Η Ευρώπη απέφυγε έναν ενεργειακό όλεθρο αυτόν τον χειμώνα, λένε οικονομολόγοι και αξιωματούχοι, χάρη στον ασυνήθιστα ζεστό καιρό και τις προσπάθειες να βρεθούν άλλες πηγές φυσικού αερίου μετά τη διακοπή της παροχής από τη Ρωσία.
Οι προμηθευτές φυσικού αερίου τις τελευταίες ημέρες αύξησαν τα αποθέματά τους σε μια περίοδο που συνήθως αυτά μειώνονται - μια απροσδόκητη εξέλιξη που κατεύνασε τους φόβους για εξάντληση του φυσικού αερίου που χρησιμοποιείται για τη θέρμανση των σπιτιών, την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και στα εργοστάσια παραγωγής ενέργειας.
Ως αποτέλεσμα, οι βραχυπρόθεσμες τιμές του φυσικού αερίου μειώθηκαν από τα επίεδα ρεκόρ. Από εκεί 18 φορές ψηλότερα σε σχέση με τις αρχές του 2021 (σ.σ. την περίοδο πριν αρχίσουν να συγκεντρώνονται τα ρωσικά στρατεύματα στα σύνορα της Ουκρανίας) τώρα είναι τέσσερις φορές πιο πάνω. Αυτό το ποσοστό εξακολουθεί να είναι οδυνηρά υψηλό, πλήττοντας τα κέρδη των εταιρειών και την αγοραστική δύναμη των πολιτών λόγω των τσουχτερών λογαριασμών κοινής ωφελείας και του πληθωρισμού.
Ωστόσο, οι αναλυτές λένε ότι τα χειρότερα έχουν αποφευχθεί.
Γιατί η Ευρώπη αντιμετωπίζει μικρότερο κίνδυνο
Ο ζεστός καιρός επέτρεψε στις εγκαταστάσεις αποθήκευσης της Ευρώπης να παραμείνουν γεμάτες κατά 83% μέχρι την 1η Ιανουαρίου, με τα επίπεδα να αυξάνονται ακόμη κάποιες ημέρες. Αυτό είναι εξαιρετικό, αν αναλογιστεί κανείς ότι τα αποθέματα φυσικού αερίου συνήθως αρχίζουν να εξανλτούνται ήδη από τον Οκτώβριο και ξαναγεμίζονται την επόμενη άνοιξη.
Οι υψηλές θερμοκρασίες - οι οποίες έχουν πλήξει τις επιχειρήσεις που εξαρτώνται από τα χειμερινά σπορτ - αποτελούν «δώρο» για την Ευρώπη εν μέσω αναζήτησης νέων προμηθευτών, που θα αντικαταστήσουν το μεγαλύτερο μέρος του ρωσικού φυσικού αερίου, στο οποίο βασιζόταν πριν από τον πόλεμο. Υπενθυμίζεται ότι η Μόσχα έχει διακόψει το μεγαλύτερο μέρος του εφοδιασμού της προς την Ευρώπη καθώς οι χώρες της Ε.Ε. επέβαλαν κυρώσεις σε βάρος της και υποστηρίζουν την Ουκρανία.
Οι χώρες έχουν καταφύγει στην ακριβή εναλλακτική του υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) - το οποίο μεταφέρεται με πλοίο, αντί με αγωγό - από τις ΗΠΑ και το Κατάρ. Η Γερμανία μίσθωσε πέντε πλωτούς τερματικούς σταθμούς εισαγωγής LNG έναντι 10 δισεκατομμύρια ευρώ, ο πρώτος εκ των οποίων έφτασε τον Νοέμβριο.
Η βιομηχανία μείωσε τη χρήση, μερικές φορές απλώς σταματώντας την ενεργοβόρα παραγωγή , όπως για λιπάσματα ή χάλυβα που δεν ήταν πλέον κερδοφόρα σε υψηλές τιμές.
«Αποτρέψαμε τα χειρότερα με τα οποία απειληθήκαμε το καλοκαίρι… μια πλήρη οικονομική κατάρρευση για τη γερμανική και την ευρωπαϊκή βιομηχανία», είπε ο Γερμανός υπουργός Ενέργειας, Ρόμπερτ Χάμπεκ.
