την Ουκρανία και τη Μολδαβία και στη συμφωνία για την αναθεώρηση του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού, ο οποίος προβλέπει τη διάθεση 50 δισεκατομμυρίων στην Ουκρανία έως το 2027.
Προς κατάργηση της ομοφωνίας;
Αυτή είναι και η ευκαρία για χώρες όπως η Γερμανία να πιέσουν για κατάργηση της ομοφωνίας στη λήψη αποφάσεων στο Συμβούλιο. Ήδη ο Σολτς λίγες μόνο ώρες πριν τη Σύνοδο επανέλαβε ότι πρέπει να υπάρξει λήψη αποφάσεων με ειδική πλειοψηφία στην ΕΕ, ιδίως στα θέματα που αφορούν τη διεύρυνση λέγοντας παράλληλα πως είναι ο μόνος τρόπος να ξεπεράσουν χώρες οι οποίες ασκούν το δικαίωμα του βέτο καταχρηστικά. Το ζήτημα όμως είναι πως τα μικρά κράτη χάνουν την ισχύ τους εάν μπορούν οι ισχυροί να συμφωνούν χωρίς αυτά.
Επιμένει στην ομοφωνία ο Μητσοτάκης
«Η Ελλάδα στηρίζει τις προτάσεις της ευρωπαϊκής επιτροπής σχετικά με τη διεύρυνση, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην ανάγκη να ξεκινήσουν ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Ουκρανία», τόνισε ο κ. Μητσοτάκης, προσερχόμενος στο Συμβούλιο εκφράζοντας την ευχή να ξεπεραστούν οι όποιες αντιδράσεις ώστε «ομόφωνα το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να στείλει ένα ξεκάθαρο μήνυμα ότι το μέλλον της Ουκρανίας είναι εντός της ευρωπαϊκής οικογένειας».
Μητσοτάκης: Όχι χρήματα μόνο για την Ουκρανία
Οσον αφορά το «αγκάθι» που αφορά τη συζήτηση για την ενδιάμεση αναθεώρηση του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου ((2021-27) ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έχει επισημάνει, ήδη από την προηγούμενη σύνοδο κορυφής, ότι μια λύση δεν μπορεί να συμπεριλαμβάνει μόνο χρηματοδότηση για την Ουκρανία και ζητά επιπλέον πόρους για το Μεταναστευτικό αλλά και για τις φυσικές καταστροφές.
Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές η Ελλάδα, παραμένει υποστηρικτική για τη στήριξη της Ουκρανίας αλλά παραμένει σταθερή στις θέσεις της ότι:
1. δεν μπορεί να υπάρξει ξεχωριστή συμφωνία για την υποστήριξη της Ουκρανίας χωρίς συνολική συμφωνία για το σύνολο του πακέτου του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου
2. οι αυξημένες οικονομικές ανάγκες που δημιουργήθηκαν μετά το 2020 δεν μπορούν να αντιμετωπισθούν χωρίς σημαντική χρηματοδότηση από «νέο χρήμα»
3. Στο πλαίσιο της προσπάθειας εξεύρεσης ενός συμβιβασμού, η Ελλάδα είναι διατεθειμένη να συζητήσει ανακατανομές (redeployments), όχι όμως σε περιοχές προτεραιότητας όπως η CAP και τα Προγράμματα Συνοχής.
Επίσης η χώρα μας ζητά ευελιξία (ένα χρόνο) για την ολοκλήρωση των προγραμμάτων του 2014 -2020 που είναι σε εξέλιξη.
Ακόμη μια προσπάθεια της ελληνικής πλευρά είναι να μην λαμβάνονται υπόψη οι αμυντικές δαπάνες στη διαδικασία του υπερβολικού ελλείμματος.
Η Γερμανία δεν βάζει το χέρι στην τσέπη
Την ίδια ώρα η Γερμανία αντιμετωπίζει τα δικά της προβλήματα όπου για τον προϋπολογισμό του 2024, η κυβέρνηση έπρεπε να βρει επιπλέον 17 δισεκατομμύρια ευρώ για να καλύψει την τρύπα.
