Ένας από τους δηλωμένους στόχους της «ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης» της Ρωσίας στην Ουκρανία ήταν η υπεράσπιση των ρωσόφωνων πληθυσμών που φέρονται να διώκονταν από ουκρανούς εθνικιστές. Ωστόσο, μετά την εισβολή αρκετοί Ρωσόφωνοι στην Ουκρανία εγγράφονται σε μαθήματα για να βελτιώσουν τις δεξιότητές τους στην ουκρανική γλώσσα.
Στο Βίσχοροντ στα προάστια του Κιέβου, περίπου 12 γυναίκες χαιρετούν η μία την άλλη στο δημαρχείο όπου έχουν συγκεντρωθεί πρωί Σαββάτου. Η Ντόρα και η Ρωξάνα έφυγαν από το Ντονμπάς το 2014 μετά την κατάληψη των περιοχών του Ντόνετσκ και του Λουχάνσκ από φιλορωσικές πολιτοφυλακές που οπλίστηκαν και χρηματοδοτήθηκαν από την κυβέρνηση του Βλαντιμίρ Πούτιν. Η Τατιάνα και η Λάρισα είναι Ρωσίδες και ζουν πολλά χρόνια στην Ουκρανία. Και η Όλγα, Λευκορωσίδα υπήκοος, ζει στο Κίεβο από το 2020.
Όλες είναι ρωσόφωνες, όπως αναφέρει το ρεπορτάζ του France 24, και όλες βρίσκονται στο δημαρχείο για τον ίδιο λόγο: θέλουν να βελτιώσουν τις δεξιότητές τους στην ουκρανική γλώσσα. Η Τατιάνα παραδέχτηκε ότι τι δυσκολεύει το ουκρανικό αλφάβητο. Έρχεται στα μαθήματα εδώ και τρία χρόνια και έχει κάνει κάποια πρόοδο. Αλλά «στην καθημερινή ζωή, εξακολουθώ να χρησιμοποιώ τα ρωσικά».
Φορώντας ένα μπλουζάκι στα χρώματα της ουκρανικής σημαίας, η Ρωξάνα λέει ότι τα ρωσικά είναι η μητρική της γλώσσα. «Έμαθα Ουκρανικά στο σχολείο στο Ντόνετσκ, αλλά δεν είναι η γλώσσα της επιλογής μου. Κανείς δεν μας ανάγκασε ποτέ να μιλάμε ουκρανικά».
Η Ουκρανία είναι σε μεγάλο βαθμό δίγλωσση χώρα, αλλά οι μακροχρόνιες εντάσεις με τη Ρωσία έχουν προκαλέσει μια στροφή προς την ουκρανική γλώσσα στην επίσημη ζωή. Μετά την επανάσταση του Μαϊντάν του 2014 και χρόνια μάχης στο Ντονμπάς, η εκμάθηση της ουκρανικής έγινε υποχρεωτική στα σχολεία το 2017. Το 2019 ψηφίστηκε νόμος και άρχισε μια διαδικασία για να γίνει υποχρεωτικό το υλικό της ουκρανικής γλώσσας σε όλους τους τομείς του δημόσιου τομέα.
«Άρχισα μαθήματα μετά την εισβολή»
Τώρα το δημόσιο αίσθημα μειώνει περαιτέρω τον αριθμό των ατόμων που μιλούν ρωσικά, τουλάχιστον στις περιοχές εκτός Ντονμπάς.
Μια πρόσφατη δημοσκόπηση από το Ουκρανικό Ινστιτούτο (που ωστόσο δεν διευκρινίζει εάν μεταξύ των ερωτηθέντων ήταν ρωσόφωνοι του Ντονμπάς που αποτελούν συμπαγή γλωσσική ομάδα στην υπό διεκδίκηση περιοχή) διαπιστώνει ότι, το 2022, μόνο το 16%των Ουκρανών δήλωναν τα ρωσικά ως μητρική τους γλώσσα σε σύγκριση με το 40% το 2012.
Περισσότεροι από τους μισούς ερωτηθέντες (51%) δήλωσαν ότι μιλούσαν μόνο ουκρανικά στην καθημερινή τους ζωή ενώ το 33% είπε ότι χρησιμοποιούσε την ουκρανική και τη ρωσική εναλλακτικά.
Ο Ολεξάντερ είναι ένας 23χρονος Ρώσος δάσκαλος στο Κίεβο που έχει καταγωγή από το Ντονπάς. Μιλάει ρωσικά με έναν μεταφραστή που με τη σειρά του μιλάει Ουκρανικά, και οι δύο μπορούν να καταλάβουν ο ένας τον άλλον τέλεια.
Ωστόσο, λέει, η χρήση των ρωσικών «θα μειωθεί στην Ουκρανία» ως αποτέλεσμα του πολέμου. Έχει αρχίσει μάλιστα να λέει ότι διδάσκει ξένη λογοτεχνία και όχι ρωσικά.
Μέχρι τις αρχές Απριλίου, τα μέλη της πρωινής τάξης του Σαββάτου στο Βισχοροντ κρύβονταν στα σπίτια τους, σε υπόγεια και καταφύγια καθώς ηχούσαν οι σειρήνες προειδοποίησης για αεροπορική επιδρομή. Τα ρωσικά στρατεύματα έφτασαν σε απόσταση 12χλμ από την πόλη προτού απωθηθούν από τις ουκρανικές δυνάμεις.
