Οι ηγέτες των χωρών μελών της Ευρωπαϊκής Ενωσης συμφώνησαν να επιβάλλουν κυρώσεις - και οικονομικές - κατά της Λευκορωσίας, ζητώντας από τις ευρωπαϊκές αεροπορικές εταιρείες να αποφεύγουν τον εναέριο χώρο της ενώ συμφώνησαν να απαγορεύσουν στους αερομεταφορείς της Λευκορωσίας να χρησιμοποιούν τα ευρωπαϊκά αεροδρόμια και τον εναέριο χώρο της ΕΕ.
Οπως μετέδωσε το διεθνές πρακτορείο Reuters το βράδυ της Δευτέρας, οι «27» της Σύνοδου Κορυφής στις Βρυξέλλες ενέκριναν την επιβολή κυρώσεων σε αξιωματούχους στο Μινσκ και ζήτησαν από τον Διεθνή Οργανισμό Πολιτικής Αεροπορίας (ICAO) να ερευνήσει επειγόντως την εξαναγκαστική προσγείωση ενός αεροσκάφους της εταιρείας Ryanair στο Μινσκ, την Κυριακή.
Παράλληλα, απαίτησαν την άμεση απελευθέρωση του κρατούμενου αντιφρονούντα δημοσιογράφου, Ρόμαν Προτάσεβιτς, και της συντρόφου του, Σοφία Σαπέγκα.
Παράλληλα, κάλεσαν το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να υιοθετήσει πρόσθετες λίστες κατά προσώπων και οντοτήτων το συντομότερο δυνατό καθώς και περαιτέρω στοχευμένες οικονομικές κυρώσεις.
Εξέφρασαν, επίσης, την αλληλεγγύη τους στην Λετονία, η οποία απέβαλε τον Λευκορώσο πρέσβη και όλους τους διπλωμάτες ως απάντηση στο Μινσκ, το οποίο είχε πει στον απεσταλμένο του κράτους της Βαλτικής να αποχωρήσει.
Τώρα, οι υπουργοί Εξωτερικών και άλλοι υπουργοί της ΕΕ θα αναλάβουν να επισημοποιήσουν αυτές τις πολιτικές αποφάσεις που ανακοινωθήκαν μετά από δύο ώρες συνομιλιών.
Την ανάγκη να υπάρξει «ισχυρή απάντηση στην «απολύτως απαράδεκτη» αεροπειρατεία της πτήσης της Ryanair από τις αρχές της Λευκορωσίας, υπογράμμισε νωρίτερα η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, προσερχόμενη στη Σύνοδο Κορυφής στις Βρυξέλλες.
Η Φον ντερ Λάιεν είπε ότι η Σύνοδος θα εστιάσει στις εξωτερικές σχέσεις της ΕΕ και ακόμα περισσότερο στο θέμα της Λευκορωσίας. Χαρακτήρισε «εξοργιστική» τη συμπεριφορά του Μινσκ και τόνισε ότι ο Πρόεδρος Αλεξάντρ Λουκασένκο πρέπει να καταλάβει ότι θα υπάρξουν «σοβαρές συνέπειες».
Συγκεκριμένα, ανέφερε ότι υπάρχουν στο τραπέζι διάφορες επιλογές για κυρώσεις κατά της Λευκορωσίας, τόσο κατά προσώπων που έχουν εμπλακεί με την αεροπειρατεία, αλλά και κατά επιχειρήσεων και οικονομικών οντοτήτων που χρηματοδοτούν το καθεστώς Λουκασένκο. Παράλληλα, η Πρόεδρος της Επιτροπής τόνισε ότι εξετάζονται κυρώσεις κατά του αεροπορικού τομέα της Λευκορωσίας.
Κατέληξε, λέγοντας ότι ο Λευκορώσος δημοσιογράφος, Ρομάν Προτασέβιτς πρέπει να απελευθερωθεί άμεσα. «Θα ασκήσουμε πίεση στο καθεστώς μέχρι να μάθει να σέβεται την ελευθερία των ΜΜΕ και του Τύπου», πρόσθεσε.
Σημείωσε, τέλος, ότι το ευρωπαϊκό επενδυτικό και οικονομικό πακέτο, ύψους 3 δισ. ευρώ, έχει παγώσει, μέχρι η Λευκορωσία να ξαναγίνει μια δημοκρατική χώρα.
«Αυτό που συνέβη εχθές ήταν ένα διεθνές σκάνδαλο» τόνισε από την πλευρά του ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου επισημαίνοντας ότι η ΕΕ εργάζεται για την επιβολή κυρώσεων. Παράλληλα, σημείωσε ότι οι ζωές πολιτών τέθηκαν σε κίνδυνο και η ΕΕ είναι πεπεισμένη ότι χρειάζεται «μία σταθερή αντίδραση».
Τέλος, ο κ. Μισέλ ανέφερε ότι οι ηγέτες θα συζητήσουν τις σχέσεις ΕΕ-Ρωσίας, την σύνοδο ΕΕ-ΗΠΑ, αλλά και «τις σχέσεις Ισραήλ-Παλαιστίνης».