Ο κυβερνητικός συνασπισμός μπορεί να πέτυχε μια συμφωνία την Τετάρτη 13/12/2023 και τον Σολτς να δηλώνει ότι η κυβέρνηση θα επαναφέρει το φρένο χρέους το 2024 προσθέτοντας ότι θα υπάρξουν περικοπές και οικονομίες, καθώς η κυβέρνηση θα πρέπει να αντεπεξέλθει με λιγότερα χρήματα μετά την απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου, διαβεβαιώνοντας παράλληλα ότι δεν θα υπάρξουν περικοπές στα κοινωνικά επιδόματα, αλλά αυτό προαναγγέλλει ότι το Βερολίνο αναμένεται να κρατήσει σκληρή στάση.
Ηδη, σύμφωνα με το Euractive κυβερνητικοί αξιωματούχοι ενόψει της διήμερης συνόδου κορυφής των ηγετών της ΕΕ δήλωσαν ότι η Γερμανία αντιτίθεται σε οποιαδήποτε αύξηση του μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού της ΕΕ πέραν των 50 δισεκατομμυρίων ευρώ για τη βοήθεια που έχει προγραμματιστεί για την Ουκρανία.
«Για όλα τα άλλα ζητήματα, πιστεύουμε ότι πρέπει να προσφερθούν λύσεις εντός του υφιστάμενου δημοσιονομικού πλαισίου, πράγμα που σημαίνει κυρίως μέσω της ιεράρχησης και της αναδιάταξης», πρόσθεσε ο αξιωματούχος στο Euractive, δείχνοντας ότι η Γερμανία δεν είναι διατεθειμένη να εγκαταλείψει τη «λιτή» στάση της και μάλιστα δεν είναι μόνη της καθώς μαζί της συμφωνούν χώρες όπως η Σουηδία και η Φινλανδία.
Ο «δαίμονας» Ορμπάν
Όμως το μεγάλο πρόβλημα είναι ο Ορμπάν ο οποίος είναι έτοιμος να θέσει βέτο σε όλα τα σημαντικά ζητήματα της ΕΕ, με πολλούς να διερωτώνται για το τι πραγματικά θέλει να πετύχει ή εάν είναι δάκτυλος του Πούτιν στην ΕΕ.
Αρκετοί πιστεύουν ότι το «παιχνίδι» που παίζει ο Ορμπάν ως στόχο έχει την άσκηση πίεσης στη Κομισιόν για να άρει τις δεσμεύσεις στα κονδύλια που αφορούν τη Βουδαπέστη και τα οποία έχει δεσμευμένα λόγω ανησυχιών για παραβιάσεις όσον αφορά το κράτος δικαίου. Οι συναντήσεις που είχαν τις προηγούμενες ημέρες και εβδομάδες ο Σαρλ Μισέλ και ο Μακρόν δεν φαίνεται να κατάφεραν να τον κάνουν να αλλάξει γνώμη για την Ουκρανία.
Προσπάθεια να τον εξαγοράσουν
Έτσι ως ύστατη προσπάθεια να τον μεταπείσουν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το απόγευμα της Τετάρτης και λίγες ώρες πριν την έναρξη της Συνόδου ανακοίνωσε την απελευθέρωση 10,2 δισεκατομμυρίων ευρώ για την Ουγγαρία από τα Ταμεία Συνοχής, βάσει της εφαρμογής μέτρων που είχε δεσμευθεί να εφαρμόσει η Βουδαπέστη, διατηρώντας ωστόσο παγωμένα ποσά συνολικού ύψους 21 δισεκατομμυρίων ευρώ από τα Ταμεία Συνοχής και το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, λόγω του ότι δεν έχουν εκπληρωθεί ακόμα τα συμφωνημένα ορόσημα.
Η Κομισιόν αποφεύγει να συνδέσει την αποδέσμευση αυτών των χρημάτων με τη στάση της Ουγγαρίας απέναντι στην ένταξη της Ουκρανίας, και αναφέρει πως οι αποφάσεις αποτελούν συνέχεια διαδικασιών που είχε ξεκινήσει η Κομισιόν και το Συμβούλιο τον περσινό Δεκέμβριο.