Η Λάρισα γεννήθηκε στη Ρωσία αλλά ζει στην Ουκρανία εδώ και 40 χρόνια. «Τα παιδιά μου μιλούν Ουκρανικά και με ενοχλεί που δεν τα μιλάω πολύ καλά», είπε. «Τώρα, νιώθω λίγο ντροπή που δεν μιλάω ουκρανικά στην Ουκρανία. Άρχισα να παρακολουθώ μαθήματα μετά την εισβολή στις 24 Φεβρουαρίου και μετανιώνω που δεν άρχισα νωρίτερα».
«Το θέμα δεν είναι μόνο η εκμάθηση γραμματικής»
Τους τελευταίους τρεις μήνες, τα ρωσικά στρατεύματα φέρεται να έχουν διαπράξει φρικαλεότητες στην Ουκρανία υπό το πρόσχημα της «απο-ναζιστικοποίησης» της χώρας με την υποστήριξη ρωσόφωνων πληθυσμών.
Με αυτόν τον τρόπο, το Κρεμλίνο έχει πυροδοτήσει ισχυρά αντιρωσικά αισθήματα, ακόμη και μεταξύ εκείνων που μιλούν ρωσικά για δεκαετίες.
Αν και όλες μεγάλωσαν μιλώντας ρωσικά, ο πόλεμος ενίσχυσε την επιθυμία αυτών των γυναικών να κατακτήσουν την ουκρανική γλώσσα και να σφυρηλατήσουν ισχυρότερους δεσμούς με την ουκρανική κουλτούρα.
«Είχαμε μια περίπτωση όπου μια γυναίκα εργαζόταν στο ταχυδρομείο και τα αφεντικά της ήθελαν να μάθει Ουκρανικά», είπε η Ντόρα, από τη ρωσόφωνη περιοχή του Λουχάνσκ. «Αλλά εδώ, το πιο σημαντικό πράγμα είναι να μοιραστούμε την ουκρανική κουλτούρα και να γνωρίσουμε Ουκρανούς ποιητές και συγγραφείς. Δεν είναι μόνο η εκμάθηση της γραμματικής».
Το μάθημα άρχισε με ένα πατριωτικό ποίημα για τον εορτασμό της εθνικής ανεξαρτησίας και έκλεισε με τα λόγια που πλέον είναι στα χείλη όλων στη χώρα: «Δόξα στην Ουκρανία, δόξα στους ήρωες».
Στο ποίημα βέβαια, όσοι αντιστέκονται στον εισβολέα αποκαλούνται Μπαντερίτες εκ του Ουκρανού εθνικιστή Στέπαν Μπαντέρα, ο οποίος ήταν σύμμαχος των Ναζί κατά τον Β′ Παγκόσμιο Πόλεμο αλλά εδώ τονίζεται ο πόλεμός του κατά των Σοβιετικών και των Πολωνών τη δεκαετία του 1940.
Η διαμάχη σχετικά με αυτή την προσωπικότητα στην ιστορία της Ουκρανίας δεν είναι θέμα για την Όλγα, η οποία διέφυγε της σφοδρής καταστολής υπό τον πρόεδρο της Λευκορωσίας, Αλεξάντρ Λουκασένκο κατά τις εκλογές της χώρας το 2020. «Μπορούμε να γιορτάσουμε όλα τα μέλη της αντίστασης που πολέμησαν ενάντια στους Σοβιετικούς, τους Ναζί ή τους Πολωνούς», είπε. «Το σημαντικό είναι ότι οι Λευκορώσοι ή οι Ουκρανοί μπορούν να είναι ελεύθεροι. Ζούμε ιστορικές στιγμές».
«Η ρωσική γλώσσα δεν είναι ένοχη»
Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία είναι η τελευταία μάχη στον 500 ετών αγώνα των σλαβικών εθνών για την απελευθέρωση από τον ρωσικό ιμπεριαλισμό. Αλλά ακόμη και μεταξύ των νέων που παρακολουθούν τη ρωσική επιθετικότητα για πρώτη φορά, η επιθυμία να αποστασιοποιηθούν από τη ρωσική γλώσσα είναι έντονη.
Η 10χρονη κόρη της Ρωξάνα, Αλίσα, τη συνοδεύει στο μάθημα της γλώσσας. «Όταν μεγαλώσω, θέλω να μιλάω Ουκρανικά και Αγγλικά», είπε. «Όχι ρωσικά. Αυτή είναι η γλώσσα του εχθρού».
Για ορισμένους ρωσόφωνους, οι δεσμοί με τη Ρωσία έχουν πληγεί ανεπανόρθωτα.
Στο Βίσχοροντ, η Ντόρα λέει πως ίσως χρειαστούν γενιές για να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη μεταξύ των δύο εθνών.
Βέβαια, «Η ρωσική γλώσσα δεν είναι ένοχη για μας κάνουν οι Ρώσοι», είπε. «Αλλά θα πρέπει να περάσουν δεκαετίες, ακόμη και αιώνες μέχρι να νιώσουμε ξανά αδέρφια. Ο κόσμος πρέπει να καταλάβει ότι οι Ρώσοι ποτέ δεν έβλαψαν μια χώρα τόσο άσχημα όσο έβλαψαν τη δική μας. Αλλά θα κερδίσουμε».
Πηγή: France 24