Η Ελευθερία Αρβανιτάκη παρουσίασε με αρτιότατο τρόπο στο σύνολο τους δύο εμβληματικούς δίσκους, τόσο για την ίδια όσο και για γενικότερα για το σύγχρονο λόγιο τραγούδι, με τη συνοδεία των Μουσικών της Καμεράτα – Ορχήστρας Φίλων Της Μουσικής υπό την διεύθυνση του ατύπως πλέον ίσως αλλά πάντως μόνιμου αρχιμουσικού και καλλιτεχνικού διευθυντή της Γιώργου Πέτρου στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού.
Αυτό όμως πιθανό και να ήταν μια αφορμή για να ανοίξει μια συζήτηση για το αν και κατά πόσον δοκιμασμένες μορφές της συναυλιακής διασκέδασης μπορούν να λειτουργήσουν στην μετα-πανδημία εποχή η οποία μόλις αρχίζει…
Η Ελευθερία Αρβανιτάκη είναι μια πολύ χαρακτηριστική περίπτωση της γενεάς των ερμηνευτών/ιών που ήρθε μετά από τα μεγάλα ονόματα – «φίρμες» της δεκαετίας του ’’70 και πριν από τους τραγουδοποιούς – ερμηνευτές οι οποίοι άρχισαν να κυριαρχούν στο λόγιο ελληνικό τραγούδι ήδη από τα τέλη εκείνης του ’80, κάτι που εν πολλοίς συνεχίζει να συμβαίνει.
Όπως ακριβώς η φίλη της τότε Ελένη Τσαλιγοπούλου με την οποία ξεκίνησαν ταυτόχρονα και με κοινό τρόπο οι μουσικές καταβολές της ήταν αμιγώς και σαφέστατα λαϊκές.
Πολύ περισσότερο όμως και από την τελευταία η Ελευθερία Αρβανιτάκη, αποφασιστικά και συστηματικά ακόμα θα μπορούσαμε να πούμε, διεύρυνε σε σπάνια μεγάλο βαθμό το ρεπερτόριο της. Από τα ρεμπέτικα μαζί με την Οπισθοδρομική Κομπανία με τα οποία την γνώρισε το κοινό βρέθηκε πολύ σύντομα να συνεργάζεται με σχεδόν όλους τους σημαντικούς Ελληνες λόγιους συνθέτες τραγουδιών και να ερμηνεύει στίχους των σπουδαιότερων παλαιότερων και συγχρόνων ποιητών της χώρας ματ, περισσότερο ίσως από οποιονδήποτε/αδήποτε άλλον/η ερμηνευτή/ερμηνεύτρια.
Μια από τις πλέον μακρόχρονες συνεργασίες της ήταν με τον Νίκο Ξυδάκη, καθώς το όχι απλά λαϊκό αλλά και «ανατολίτικο» ηχόχρωμα της φωνής της ταίριαζε πολύ με την ανάλογη φύση και όχι απλά κατεύθυνση των τραγουδιών του συνθέτη και για αρκετά μεγάλο διάστημα ήταν η σταθερή ερμηνεύτρια των δίσκων του, μόνη της ή μαζί με άλλους/ες.
Μετά από μια περίοδο σχετικής διακοπής της επανήλθαν το 2006 με ένα album ομολογουμένως πολύ διαφορετικό, τόσο για τον έναν όσο και την για την άλλη, το «Γρήγορα Η Ωρα Πέρασε» το οποίο στο μεγαλύτερο μέρος του αποτελείτο από μελοποιήσεις ποιημάτων της Σαπφούς σε μετάφραση στην δημοτική του Οδυσσέα Ελύτη.