Όμως στις Βρυξέλλες όλοι γνωρίζουν ότι επρόκειτο για μια πρωτοβουλία της οποίας ηγήθηκαν ο Μακρόν με τον Σολτς όμως η μεγάλη χαμένη σε αυτή την περίπτωση μπορεί να είναι η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν
Ήδη η απόφαση της Επιτροπής έχει προκαλέσει αντιδράσεις κατηγορώντας την φον ντερ Λάιεν ότι υπέκυψε στους εκβιασμούς του Ορμπάν και μάλιστα μια ημέρα μετά την έγκριση από το ουγγρικό κοινοβούλιο του αμφιλεγόμενου «νόμου περί κυριαρχίας»«, ο οποίος θεωρείται από την αντιπολίτευση και την κοινωνία των πολιτών ως προσπάθεια φίμωσης των επικριτικών φωνών.
″Η φον ντερ Λάιεν προέβη στη μεγαλύτερη δωροδοκία στην ιστορία της ΕΕ προς τον αυταρχικό και φίλο του Πούτιν Βίκτορ Όρμπαν”, δήλωσε ο Γερμανός ευρωβουλευτής των Πρασίνων Ντάνιελ Φραντ.
Το τσουνάμι των αντιδράσεων έρχεται εάν αναλογιστεί κανείς ότι είχαν προηγηθεί οι προειδοποιήσεις κατά της αποδέσμευσης των κεφαλαίων από τους ηγέτες των τεσσάρων μεγαλύτερων πολιτικών ομάδων στο Ευρωκοινοβούλιο - του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, των Σοσιαλιστών και Δημοκρατών, της Ανανεωτικής Ευρώπης και των Πρασίνων.
Και πάλι δεν είναι σίγουροι εάν θα συμφωνήσει
Το ερώτημα πλέον που πλανάται και θα απαντηθεί σε λίγες ώρες είναι για το εάν ο Ορμπάν θα συναινέσει για την Ουκρανία ή θα διατηρήσει την ίδια στάση απειλώντας με ένα τεράστιο φιάσκο τη σύνοδο, δεδομένου ότι η όποια απόφαση των 27 απαιτεί ομοφωνία.
Ο Ορμπάν υποστήριζε ότι θα εκπροσωπήσει την άποψη ότι η ΕΕ θα πρέπει πρώτα να υπογράψει μια συμφωνία στρατηγικής σύμπραξης με την Ουκρανία η οποία θα μπορούσε να διαρκέσει για μέχρι και 5 με 10 χρόνια.
Επίσης έχει προτείνει πακέτα βοήθειας σε δόσεις, κάτι που θα του επέτρεπε να αποσπάσει περισσότερες παραχωρήσεις απειλώντας να ασκήσει βέτο σε μελλοντικούς γύρους βοήθειας.
Όπως και να έχει οι πιέσεις είναι τεράστιες και εκτιμάται ότι ο Ορμπάν είναι πιθανό στο τέλος να συναινέσει σε μια αόριστη διατύπωση στα συμπεράσματα του Συμβουλίου που θα αναφέρει ότι η Ουκρανία μπορεί να αρχίσει τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις χωρίς όμως να προσδιορίζεται ποιο θα είναι αυτό το πλαίσιο και να παραπέμπεται το όλο θέμα στο μέλλον και συγκεκριμένα τον Μάρτιο του 2024 όπου αναμένεται και η τελευταία αξιολόγηση με τα προαπαιτούμενα από την Ουκρανία.
Υπάρχουν και πιο ακροδεξιοί από εμάς
O Ορμπάν πάντα προτάσσει το ενδιαφέρον του για τους πολίτες του και ξέρει ότι το κόστος ζωής ο πληθωρισμός, η ενέργεια, το μεταναστευτικό, είναι τα φλέγοντα ζητήματα που απασχολούν την κοινωνία και μάλιστα δια μέσου συνεργατών του σε διεθνή ΜΜΕ δηλώνει πως λέει αυτά που όλοι οι Ευρωπαίοι ηγέτες λένε πίσω από τις κλειστές πόρτες και πως εάν δεν μεριμνήσει για τα συγκεκριμένα ζητήματα υπάρχει μια ακροδεξιά, η οποία είναι ακόμη πιο ριζοσπαστική από αυτόν και που καραδοκεί έτοιμη να εκμεταλλευτεί τις αντιδράσεις των πολιτών.
