Η Εκκλησία στην όχθη του ποταμού

6 Οκτωβρίου 1969

Ένας άνδρας μέσα στο τρένο κρατάει την εφημερίδα New York Times μπροστά του. Περιμένει να επιβιβαστεί για να ξεκινήσει το καθημερινό του διάβασμα.Μια νεαρή γυναίκα πίσω από το γραφείο και τη γραφομηχανή της έχει αφημένη δίπλα της την ίδια εφημερίδα. Τα περιποιημένα χέρια της με τα κόκκινα, μακρυά νύχια τακτοποιούν την εφημερίδα έτσι ώστε να μην ξεχάσει να τη βάλει στην κομψή της τσάντα μόλις σχολάσει. Ένας βετεράνος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, καθισμένος στο αναπηρικό του αμαξίδιο απολαμβάνει το ήλιο στον κήπο του σπιτιού του. Όταν ο ήλιος δυναμώνει και ξεκινάει να τον τυφλώνει, διπλώνει την εφημερίδα στο μέτωπο του έτσι ώστε να κρυφτεί από τον δυνατό ήλιο. Τότε παρατηρεί την είδηση στο κάτω μέρος του εξωφύλλου της.

‘ Ο Δρ. Harry Emerson Fosdick, ιδρυτής της Riverside Church κι εμβληματική φιγούρα της διαμάχης Φιλελεύθερων — Φονταμεταλιστών στους κόλπους της Αμερικανικής Προτεσταντικής Εκκλησίας κατά τη δεκαετία του 1920 ‘έφυγε’ χθες το βράδυ στο Νοσοκομείο Lawrence στο Bronxville της Νέας Υόρκης. Νοσηλευόταν εκεί για δύο εβδομάδες μετά την καρδιακή προσβολή που υπέστη.

’Η οργή του Θεού

Γεννήθηκε στο Buffalo της Νέας Υόρκης στις 24 Μαΐου 1878. Γιος ενός καθηγητή λυκείου και μιας νοικοκυράς. Στα 7 του χρόνια, βλέπει τη μητέρα του να παθαίνει νευρικό κλονισμό μη μπορώντας να αντέξει την οικονομική ανέχεια, τα χρέη που μεγάλωναν και τη φροντίδα μιας οικογένειας του ‘αυξάνεσθε και πληθύνεσθε’. Μεγαλωμένος μέσα στη θρησκεία — Βαπτιστής αλλά ο οποίος προσευχόταν σε Πρεσβυτεριανές εκκλησίες κι εκκλησίες Μεθοδιστών — αφιερώθηκε στην εκκλησία των Βαπτιστών στην ηλικία των 7 . Ενώ πλησίαζε στην εφηβεία, τα κηρύγματα τα οποία έριχναν την οργή του Θεού στους άπιστους τον επηρέαζαν βαθιά και θυμάται να κλαίει τις νύχτες στο κρεβάτι του με το φόβο ότι θα καταλήξει στον κόλαση ενώ η μητέρα του προσπαθούσε να τον παρηγορήσει και να τον ηρεμήσει.

Στα 1900 αποφοιτά από το Colgate University έχοντας ήδη απαλλαγεί από τις απόλυτες θεολογικές απόψεις της εποχής κι έχοντας υιοθετήσει ριζοσπαστικές και φιλελεύθερες θεολογικές ιδέες. Ιδέες που θα τον έβαζαν σε μεγάλους μπελάδες αλλά και θα του έδιναν μια θέση στην ιστορία της Αμερικής, της θρησκείας, αλλά κυρίως μια θέση στις καρδιές των ανθρώπων. Τέσσερα χρόνια μετά την αποφοίτηση από το Colgate University, αποφοιτά από το Union Theological Seminary και διορίζεται ως ιερέας σε μία εκκλησία Βαπτιστών (First Baptist Church)στο Μontclair του New Jersey.

