Η ελληνική κοινωνία, όπως και κάθε άλλη, αποτελείται από πολίτες που διαμορφώνουν την οικονομία και την κοινωνική της συνοχή μέσα από τις καθημερινές τους πράξεις και επιλογές. Συχνά, όμως, παραβλέπουμε τη δική μας ευθύνη και αναζητούμε ενόχους εκτός του εαυτού μας. Ο δημόσιος διάλογος περιστρέφεται γύρω από τα προβλήματα του κράτους, των πολιτικών και της διοίκησης, αλλά παραμερίζουμε το γεγονός ότι εμείς οι ίδιοι, ως πολίτες, συμβάλλουμε σε αυτά τα προβλήματα και έχουμε τη δύναμη να τα αλλάξουμε.
Φοροδιαφυγή και ανευθυνότητα: Τα θεμέλια της οικονομικής κατάρρευσης
Όταν δεν κόβουμε αποδείξεις ή προτιμούμε τις «μαύρες» συναλλαγές, επιλέγουμε ουσιαστικά να υπονομεύσουμε την οικονομία της χώρας μας. Η φοροδιαφυγή δημιουργεί τρύπες στα δημόσια ταμεία, περιορίζει τις δυνατότητες για επενδύσεις σε δημόσια έργα, εκπαίδευση, υγεία και άλλους τομείς που είναι ζωτικοί για την κοινωνική συνοχή. Αυτή η επιλογή καταλήγει να βλάπτει εμάς τους ίδιους, καθώς οι υπηρεσίες που λαμβάνουμε από το κράτος χειροτερεύουν.
Έλλειψη αξιολόγησης και παραγωγικότητας
Η άρνηση αξιολόγησης στον χώρο εργασίας αποτελεί άλλο ένα παράδειγμα της ευθύνης μας. Όταν δεν επιδιώκουμε την αξιολόγηση και την βελτίωσή μας, αποδεχόμαστε τη στασιμότητα και την χαμηλή παραγωγικότητα. Αυτό δεν αφορά μόνο τον δημόσιο τομέα αλλά και τον ιδιωτικό, όπου η έλλειψη αξιοκρατίας οδηγεί σε μακροχρόνια αρνητικά αποτελέσματα. Αντί να εξελισσόμαστε, παραμένουμε καθηλωμένοι σε παλαιές αντιλήψεις, ενώ ο κόσμος γύρω μας αλλάζει ταχύτατα.
Αρνητισμός προς τις αλλαγές και τις επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα
Η αντίσταση σε νέες επενδύσεις και αλλαγές είναι άλλη μια ένδειξη του πώς πολλές φορές λειτουργούμε ενάντια στα μακροπρόθεσμα συμφέροντά μας. Οι επενδύσεις μπορούν να οδηγήσουν σε ανάπτυξη, νέες θέσεις εργασίας και κοινωνική ευημερία. Όμως, πολλές φορές τις απορρίπτουμε εξαιτίας φόβων και προκαταλήψεων, αντιμετωπίζοντας το καινούριο με καχυποψία. Έτσι, απομακρυνόμαστε από ευκαιρίες ανάπτυξης και προόδου.
Το κράτος ως εχθρός και ο πολιτικός ως αποδιοπομπαίος τράγος
Πολύ συχνά βλέπουμε το κράτος σαν έναν εχθρό που πρέπει να αποφύγουμε ή να εκμεταλλευτούμε. Αυτή η στάση αποδυναμώνει την κοινωνική συνοχή και εντείνει την αίσθηση αποξένωσης μεταξύ των πολιτών και της διοίκησης. Κατηγορούμε τους πολιτικούς για όλα τα κακώς κείμενα, ενώ ξεχνάμε ότι εμείς οι ίδιοι τους εκλέγουμε. Είναι ο αντικατοπτρισμός του εαυτού μας.
Εκπαίδευση και κοινωνική ευθύνη
Ένα ακόμη κομβικό σημείο είναι η χρηστική προσέγγιση της εκπαίδευσης. Αν η εκπαίδευση δεν εστιάζει στο να καλλιεργήσει αίσθημα κοινότητας και συλλογικής ευθύνης, τότε καλλιεργούμε γενιές που δεν αντιλαμβάνονται τη σημασία της αλληλεγγύης. Η παιδεία πρέπει να διδάσκει ότι είμαστε μέλη της ίδιας ομάδας και πως η πρόοδος του συνόλου εξασφαλίζει και την ατομική μας πρόοδο.
Μαγκιά ή κοινωνική ευθύνη;
Τέλος, το κλίμα που θέλει τη «μαγκιά» να συνδέεται με την εκμετάλλευση του κράτους και των θεσμών, μας οδηγεί σε λάθος δρόμο. Όταν επωφελούμαστε από το κράτος με οποιοδήποτε μέσο αντί να συμβάλλουμε στη λειτουργία του, αυτό γυρίζει μπούμερανγκ σε εμάς τους ίδιους. Το κράτος και οι θεσμοί αποτελούν το πλαίσιο της κοινωνικής μας ζωής και αν τα υπονομεύσουμε, υπονομεύουμε τις ίδιες τις βάσεις της κοινωνίας μας.
Γιατί δεν μιμούμαστε τα παραδείγματα των Σκανδιναβικών χωρών;
Οι σκανδιναβικές χώρες έχουν καταφέρει να συνδυάσουν την οικονομική ανάπτυξη με την κοινωνική συνοχή, βασιζόμενες σε ένα μοντέλο όπου το κράτος και οι πολίτες συνεργάζονται για το κοινό καλό. Σε αυτές τις χώρες, η διαφάνεια, η αξιοκρατία και η κοινωνική δικαιοσύνη αποτελούν θεμελιώδεις αξίες. Αντί να βλέπουμε το κράτος σαν εχθρό, το αντιλαμβάνονται ως σύμμαχο που μπορεί να διασφαλίσει την ευημερία όλων.
Εάν κανείς δε κοιτάει το δικό του φταίξιμο στην όλη κατάσταση που έχει δημιουργηθεί στη χώρα μας, έαν κανείς δε θέλει να υποστεί τις συνέπειες των πράξεών του και κανείς δε θέλει πραγματικά να ανάψει ένα κερί στο σκοτάδι ας:
- κατηγορήσουμε όποιον ο καθένας νομίζει ως υπεύθυνο
- ψευτο-υποκριθούμε ότι φταίνε οι άλλοι
- ζητάμε από άλλους να θυσιαστούν
Η αλλαγή ξεκινάει από εμάς. Αν θέλουμε να δούμε βελτίωση στην οικονομία και την κοινωνική συνοχή, πρέπει πρώτα να αναγνωρίσουμε τη δική μας ευθύνη και να αλλάξουμε στάση. Ζώντας στην Αγγλία τα τελευταία 6 χρόνια μπορώ να πω με σιγουριά ότι δεν έχουμε τίποτα να ζηλέψουμε από την Ευρώπη. Αρκεί να βρούμε τα πατήματά μας στα παραπάνω θέματα.
Αν από την άλλη δεν θέλουμε να αλλάξουμε, ας χαρούμε τουλάχιστον τα καλά της χώρας μας. Καμία κοινωνία δεν είναι τέλεια. Το θέμα είναι να μας αρέσει εκεί που ζούμε.