Την μεγάλη διαφορά έκαναν οι ενορχηστρώσεις για σύνολο εγχόρδων του Νίκου Πλατύραχου (με την πολύ σημαντική συνδρομή στην κλασική κιθάρα, τα keyboards και τον προγραμματισμό των ηλεκτρονικών του Βασίλη Κετεντζόγλου η οποία, άδικα και πολύ κακώς κατά την γνώμη μου, δεν αναφέρεται καν πλέον) που οδηγούσαν τα τραγούδια σε μιαν όντως διαφορετική διάσταση, τόσο για τον δημιουργό όσο και για την ερμηνεύτρια.
Αυτός ήταν ο πρώτος «σταθμός» που παρουσιάστηκε στο Ηρώδειο από μια πολύ πιο ώριμη, δέκα πέντε χρόνια αργότερα, Ε. Αρβανιτάκη.
Παρών στη σκηνή επίσης ήταν και συμμετείχε ερμηνευτικά ο συνθέτης, κάτι που βέβαια συμβαίνει και στον δίσκο όπως και στους περισσότερους του αλλά θα έλεγα ότι, στην συγκεκριμένη περίπτωση περισσότερο ίσως από οποιαδήποτε άλλη, δεν προσέθετε τίποτα στο ακρόαμα οπότε θα μπορούσε πολύ ωραία να λείπει.
Κατά τη γνώμη μου οι ενορχηστρώσεις του Νίκου Πλατύραχου αλλά ακόμα και η δομή των τραγουδιών σε κάποιοι βαθμό είχαν, περισσότερο ή λιγότερο διακριτικά, «πειραχθεί» με αποτέλεσμα στο μεγαλύτερο μέρος η Ε. Αρβανιτάκη να τα αποδίδει σχεδόν ρετσιτατίβο με την συνοδεία κυρίως τριών δικών της μουσικών (στα παραδοσιακά έγχορδα, τα παραδοσιακά κρουστά και το πιάνο) και την ορχήστρα να περιορίζεται κάποιες φορές στο να παίζει απλούς ισοκράτες και όχι κανονικά μελωδικά μέρη.
Διόλου συμπτωματικά αυτό άλλαξε στα τελευταία τραγούδια, τρία σε στίχους Διονύση Καψάλη, άλλο ένα σε στίχους Κ. Χ Μύρη και μια μελοποίηση του «Το Τελευταίο Ταξίδι» του Καρυωτάκη, τα οποία, ακριβώς επειδή δεν είχε να κάνει με τον τόσο ιδιότυπο – έστω και σε μετάφραση στην δημοτική – λόγο της Σαπφούς, ο Ν. Ξυδάκης τα προσέγγισε με ένα πιο ελεύθερο και πολύ λιγότερο «γραμμικό» τρόπο δίνοντας την δυνατότητα και στον Νίκο Πλατύραχο να κινηθεί εξίσου ελεύθερα στις ενορχηστρώσεις με αποτελέσματα πρωτότυπα και πολύ γοητευτικά όπως το σχεδόν…jazz «Το Τελευταίο Ταξίδι» που αποδόθηκε πιστά και πολύ όμορφα.
Όχι σε τόσο μεγάλο βαθμό όσο με τον Ν. Ξυδάκη αλλά η Ε. Αρβανιτάκη συνεργάστηκε αρκετά συχνά και με τον Δημήτρη Παπαδημητρίου. Κορωνίδα της συνεργασίας τους αναμφίβολα ήταν το «Τραγούδια Για Τους Μήνες» του ’1996 με αρκετές μελοποιήσεις ποιημάτων του Οδυσσέα Ελύτη και στίχους εκλεκτών στιχουργών και αποκλειστική ερμηνεύτρια την τελευταία και αυτό ήταν βέβαια ο δεύτερος «σταθμός» που παρουσιάστηκε στο Ηρώδειο.
Αν και δεν επρόκειτο για δική του συναυλία ο συνθέτης ενορχήστρωσε εκ νέου το έργο αλλάζοντας την αρχική εκδοχή του για διευρυμένο λαϊκό σύνολο σε μιαν άλλη για ορχήστρα και τα θετικά αποτελέσματα φάνηκαν ήδη από την πρώτη στιγμή.