Θα μείνει εκεί μέχρι το 1915. Μέσα από τα κηρύγματα του θα υποστηρίξει την είσοδο των ΗΠΑ στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο (κάτι για το οποίο θα δηλώσει μετανιωμένος στην πορεία). Το 1918 θα ‘μετακομίσει’ στην Πρώτη Πρεσβυτεριανή Εκκλησία (First Presbyterian Church) κι εκεί θα ξεκινήσει η ανοδική του πορεία ενώ θα αρχίσει να γίνεται γνωστός στην αμερικανική κοινωνία για τα κηρύγματα του και τα μηνύματα του τα οποία ‘καίνε’ τις αυταρχικές και σκληρές θεολογικές απόψεις της εποχής. Υποστήριξε μια σύγχρονη άποψη για την ερμηνευτική προσέγγιση της Βίβλου ενώ απέρριψε την ιστορική βιβλική ανάλυση. Η επιθυμία του να εκσυγχρονίσει τη χριστιανική πίστη ήταν τόσο δυνατή κι απέρριψε ακόμα μια σειρά από στέρεες και παραδοσιακές χριστιανικές αντιλήψεις όπως η γέννηση του Ιησού Χριστού από μία παρθένα, το αλάθητο των Γραφών και την επιστροφή του Ιησού Χριστού (Δευτέρα Παρουσία). Επέκρινε τους φονταμενταλιστές για την επιμονή τους σε δόγματα κι αξίες όπου η επιστήμη, η λογική κι ένας σύγχρονος κόσμος δεν είναι σε θέση να διατηρήσουν.

Πρέπει να νικήσουν οι φονταμενταλιστές;

‘Αυτή είναι μια ελεύθερη χώρα και ο καθένας έχει δικαίωμα να υποστηρίζει τέτοιες απόψεις εάν έχει πραγματικά κι ειλικρινά πειστεί για αυτές. Το ερώτημα όμως είναι: έχει κανένας το δικαίωμα να αρνείται την ταυτότητα του χριστιανού σε αυτούς που διαφέρουν σε ορισμένα σημεία και να τους κλείνουν την πόρτα της χριστιανικής κοινότητας;’

Στις 21 Μαΐου 1922, ο Fosdick θα τραβήξει την τεράστια προσοχή της κοινωνίας αλλά δυστυχώς και της σκληροπυρηνικής αμερικανικής προτεσταντικής εκκλησίας. Το κήρυγμα του με τίτλο ‘ Πρέπει να νικήσουν οι φονταμενταλιστές;’ θα οδηγήσει τον πολιτικό William Jennings Bryan και τους συντηρητικούς εκκλησιαστικούς κύκλους να του επιτεθούν και να ξεκινήσει μια έρευνα η οποία θα οδηγήσει στην οριστική απομάκρυνση του από την εκκλησία του.

Η Εκκλησία στην όχθη του Ποταμού

Φανταστείτε ένα κυριακάτικο πρωινό στο Μανχάταν. Λίγος κόσμος στους δρόμους ενώ οι καμινάδες καπνίζουν. Τα χρυσοκίτρινα φύλλα σχεδόν χορεύουν στους δρόμους ενώ περιμένουν να υποδεχτούν τους πεζούς θεατές τους. Τα φύλλα αλλάζουν θέση συνέχεια και οι καμπάνες της εκκλησίας χτυπάνε και καλούν τους πιστούς στην οικογένεια τους. Οι πιστοί μπαίνουν γρήγορα από την πόρτα της εκκλησίας για να πάρουν τη θέση τους. Ένας κομψός άντρας με σκούρο κοστούμι και γυαλιά που γλιστράνε στη μύτη του, θα μπει με αργά βήματα. Ανάμεσα στην ‘οικογένεια’ του Harry Emerson Fosdick ένας πιστός θαυμαστής του έρχεται από τον κόσμο των επιχειρήσεων και της φιλανθρωπίας.

Ο John D. Rockefeller Jr. έγινε πιστός ακόλουθος του ιερέα και ήταν αυτός ο οποίος τον στήριξε μετά την απότομη απομάκρυνση του από την εκκλησία τους. Μετά το γνωστό κήρυγμα της 21ης Μαϊου, ο John D. Rockefeller τύπωσε 130,00 αντίτυπα του λόγου και τα ταχυδρόμησε σε κάθε Προτεστάντη πάστορα από άκρη σε άκρη της ταλαίπωρης τούτης χώρας.

Η εκκλησία Riverside έγινε αυτό που ονειρευόταν ο Harry Emerson Fosdick. Μια εκκλησία γεμάτη αγάπη, που σε δέχεται χωρίς να σε ρωτήσεις ποιος είσαι, από που είσαι και τι πιστεύεις. Μια εκκλησία που αγωνίστηκε και αγωνίζεται μέχρι και σήμερα για το δίκαιο.Μια εκκλησία που εργάστηκε σκληρά για όσους είχαν ανάγκη. Μια εκκλησία που άφησε ιστορία με τις 40 εθνοτικές κοινότητες που εκπροσωπεί, με το ανοιχτό της κι εξωστρεφές πνεύμα της και με την αγάπη της για τον Άνθρωπο.