Η ΕΕ κάλεσε τον Πρέσβη της Λευκορωσίας «για να καταδικάσει το απαράδεκτο βήμα των αρχών της Λευκορωσίας, οι οποίες ανάγκασαν πολιτικό αεροπλάνο να εκτελέσει έκτακτη προσγείωση στο Μινσκ και συνέλαβαν τον επιβάτη του Ρομάν Προτασέβιτς, ανεξάρτητο δημοσιογράφο και ακτιβιστή της Λευκορωσίας».
Λευκός Οίκος: Σοκαριστική ενέργεια
Η εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου, Τζεν Ψάκι, χαρακτήρισε σοκαριστική την ενέργεια της Λευκορωσίας, δηλώνοντας πως οι ΗΠΑ απαιτούν διεθνή έρευνα για το συμβάν.
«Αυτή ήταν μια σοκαριστική πράξη εκτροπής της πορείας μιας πτήσης μεταξύ δύο κρατών μελών της ΕΕ για τον προφανή σκοπό της σύλληψης ενός δημοσιογράφου. Αποτελεί μια επαίσχυντη προσβολή της διεθνούς ειρήνης και της ασφάλειας από το καθεστώς», δήλωσε η Ψάκι.
Λευκορωσία: Το πλήρωμα της Ryanair αποφάσισε χωρίς πίεση
Το πλήρωμα της πτήσης της Ryanair αποφάσισε το ίδιο, «χωρίς παρέμβαση», να προσγειωθεί στο Μινσκ αφότου ενημερώθηκε για απειλή βόμβας, ισχυρίζονται από την πλευρά τους οι αρχές της Λευκορωσίας.
«Η απόφαση λήφθηκε από τον κυβερνήτη (του αεροσκάφους και υπεύθυνο) του πλήρωματος ”χωρίς εξωτερική παρέμβαση», δήλωσε ο Ιγκόρ Γκόλουμπ, διοικητής της αεροπορίας.
Ο κυβερνήτης του αεροσκάφους δεν είχε άλλη επιλογή παρά να υπακούσει στις εντολές, εκτιμούν πιλότοι και ειδικοί της αεροπλοΐας.
«Εάν ο αναχαιτίζων κατηύθυνε την πτήση της Ryanair στο Μινσκ, τότε όφειλαν να προσγειωθούν εκεί», εξήγησε ο Τζον Κοξ, πρώην πιλότος της US Airways και νυν σύμβουλος σε θέματα ασφάλειας των πτήσεων. «Οι πιλότοι εκπαιδεύονται για αυτό και υπάρχουν διεθνώς συμφωνημένα σινιάλα μεταξύ του αναχαιτίζοντος και του πολιτικού αεροσκάφους», σημείωσε. Πρόσθεσε μάλιστα ότι οι πιλότοι, σε όλες τις πτήσεις, έχουν μαζί τους σκίτσα ή περιγραφές αυτών των σινιάλων.
Στην περίπτωση απειλής για βόμβα στο αεροπλάνο οι πιλότοι οφείλουν να υπακούσουν στις οδηγίες για το πού θα προσγειωθούν και να θεωρήσουν ότι ο αναχαιτίζων είναι εκεί για να τους βοηθήσει. «Δεν αμφισβητείς την πρόθεση (αυτού που αναχαιτίζει) επειδή υποθέτεις ότι βρίσκεται εκεί για να σε βοηθήσει», είπε ένας πιλότος ευρωπαϊκής εταιρείας.
Ξεκίνησαν οι εκτροπές πτήσεων
Ορισμένες αεροπορικές εταιρείες στην Ανατολική Ευρώπη άρχισαν ήδη να εκτρέπουν τα αεροπλάνα τους για να αποφύγουν τον εναέριο χώρο της Λευκορωσίας τη Δευτέρα.
Τουλάχιστον πέντε αεροπορικές εταιρείες δήλωσαν ότι εκτρέπουν τις πτήσεις από τον εναέριο χώρο της Λευκορωσίας, αλλά οι περισσότεροι αερομεταφορείς φαίνεται να περιμένουν να πληροφορηθούν τι να κάνουν από τις ευρωπαϊκές αρχές.
Ο επίτροπος μεταφορών της Λιθουανίας ανακοίνωσε ότι όλες οι πτήσεις προς και από λιθουανικά αεροδρόμια πρέπει να αποφύγουν τον εναέριο χώρο της γειτονικής Λευκορωσίας. Ο αρμόδιος υπουργός δήλωσε ότι η απαγόρευση θα ξεκινήσει την Τρίτη στις 3 π.μ. τοπική ώρα.
Ο διευθύνων σύμβουλος της Ryanair, Μάικλ Ο’λίρι καταδίκασε τις ενέργειες των αρχών της Λευκορωσίας, οι οποίες διέταξαν το αεροπλάνο, που πετούσε από την Αθήνα στο Βίλνιους, να προσγειωθεί στην πρωτεύουσα Μινσκ και στη συνέχεια συνέλαβε τον Ρόμαν Προτάσεβιτς, αντιφρονούντα δημοσιογράφο, και τη σύντροφό του.