Ακροδεξιοί «Ανεμοι αλλαγής»
Αυτές τις αντιδράσεις φοβούνται και οι πολιτικές ελίτ της ΕΕ που βλέπουν την άνοδο της ακροδεξιάς να συμβαίνει σε πραγματικό χρόνο τόσο στην Ολλανδία όσο και στη Σλοβακία. Είναι ο «άνεμος της αλλαγής» για τον οποίο έκανε λόγο ο Ορμπάν αμέσως μετά την εκλογική νίκη του Βίλντερς και την ανάληψη του πρωθυπουργικού θώκου, λίγες ημέρες νωρίτερα, στη Σλοβακία από τον λαϊκιστή φιλορώσο Ρόμπερτ Φίτσο.
Σε σχεδόν δώδεκα ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας και της Γερμανίας σκληρά αντισυμβατικά κόμματα με την τρέχουσα πολιτική ορθότητα των Βρυξελλών, βρίσκονται στην κορυφή των δημοσκοπήσεων και εάν οι ηγέτες των 27 κρατών μελών της ΕΕ νιώθουν όμηροι του Ορμπάν αρκεί κάποιος να φανταστεί πως θα μπορούσε να εξελιχθεί η κατάσταση με τον Ορμπάν, τον Βίλντερς, τον Φίτσο και ποιος ξέρει ποιον άλλο ακόμη να ορίζουν το παιχνίδι στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και ας μην ξεχνάμε ότι έρχονται και Ευρωεκλογές.
Πόλεμος των κόσμων
Και σε αυτή την ανασφάλεια που την επιδεινώνει και ο συνεχιζόμενος πόλεμος στην Ουκρανία, ένας πόλεμος που δημιουργεί κόπωση, ήρθε να προστεθεί και η κρίση στη Μέση Ανατολή.
«Οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή θα αποτελέσουν επίσης προεξάρχον σημείο της ημερήσιας διάταξής μας... Ο ευρύτερος προβληματισμός μας θα συμπεριλάβει προσπάθειες υπέρ της ασφάλειας και της σταθερότητας στην περιοχή και τις προοπτικές για διαρκή ειρήνη με βάση τη λύση των δύο κρατών δηλώνει ο Σαρλ Μισέλ απευθυνόμενος στους Ευρωπαίους ηγέτες οι οποίοι εξακολουθούν να είναι μπερδεμένοι στη σημειολογία και στους συμβολισμούς μεταξύ «παύσης», «παύσεων», «εκεχειρίας» .
«Θα πρέπει επίσης να στηλιτεύσουμε όλες τις μορφές μίσους, αντισημιτισμού, μισαλλοδοξίας, ρατσισμού και ξενοφοβίας, συμπεριλαμβανομένου του μίσους κατά των μουσουλμάνων» προσθέτει την ώρα που ο πόλεμος Ισραήλ-Χαμάς ανέδειξε τις πολιτισμικές εντάσεις που υπάρχουν εντός των ευρωπαϊκών κρατών, ιδίως μεταξύ αυτών που έχουν μεγάλους μουσουλμανικούς πληθυσμούς.
Οι διαδηλώσεις που έγιναν υπέρ των Παλαιστινίων σε αρκετές περιπτώσεις είχαν αντισημιτικό και αντιδυτικό πρόσημο, ενώ οι τρομοκρατικές ενέργειες σε Γαλλία και Βέλγιο αν και μικρής κλίμακας ξύπνησαν μνήμες τρόμου. Στο Βέλγιο, στις Βρυξέλλες στην καρδιά της ΕΕ, το επίπεδο συναγερμού είναι στην κλίμακα τρία με ανώτατο όριο το 4. Η αίσθηση πλέον που κυριαρχεί είναι και πάλι αυτή της ανασφάλειας και πολύ περισσότερο ότι υπάρχει μια σύγκρουση πολιτισμών.
Η ακροδεξιά σε αυτό το σκηνικό δείχνει να καλύπτει το κενό που άφησαν άλλες ιδεολογίες και διαμορφωτές πολιτικής. Δεν είναι τυχαίο ότι η Λεπέν συμμετείχε σε διαδήλωση κατά του αντισημιτισμού. Ο στόχος των εκφραστών της ακροδεξιάς δεν είναι να προσελκύσουν τα άκρα, αλλά αυτούς που νιώθουν ότι έχουν αφεθεί στην άκρη και δεν χρειάζεται πλέον υψηλή ρητορική για να το πετυχούν.
Σε αυτό το κλίμα διεξάγεται η Σύνοδος Κορυφής της ΕΕ...