Εζησε μια ζωή γεμάτη τέχνη. Ερωτεύτηκε υπέροχους ανθρώπους και μεγάλα κείμενα κι άφησε το στίγμα μιας ισχυρής προσωπικότητας σε κάθε πέρασμά της. Αυτή η προσωπικότητα κι ό,τι πρεσβεύει αναδύεται μέσα από τις - σπάνιες είναι η αλήθεια - συνεντεύξεις που έδωσε η αλησμόνητη Ειρήνη Παπά κατά την διάρκεια μιας συναρπαστικής ζωής 96 χρόνων που ξεκίνησε από το Χιλιομόδι και έφτασε ως τα πέρατα του κόσμου.
Από μικρή αντάρτης
«Στο σπίτι ήμουν μικρούλη 4 χρονών. Μου ελεγαν ”άνοιξε την πόρτα Ειρήνη’, εγώ την έκλεινα. ”Κλείσε την πόρτα Ειρήνη”, εγώ την άνοιγα. Καταλάβαιναν ότι έκανα το αντίθετο, μου έλεγαν λοιπόν το αντίθετο από αυτό που ήθελαν, κατάλαβα κι εγώ τι έκαναν και δεν έκανα τίποτα. Δεν μπορούσα να με δουλεύουν».
Η περιουσία της
«Ποτέ δεν έγινα πλούσια από αυτή τη δουλειά. Δεν πληρώνεσαι έτσι όπως νομίζεις. Ξέρεις πόσα πήρα από τα Κανόνια του Ναβαρόνε; Δέκα χιλιάδες δολάρια. Από το Ζορμπά; Δέκα. Τότε ήταν 300.000 δραχμές. Και δεν πήρα ούτε μπόνους. Αλλο να είναι ο Αντονι Κουίν. Στο Ζήτα δεν πήρα λεφτά γιατί δεν σου δίνουν ποσοστά. Εχω παίξει σε μια τεράστια επιτυχία κι έχω πάρει ελάχιστα λεφτά. Εν τω μεταξύ, τα χαλάω. Ολοι νομίζουν ότι είμαι πλούσια γιατί τα χαλάω».
Αρχή και τέλος πάντων, το κείμενο
«Τι να κάνω βρε χρυσό μου όταν κάποιες ταινίες που έχω γυρίσει δεν μ αρέσουν; Πρέπει να τις παραδεχτώ; Στα κείμενα θα πάμε. Αυτά έχουν αξία. Εγώ δεν με λογαριάζω παρά μόνο αν είμαι το καλό γεφύρι να περάσω τις ιδέες του Ευριπίδη να στις κάνω μάτια, χείλια, κλάματα, να στα περάσω και να ξαναγίνει ιδέα. Αυτή είναι η δουλειά μου. Δεν μπορώ να μην αγαπώ τα κείμενα. Δεν μπορώ να μην σέβομαι τα κείμενα γιατί είναι τα πιο βαθιά που μπορούν να φτάσουν στον άνθρωπο».
«Ποτέ δεν έπαιξα την μοιραία γυναίκα»
«Όταν βγήκα στο θέατρο με καταβρίσανε, με λέγανε τσολιά. Ποτέ δεν έπαιξα την μοιραία γυναίκα.... Δεν έτυχε. Ολο μια δραματική, που έχανε, που έκλαιγε, που χτυπιότανε. Αλλά δεν έχω παράπονο. Αντίθετα. Εχω παίξει τόσο ωραίους ρόλους. Την Μήδεια ή την Κλυταιμνήστρα δεν την αλλάζεις με οποιοδήποτε έτσι… αλλιώτικο ρόλο».
Συνέντευξη στον Νίκο Χατζηνικολάου και την εκπομπή Ενώπιος Ενωπίω του Mega το 1997
Το παράπονο για την χούντα
«Δεν είμαστε παρά μια αμερικανική αποικία... Εισάγουμε τσίχλες και αυτοκίνητα, βιβλία και δίσκους και πολιτισμό. Δεν είναι περίεργο που οι Αμερικανοί δεν έχουν κάνει τίποτε ενάντια στη χούντα. Αυτοί διοικούν τη χώρα. Τι είναι ο Ωνάσης; Τίποτε».