Ωστόσο, είπε ότι περίμενε οδηγίες από τις αρχές της Ευρωπαϊκής Ενωσης στις Βρυξέλλες σχετικά με το εάν θα απομακρύνει άλλες πτήσεις από τη Λευκορωσία.
«Εμείς, όπως όλες οι ευρωπαϊκές αεροπορικές εταιρείες, αναζητούμε καθοδήγηση από τις ευρωπαϊκές αρχές και από το ΝΑΤΟ», είπε.
Πρόσθεσε ότι θα ήταν εύκολο για τις πτήσεις του να αποφύγουν τη Λευκορωσία. Αλλες αεροπορικές εταιρείες κάνουν ήδη αλλαγές.
Η AirBaltic, η εθνική αεροπορική εταιρεία της Λετονίας, δήλωσε ότι οι πτήσεις της θα αποφεύγουν να εισέλθουν στον εναέριο χώρο της Λευκορωσίας «έως ότου η κατάσταση γίνει σαφέστερη ή εκδοθεί απόφαση από τις αρχές».
Μια άλλη αεροπορική εταιρεία που πετά στην περιοχή, η Wizz Air, δήλωσε ότι θα αλλάξει τη διαδρομή μιας πτήσης από το Κίεβο στην Ουκρανία προς το Ταλίν στην Εσθονία.
«Παρακολουθούμε συνεχώς και αξιολογούμε την κατάσταση», δήλωσε εκπρόσωπος της Wizz Air, η οποία εδρεύει στην Ουγγαρία.
Αργότερα, η σκανδιναβική αεροπορική εταιρεία SAS ανακοίνωσε ότι θα αποφεύγει τον εναέριο χώρο της Λευκορωσίας. Το ίδιο έκαναν η Ολλανδική KLM και η γερμανική Lufthansa.
Στο ίδιο μήκος κύματος, ο ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ασφάλεια της Αεροναυτιλίας ανέφερε ότι εργάζεται με σκοπό να βοηθήσει τις αεροπορικές εταιρείες να παρακάμψουν τον εναέριο χώρο της Λευκορωσίας, εφόσον το επιθυμούν.
Ο Eurocontrol σημείωσε ότι «εργάζεται με τις αεροπορικές εταιρίες και τις υπηρεσίες αεροναυτιλίας στις γειτονικές χώρες της Λευκορωσίας» ώστε να διασφαλιστεί ότι τα αεροσκάφη τους θα μπορούν να αποφύγουν τον εναέριο χώρο της Λευκορωσίας, εφόσον το επιθυμούν.
Σύμφωνα με τον Eurocontrol, τρεις ευρωπαϊκές εταιρείες, η γερμανική Lufthansa, η πολωνική LOT και η λετονική airBaltic εκτελούν 14 πτήσεις την εβδομάδα από και προς τη Λευκορωσία. Επειδή είναι κλειστό το ανατολικό τμήμα του εναέριου χώρου της Ουκρανίας «ορισμένες εταιρείες της ΕΕ χρησιμοποιούν τον εναέριο χώρο της Λευκορωσίας στις πτήσεις τους προς την Ασία», πρόσθεσε.
Κατά την εβδομάδα που ολοκληρώθηκε στις 19 Μαΐιου, περίπου 2.500 πτήσεις που χρησιμοποίησαν τον εναέριο χώρο της ΕΕ απογειώθηκαν, προσγειώθηκαν ή πέρασαν από τον εναέριο χώρο της Λευκορωσίας. Οι 419 από αυτές ήταν πτήσεις της Belavia. Η εταιρεία αυτή εκτελεί πτήσεις από και προς 21 ευρωπαϊκές πόλεις, από το Ελνσίνκι της Φινλανδίας μέχρι τη Λάρνακα στην Κύπρο.
Η Λευκορωσία βρίσκεται στο μονοπάτι ορισμένων σημαντικών διαδρομών τόσο στην Ευρώπη όσο και μεταξύ Ευρώπης και Ασίας. Η ICAO, όργανο των Ηνωμένων Εθνών, δήλωσε ότι «ανησυχεί έντονα» για το συμβάν, το οποίο ενδέχεται να παραβίασε τη βασική συνθήκη που διέπει την παγκόσμια αεροπορία, τη Σύμβαση του Σικάγο που ισχύει από το 1944.
Ο Eurocontrol υπενθύμισε ότι η λεγόμενη Σύμβαση του Σικάγο για την ασφάλεια των πολιτικών πτήσεων απαγορεύει τη χρήση όπλων εναντίον πολιτικών αεροσκαφών εν πτήσει. Αν αναχαιτιστεί ένα τέτοιο αεροπλάνο «η ζωή των προσώπων που επιβαίνουν και η ασφάλεια του αεροσκάφους δεν πρέπει να τεθούν σε κίνδυνο», αναφέρει αυτή η διεθνής συμφωνία.
Ενδεχόμενο πτήσεων γύρω και όχι μέσα από τη Λευκορωσία θα επιβραδύνει τις αεροπορικές εταιρείες και θα τους κοστίσει χρήματα.
(με πληροφορίες από Reuters, New York Times, ΑΠΕ)