Όσο και αν κάποιοι προσπαθούν να μας πείσουν ότι η σημερινή κρίση είναι «προνόμιο» της παγκοσμιοποίησης, η ανθρωπότητα αντιμετώπισε στην ιστορική της διαδρομή πολλές και διαφορετικές επιδημίες που προκάλεσαν την απώλεια εκατομμυρίων ζωών και αποτέλεσαν σημεία καμπής στην πορεία εξέλιξης του πολιτισμού μας («Επιδημίες και Κοινωνία: Από τον Μαύρο Θάνατο ως το Σήμερα» Φράνκ Σνόουντεν).
Εάν λοιπόν υπάρχει κάτι βέβαιο στην αβέβαιη συγκυρία, αυτό είναι το βαθύ αποτύπωμα που θα αφήσει η πανδημία στην προσωπική ζωή των ανθρώπων, στις οικογένειες τους και στις κοινωνίες.
Ο φιλελεύθερος κόσμος στον οποίο ζούμε θεμελιώθηκε στον αναγεννησιακό ουμανισμό και έχει στον πυρήνα του τον σεβασμό στην ανθρώπινη ζωή και αξιοπρέπεια.
Δικαϊικό σύστημα και δημοκρατικοί θεσμοί στη Δύση αναπτύχθηκαν προκειμένου τα παραπάνω να αποκτήσουν καθολικότητα και βαθιές ρίζες. Και από κοντά η οικονομική ελευθερία, το καύσιμο των κοινωνιών για τη παραγωγή νέου πλούτου και τη δραστική άνοδο του βιοτικού επιπέδου των πολιτών.
Ανθρώπινη ζωή, πολιτική ελευθερία, οικονομική ελευθερία, ευημερία. Με αυτή την ιεράρχηση επιτεύχθηκαν όλα. Όχι με την ανάποδη ούτε με διαφορετική.
Κι όμως μπροστά στην ταχύτατη εξάπλωση του ιού πολιτικές ηγεσίες σε Ευρώπη και Αμερική ταλαντεύτηκαν ανάμεσα στη διατήρηση μιας, έτσι κι αλλιώς, απειλούμενης καθημερινότητας και στην προστασία της ανθρώπινης ζωής. Θαρρείς ότι μπορείς να χτίσεις μία πολυκατοικία ξεκινώντας από το ρετιρέ.
Εδώ, πιθανότατα να κρύβεται ο σοβαρός κίνδυνος για το μέλλον. Η αντιστροφή, έστω και πρόσκαιρα, της πυραμίδας των αξιών μας ειδικά σε αυτή την καθοριστική καμπή, την καθιστά ασταθή άρα και ευάλωτη στις πιο οπισθοδρομικές και μισαλλόδοξες ιδέες.
Με σύμμαχο την ασθενή συλλογική μας μνήμη οι κάθε λογής νοσταλγοί του παρελθόντος, απομονωτιστές, ακροδεξιοί εθνικιστές καθώς και οπαδοί της παγκόσμιας ανασύνθεσης σε «προοδευτική» κατεύθυνση, προσδοκούν πως η πανδημία θα επιφέρει ότι δεν κατάφεραν οι ίδιοι, ένα καίριο δηλαδή πλήγμα στους βασικούς αρμούς του κόσμου μας.
Ενώ οι ΗΠΑ ομφαλοσκοπούν τώρα γίνεται ακόμα πιο επιτακτική η ανάγκη για μία Ευρώπη με ξεκάθαρο προσανατολισμό και αποφασιστικότητα. Είναι η ρωγμή στην ιστορία που μπορεί να μετατρέψει την Ε.Ε. από ένα άθροισμα ξεχωριστών προβλημάτων σε έναν αληθινό σηματωρό ελπίδας για όλα τα έθνη που την αποτελούν αλλά και για τη Δύση ευρύτερα.
Σήμερα είναι ένας οργανισμός με αναμφίβολα προβλήματα. Πόσο όμως διορατικό θα ήταν να μείνουμε μόνο με τα προβλήματα χωρίς το πλαίσιο για την επίλυσή τους; Από μια αυτοακυρωμένη άρα και εξουδετερωμένη Ευρώπη εξαιτίας της δυστοκίας στη λήψη των αποφάσεων, μπορεί κανείς να δει κάτι άλλο εκτός από απεγνωσμένα έθνη με μοναχικές πορείες σε αχαρτογράφητα νερά;
Η πρωτόγνωρη κατάσταση που ζούμε ίσως αποτελεί το έναυσμα για την πολιτική και πνευματική ηγεσία της Ευρώπης να ανακτήσει την ευρυγώνια οπτική, που απαιτούν οι καιροί. Για να κοιτάξει πιο πέρα από το πρώτο «βουνό» που κρύβει τον ορίζοντα. Ίσως την ίδια ευκαιρία να επιφυλάσσει η συγκυρία και για τους ευρωπαίους πολίτες, που συχνά ελαστικοποιούν τα κριτήρια τους και κάνουν τις επιλογές τους προϊόν της παρόρμησης τους. Μα, δεν τα περάσαμε κι εμείς στην Ελλάδα το 2015;
Η Ευρώπη χρειάζεται τον εαυτό της. Για τους επονομαζόμενους ισχυρούς γιατί χωρίς αυτήν θα χάσουν το έδαφος κάτω από τα πόδια τους αλλά και για χώρες σαν τη δική μας που αντιμετωπίζουν, πέραν των άλλων, και σοβαρές γεωπολιτικές προκλήσεις και απειλές. Μη λησμονούμε πως η κρίση του κορωνοϊού μόνον προσωρινά τις ανέβαλε. Δεν τις ματαίωσε.
Η επόμενη μέρα της πανδημίας θα είναι αναμφίβολα δύσκολη για την πατρίδα μας. Η συνταγή τού «…ξοδέψτε τα πάντα, ξοδέψτέ τα τώρα» που εισηγείται η αριστερή αντιπολίτευση έχει βραχύ ορίζοντα. Ο «τζίτζικας» του Αισώπου δεν υπήρξε, ποτέ, παράδειγμα συνετής οικονομικής διαχείρισης.
Θα απαιτηθεί σχέδιο, υπευθυνότητα και σταθερά πατήματα. Όσοι επαναφέρουν ως λύση τη μεγάλη διόγκωση του κράτους και τη στροφή προς έναν γενικευμένο προστατευτισμό θα έχουν την ίδια επιτυχία με εκείνους που προσπαθούν να οδηγήσουν προς τα εμπρός θέτοντας το κιβώτιο ταχυτήτων στη θέση «όπισθεν». Τέτοιες συνταγές, αντί να κάνουν τις συνέπειες της κρίσης μια σύντομη «παρένθεση», θα μονιμοποιήσουν τα επώδυνα παρενθετικά χαρακτηριστικά της.
Στην Ελλάδα, από την πρώτη στιγμή, σταθήκαμε στο ύψος που οι περιστάσεις απαιτούσαν. Η «υπεράσπιση της ανθρώπινης ζωής έναντι του όποιου οικονομικού κόστους» που διακήρυξε ο Μητσοτάκης και η ενσυναίσθηση και αυτοπειθαρχία που δείχνει καθημερινά ο λαός μας, επέτρεψαν στη χώρα να επιτύχει μια πραγματική «ρελάνς» υπευθυνότητας απέναντι σε όλους εκείνους που πριν μερικά χρόνια της κουνούσαν επιτιμητικά το δάκτυλο.