Συνέντευξη της Ειρήνης Παπά στον Αμερικανό κριτικό Ρότζερ Έμπερτ το 1969
Ολοι είναι σημαντικοί
«Οταν έρχομαι εδώ ως σημαντικός άνθρωπος δεν μου αρέσει. Νομίζω ότι κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός, σημαντικός κι ανεπανάληπτος... Η αγάπη του κόσμου είναι για την δουλειά μου. Εγώ μιλάω για τον εαυτό μου. Το κάνω με χαρά γιατί δίνει στίγμα του ”πλοίου” μου που λένε».
Για το δημιούργημά της, το Σχολείον της δραματικής σχολής του Εθνικού Θεάτρου
«Επί 20 χρόνια ανεβοκατεβαίνω την Πειραιώς και σκέπτομαι - όχι οραματίζομαι διότι για μένα όραμα είναι μια προτεινόμενη λύση σε τέλειο και μέγιστο μέγεθος - φανταζόμουν πώς μπορεί να είναι αυτός ο χώρος. Κι έπειτα, επειδή ενώνει Αθήνα και Πειραιά, κι επειδή εκεί ζει φτωχός κόσμος και το θέατρο είναι από τις φτηνές απολαύσεις, αισθανόμουν ότι έπρεπε να πάω εκεί να κάνω μια δουλειά... Κι επίσης ότι το ερωτεύτηκα».
Για το «όχι» που είπε στον Ανδρέα Παπανδρέου να κατέβει στην πολιτική
«Επικρατεί παντού (η άποψη) ότι το ανώτατο επάγγελμα είναι η πολιτική, Το οποίο δεν είναι. Ο πολιτισμός έρχεται σε δεύτερη μοίρα ενώ εγώ πιστεύω ότι είναι τεράστια η δύναμη της τέχνης. Μέσω της τέχνης δεν υπάρχει καλύτερη πρεσβεία για ένα κράτος».
Το παρελθόν και το μέλλον
«Δεν βλέπω ποτέ ταινία μου όταν προβάλλεται στην τηλεόραση. Ολο το παρελθόν θέλω να το ξεγράψω γιατί με εμποδίζει. Κάπου με λυπεί ότι αυτό το κορίτσι πέθανε κι αυτή η εποχή τελείωσε... Και το μέλλον δεν το θέλω λιγάκι. Ομως έχω πάρει χαρές γιατί έχω κάνει πράγματα που μου άρεσαν. Μου άρεσαν πολύ τα κείμενα. Ο πατέρας μου μας διάβαζε μέχρι Γκέτε... Τα κείμενα τα αρχαία βρίσκω ότι δεν είναι μόνο σύγχρονα αλλά και μελλοντικά. Νομίζω ότι αυτή η τέχνη μ′ αρέσει, η τέχνη η επιλεγμένη...»
«Ρωτήστε τον Γκρέγκορι Πεκ πως αισθάνεται που παίζει με εμένα»
«Τα κανόνια του Ναβαρόνε δεν μ′ άρεσαν σαν ταινία. Μου λένε ”πως ήταν η ταινία;” Τους λέω ”καλή, είχε δέντρα, είχε κανόνια, είχε και πυροβολισμούς”... Και τότε είχα θυμώσει μπροστά στους δημοσιογράφους. Είχε έρθει ένας να με ρωτήσει: ”Πως αισθάνεσθε που παίζετε με τον Γκρέγκορι Πεκ;” Λέω: ”Να ρωτήσεις εκείνον πως αισθάνεται που παίζει με εμένα”. Οχι από εγωισμό. Ηθελα μ′ αυτό να του πω: ”...Μη φτύνεις τον εαυτό σου που είσαι Ελληνας. Εχε του λίγη μεγαλύτερη εμπιστοσύνη”. Τίποτα άλλο».
Η γεροντοκόρη από το Αργος
«Στην Ελλάδα πολλές φορές κοιμάμαι με θρίαμβο και ξυπνάω με καταστροφή. Ο κόσμος να τρελαίνεται, να με βουτάει η αστυνομία, να με βγάζει από την Επίδαυρο και ξαφνικά (με τις κακές κριτικές) ”τι έγινε Μιχάλη μου” να λέω (στον Κακογιάννη) ”εγώ κοιμήθηκα με θρίαμβο και ξύπνησα με καταστροφή”. Ετσι έγινε χθες; Δεν το κατάλαβα. Ημουν στο Ηρώδειο κι έγινε παντρουρλισμός από τον κόσμο και ξαφνικά (οι κριτικοί) να, να, να. Κι όταν ήμουν στην Επίδαυρο - μετά μου έγραψαν ότι είμαι γεροντοκόρη από το Αργος...»