Η Σιμόνε Ταλιαπιέτρα, εμπειρογνώμονας ενεργειακής πολιτικής στη δεξαμενή σκέψης Bruegel στις Βρυξέλλες, το έθεσε ως εξής: «Η ενεργειακή κρίση αυτή καθαυτή δεν έχει τελειώσει, αλλά η κορύφωση της έκτακτης ανάγκης έχει αποφευχθεί».
Τι σημαίνει αυτό για τους λογαριασμούς ρεύματος
Οι καταναλωτές μπορεί να αποφύγουν περαιτέρω ακραίες αυξήσεις τιμών, αλλά οι λογαριασμοί θα παραμείνουν υψηλότεροι από το συνηθισμένο, επειδή οι τιμές του φυσικού αερίου εξακολουθούν να είναι πολύ υψηλότερες από εκείνες στις αρχές του 2021.
Κάποια ανακούφιση έχει έρθει από την κρατική υποστήριξη. Στη Γερμανία, τη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης, η κυβέρνηση ψήφισε ανώτατα όρια τιμών φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας, επιτρέποντας στις μικρές επιχειρήσεις και τους καταναλωτές να αγοράζουν το 80% της ενέργειάς τους στην τιμή του περασμένου έτους.
Ακόμη και με τα ενεργειακά ανώτατα όρια, ωστόσο, 8,8 εκατομμύρια νοικοκυριά στη Γερμανία αντιμετωπίζουν μια μέση αύξηση τιμών κατά 38%, ήτοι 586 ευρώ για μια τετραμελή οικογένεια, φέτος, σύμφωνα με τον ιστότοπο σύγκρισης τιμών Check24.
Χωρίς την ελάφρυνση της τιμής, η αύξηση θα άγγιζε το 58%, ή 911 ευρώ περισσότερα. Μια τέτοια στήριξη αυξάνει τα δημοσιονομικά ελλείμματα και δεν είναι όλες οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης τόσο ισχυρές οικονομικά όσο η Γερμανία, η οποία είναι σε θέση να αντέξει οικονομικά ένα πακέτο διάσωσης 200 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Τι απέγινε ο ενεργειακός πόλεμος του Πούτιν στην Ευρώπη
Η επιτυχία της Ευρώπης με το γέμισμα των δεξαμενών της σημαίνει ότι ο Πούτιν έχει χάσει μεγάλο μέρος του ενεργειακού του πολέμου έναντι της Ευρώπης, λένε αναλυτές και πολιτικοί.
Παραδόξως, μέρος του ρωσικού φυσικού αερίου εξακολουθεί να ρέει προς την Ευρώπη μέσω αγωγών που διασχίζουν την Ουκρανία μέχρι τη Σλοβακία και κάτω από τη Μαύρη Θάλασσα προς την Τουρκία και τη Βουλγαρία.
«Νομίζω ότι αυτή η προμήθεια είναι σημάδι αδυναμίας», τονίζει η Ταλιαπιέτρα. Με τις παγκόσμιες τιμές του πετρελαίου να είναι χαμηλές και τη Ρωσία να είναι σημαντικός εξαγωγέας, «χρειάζονται τα μετρητά».
Οι τιμές του πετρελαίου έχουν πέσει λόγω των φόβων για επιβράδυνση σε μεγάλες οικονομίες όπως οι ΗΠΑ και η Ευρώπη, καθώς ο πληθωρισμός και τα υψηλότερα επιτόκια εμποδίζουν την ανάπτυξη.
Το ευρωπαϊκό μπλόκο στο μεγαλύτερο μέρος του ρωσικού πετρελαίου από τις 5 Δεκεμβρίου δεν δημιούργησε απότομη άνοδο στις παγκόσμιες τιμές του πετρελαίου, ούτε και το πλαφόν που επιβλήθηκε από την Ομάδα των Επτά κορυφαίων δημοκρατιών (G7) στο ρωσικό αργό.
Ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν δήλωσε ότι η Ρωσία θα διέκοπτε το πετρέλαιο σε χώρες που υιοθετούν αυτό το πλαφόν. Αλλά επειδή αυτό ορίστηκς πάνω από την τρέχουσα τιμή του ρωσικού πετρελαίου, δεν οδήγησε σε μείωση της παραγωγής της Μόσχας. Μεγάλο μέρος του ρωσικού πετρελαίου, που αποφεύγουν οι αγοραστές από τη Δύση, έχει αποσταλεί στην Ινδία και την Κίνα με μεγάλη έκπτωση.
Ενώ οι τιμές του πετρελαίου έχουν πέσει από τα υψηλά των 120 δολαρίων το βαρέλι το περασμένο καλοκαίρι, τα πράγματα θα μπορούσαν να αλλάξουν. Τα προϊόντα πετρελαίου, όπως το ντίζελ, θα μπορούσαν να γίνουν πιο ακριβά στην Ευρώπη μόλις τεθεί σε ισχύ η απαγόρευση αυτών των προμηθειών από τη Ρωσία στις 5 Φεβρουαρίου.
Τι μπορεί ακόμη να πάει στραβά
Η Ευρώπη εξακολουθεί να είναι ευάλωτη σε απροσδόκητα γεγονότα, όπως κάποιο ατύχημα ή τεχνικό πρόβλημα σε μεγάλο αγωγό ή τερματικό LNG, σε ακραίες καιρικές συνθήκες ή χαμηλά επίπεδα αιολικής ή υδροηλεκτρικής ενέργειας.
Οι ενεργειακοί αναλυτές παρακολουθούν επίσης τη ζήτηση ενέργειας από την Κίνα, όπου η χρήση καυσίμων μειώθηκε κατακόρυφα κατά τη διάρκεια της πολιτικής «μηδενικής COVID» που περιόρισε δραστικά την κίνηση των πολιτών για να αποτρέψει την εξάπλωση του ιού. Δεδομένου ότι η Κίνα έχει χαλαρώσει τους περιορισμούς, η ζήτηση για φορτία πλοίων υγροποιημένου αερίου θα μπορούσε να αυξηθεί αργότερα φέτος, μόλις υποχωρήσει το νέο κύμα κορονοϊού.
Σε αυτή την περίπτωση, η Ευρώπη θα αντιμετώπιζε υψηλότερο κόστος για την απόκτηση φυσικού αερίου και οι χαμένοι θα ήταν οι φτωχότερες χώρες στην Ασία και την Αφρική, που δεν έχουν τα χρήματα για να την ανταγωνιστούν.
Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας έχει προειδοποιήσει την Ευρώπη να μην αποκτήσει υπερβολική αυτοπεποίθηση, καθώς σε ένα σενάριο όπου η Ρωσία θα διέκοπτε και τις τελευταίες προμήθειες και ταυτόχρονα η κινεζική ζήτηση θα ανέκαμπτε, η Ευρώπη θα βρισκόταν ξανά αντιμέτωπη με τον κίνδυνο έλλειψης φυσικού αερίου για τον επόμενο χειμώνα. Ο ΔΟΕ ζήτησε ισχυρή ώθηση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και αποτελεσματικά μέτρα, όπως αντλίες θερμότητας αντί καυστήρων για εξοικονόμηση ενέργειας, αποκαλώντας τέτοια μέτρα «ζωτικής σημασίας για την αποφυγή του κινδύνου ελλείψεων και περαιτέρω αυξήσεων των τιμών το επόμενο έτος».
Ο Πούτιν, εν τω μεταξύ, δεν έχει «απαντήσει» με αντίποινα για το πλαφόν στο πετρέλαιο, μπορεί όμως να έχει ακόμα να «παίξει» ενεργειακά χαρτιά, δεδομένου ότι η Ρωσία είναι σημαντικός προμηθευτής πετρελαίου και εξακολουθεί να στέλνει λίγο αέριο στην Ευρώπη, εξηγεί ο Λόσκοτ-Στραχότα από το Κέντρο Ανατολικών Μελετών.
«Γενικά, η απάντηση ήταν μάλλον αδύναμη, αλλά αυτό είναι όλο;» διερωτάται. «Η ενεργειακή κρίση δεν έχει φύγει. Δεν βιώνουμε το χειρότερο σενάριο, αλλά οι παράγοντες της αβεβαιότητας είναι εδώ», καταλήγει.