Η Καμεράτα μπόρεσε επιτέλους να κινηθεί ως ορχήστρα και πραγματικά να λάμψει αλλά και η ίδια η Ε. Αρβανιτάκη ήταν – και έδειχνε! – πολύ πιο άνετη με το υλικό της από όσο στο προηγούμενο έργο.
Αποκορύφωμα βέβαια τα τρία γνωστότερα και πιο επιτυχημένα τραγούδια του δίσκου, η μελοποίηση του «Όλα Τα Πήρε Το Καλοκαίρι» και, πολύ περισσότερο,, του «Το Παράπονο» του Ο. Ελύτη και το τόσο αγαπημένο για πολλούς/ές «Του Πόθου Τ’ Αγρίμι» σε στίχους Μιχάλη Γκανά το οποίο δικαιολογημένα ήταν και ένα από τα δύο τραγούδια που ξαναπαίχτηκαν στο encore.
Η Ε. Αρβανιτάκη μπορεί ίσως να μην επέδειξε το μπρίο και την κινητικότητα επάνω στη σκηνή τα οποία την χαρακτήριζαν κάποτε αλλά αντίστοιχα οι ερμηνείες της ήταν ωριμότερες από ποτέ και διέθεταν την σοβαρότητα και την βαρύτητα μιας ολοκληρωμένης ερμηνεύτριας και όχι απλά πολύ καλής φωνής.
Αν όμως κάτι ήταν σταθερό σε όλη την διάρκεια της συναυλίας ήταν η αξία της Καμεράτα η οποία απέδειξε για μιαν ακόμα φορά ότι ίσως να μην είναι η καλύτερη αλλά χωρίς αμφιβολία είναι η πλέον ευέλικτη ελληνική ορχήστρα, ικανή να κινείται όχι μόνο σε όλο το εύρος και την χρονική διαδρομή της κλασικής μουσικής αλλά και σε σχεδόν όλα τα υπόλοιπα ιδιώματα.
Αυτό οφείλεται σε πολύ μεγάλο βαθμό στον αρχιμουσικό και καλλιτεχνικό διευθυντή της Γιώργο Πέτρου – αυτή ήταν η δεύτερη θριαμβευτική εμφάνιση του στο Ηρώδειο σε λίγο περισσότερο από μία εβδομάδα -μετά από εκείνη με την ΕΣΟ της ΕΡΤ – ο οποίος είναι ένας από τους ελάχιστους μαέστρους διεθνώς (όπως για παράδειγμα ο Ισραηλινός Ilan Volkov) που όχι μόνον ακούν και αγαπούν πολλά ιδιώματα εκτός της κλασικής μουσικής την οποία φυσικά κατέχουν άψογα αλλά επιπλέον όχι απλά δεν προσπαθούν να αποκρύψουν αυτό το γεγονός αλλά αντίθετα το αναδεικνύουν με την δραστηριότητα τους.
Εκείνο όμως που παρατήρησα με ομολογουμένως μια μικρή έκπληξη ήταν ότι η εύλογη και απολύτως κατανοητή προσπάθεια που έκανε η Ελευθερία Αρβανιτάκη να παρασύρει – με την καλύτερη έννοια της λέξης – το κοινό στο λεγόμενο singalong απέδωσε πολύ λίγο.
Εχω την αίσθηση ότι η μακρόχρονη αναγκαστική αποχή από τις συναυλίες λόγω της καραντίνας έχει κάνει ένα πολύ μεγάλο μέρος του κόσμου να μην επιζητεί πια από την εμπειρία της ζωντανής μουσικής τόσο πολύ την διασκέδαση αλλά να εστιάζει στην αληθινή ψυχαγωγία προτιμώντας να «βυθίζεται» στην ουσία της μουσικής και να απολαμβάνει τις λεπτομέρειες της διά ζώσης εκτέλεσης της. Αλλά αυτό βέβαια είναι μια προσωπική εκτίμηση μου η οποία μένει να αποδειχθεί στη συνέχεια…