Η στιγμιαία αθανασία της ζωής
«Είναι δυνατόν να ξέρεις ότι θα πεθάνεις και να μην μπορείς να κάνεις τίποτα; Εγώ δεν καταλαβαίνω αυτόν τον Θεό που μας το έκανε αυτό. Μας έδωσε, δηλαδή, την γνώση ότι θα πεθάνουμε. Τι μαρτύριο, τι αστείο είναι αυτό. Γιατί; Και να παρακολουθείς τον θάνατό σου εν ζωή. Εμείς είμαστε και λίγο βάναυσοι: λέμε παλιόγρια, παλιόγερος. Δεν είμαστε και καλοί με κάτι που θα μας συμβεί... Εγώ δεν θέλω να πεθάνω με τίποτα. Που θα πάω. Αυτόν τον κόσμο ξέρω. Ξέρεις τι θέλω; Να χρησιμοποιήσω την στιγμιαία μου αθανασία που είναι η ζωή».
Συνέντευξη στον Νίκο Χατζηνικολάου και την εκπομπή Ενώπιος Ενωπίω του Mega το 1995
Απρόσιτη;
«Και ακούω, και διαβάζω και απαντάω. Δεν είμαι καθόλου απρόσιτη. Δεν ξέρω γιατί έχει βγει αυτό... Ισως να φοβούνται οι άλλοι να μου κάνουν προτάσεις.
Εγώ δεν καταλαβαίνω ποτέ αν τα πράγματα θα είναι εμπορικά ή όχι. Ο Βαγγέλης (Παπαθανασίου), όμως, που έχει μια πείρα στην δισκογραφία μου είπε ”Ειρήνη, αυτός θα είναι ένας δίσκος που θα αρέσει πολύ στον κόσμο και θα πουλάει σταθερά και σε πολύ μεγάλο διάστημα”» (σ.σ. η αναφορά έγινε στο δίσκο Ωδες).
Συνέντευξη της Ειρήνης Παπά στην Μαίρη Παραπονιάρη και την εκπομπή Πρόσωπα και πράγματα της ΕΡΤ το 1980
Το Χιλιομόδι που δεν ξέχασε ποτέ
«Εγώ αγαπώ τον χαρακτήρα μου. Τα έχω βρει μαζί του. Δεν έχουμε κάνει λαδιές... Οταν ζεις 24 ώρες με έναν άνθρωπο δεν μπορείς να του πεις ψέματα... Δεν θα μπορούσα να ζήσω και να με φτύνω. Και δεν θέλω να ξεχνάω. Θέλω να θυμάμαι ότι είμαι από το Χιλιομόδι. Και δεν νιώθω ότι επιστρέφω γιατί ποτέ δεν έφυγα. Οταν όλες αυτές οι μνήμες είναι ζωντανές κι είσαι εσύ, εκεί τα μαθαίνεις όλα. Τα νερά, τα πουλιά, τα δέντρα, την αστροφεγγιά, το φεγγάρι, τους ίσκιους. Παίρνεις μέρος».
Συνέντευξη στην Αννα Παναγιωταρέα και την εκπομπή Ουδείς Αναμάρτητος στην Ετ1
Μια αστραπή όλη η ζωή
«Αν γίνει έτσι (και πριν πεθάνω δω σε μια αστραπή όλη μου την ζωή), ξέρω τι θα δω. Μια φορά που περπάταγα στη Νέα Υόρκη κι επειδή μου ΄χε αρέσει ένας άνθρωπος κοίταζα το χιόνι που ήταν μόλις στρωμένο κι είχανε περάσει πάνω οι άνθρωποι κι έλεγα ”Μπορεί αυτά τα χνάρια να ’ναι δικά του…” Στο χωριό μου, ένα ποταμάκι που μου φαινόταν μεγάλο, με ιτιές και νεροφίδες… Ένα ρόδι… Το πηγάδι μας… Μια μέρα που ζύμωνε η μάνα μου και τρέχανε οι ιδρώτες… Το πάνω μετόχι, το παλιό μοναστήρι…Μια μέρα στον Άγιο Πέτρο στη Ρώμη, που περπάτησα λίγο πιο μπρος από έναν άντρα που αγαπούσα, κι άκουσα πίσω τα βήματα του και γύρισα και ήταν η Πιετά… Και μερικές σεξουαλικές στιγμές. Πράγματα εντελώς φευγαλέα, που εκ των υστέρων έμαθα ότι είναι αυτό που λέμε ”η ευτυχία”».
Συνέντευξη στον Στάθη Τσαγκαρουσιάνο για την Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία το 2003