Σοβαρά εμπόδια στον δρόμο προς την πράσινη μετάβαση και την απεξάρτηση του πλανήτη από τη λεγόμενη «βρώμικη» ενέργεια, δημιουργεί η έλλειψη ορυκτών και σπάνιων γαιών που απαιτούνται για την κατασκευή ηλεκτρικών οχημάτων, ανεμογεννητριών, φωτοβολταϊκών και άλλων τεχνολογιών καθαρής ενέργειας.
Η Διεθνής Υπηρεσία Ενέργειας(ΙΕΑ), ανέφερε σε πρόσφατη έκθεση της ότι η απότομη μείωση των τιμών του λιθίου, του κοβαλτίου, του νικελίου και του γραφίτη το 2023, ήταν μεν «καλά νέα για τους καταναλωτές», αλλά αποθάρρυνε τις επενδύσεις για την εξόρυξη αυτών των κρίσιμων ορυκτών.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, να υπάρχει απόθεμα για να καλύψει μόνο το 70% της παγκόσμιας ζήτησης χαλκού και το 50% της ζήτησης λιθίου έως το 2035. «Η στροφή προς νέες τεχνολογίες όπως ηλιακά πάνελ, ηλεκτρικά αυτοκίνητα και μπαταρίες αυξάνεται γρήγορα, αλλά δεν μπορούμε να την καλύψουμε εάν δεν γίνουν σημαντικές επενδύσεις», δήλωσε ο Φατίχ Μπιρόλ, εκτελεστικός διευθυντής της IEA.
«Οι επενδύσεις στην εξόρυξη κρίσιμων ορυκτών αυξήθηκαν μόλις κατά 10% πέρυσι, ποσοστό που έχει περιοριστεί σημαντικά μετά το 2022, και έχει εξανεμίσει τα αποθέματα» αναφέρει η έκθεση.
Για να καλύφθούν οι αυξανόμενες ανάγκες τέτοιων ορυκτών, χρειάζονται επενδύσεις 800 δισ. δολαρίων σε έργα εξόρυξης έως το 2040 που θα μπορέσουν να τροφοδοτήσουν την ενεργειακή μετάβαση απέναντι στην αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη, εκτιμά η ΙΕΑ.
Όμως, η εκμετάλευση των κρίσιμων αυτών ορυκτών έχει έντονη πολιτική διάσταση, καθώς χρησιμοποιείται ως μοχλός πίεσης σε παγκόσμιο επίπεδο. Σύμφωνα με την Διεθνή Υπηρεσία Ενέργειας, η Κίνα έχει περιορίσει τις εξαγωγές γραφίτη και κλιμακώνει έναν παγκόσμιο τεχνολογικό πόλεμο με επίκεντρο την εξόρυξη ορυκτών για την παραγωγή μπαταριών.
Την ίδια στιγμή, η μείωση των τιμών σε αρκετά από αυτά τα ορυκτά, που προκλήθηκε από την «ισχυρή αύξηση» της προσφοράς τα τελευταία δύο χρόνια, μείωση την εξόρυξή τους ώστε οι εταιρείες που εκμεταλεύονται τα ορυχεία να μειώσουν το κόστος τους.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες, η τιμή του λιθίου μειώθηκε κατά 75% το 2023, ενώ οι τιμές για το κοβάλτιο, το νικέλιο και τον γραφίτη βυθίστηκαν από 30% έως 45% συμπαρασύροντας και την τιμή των μπαταριών κατά 14%.
όμως οι αποφάσεις των κυβερνήσεων να επισπεύσουν την απεξάρτησή τους από τον άνθρακα, εκτίναξε τη ζήτηση για γραφίτη, η οποία προβλέπεται να τετραπλασιαστεί έως το 2040 σε σχέση με σήμερα.
Η δύναμη στα χέρια λίγων
Το μέλλον, ωστόσο, της καθαρής ενέργειας βρίσκεται στα χέρια ιδιωτικών εταιρειών και συγκεκριμένων κρατών ανά τον κόσμο, οι οποίες θα καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό και το μέλλον του πλανήτη.
Έως το 2030, το 75% της εξόρυξης λιθίου, νικελίου, κοβαλτίου και άλλων σπάνιων γαιών θα βρίσκεται στα χέρια λίγων μόνο χωρών, με την Κίνα να διαχειρίζεται το 95% του γραφίτη που χρησιμοποιούνται στις μπαταρίες.
«Η ταχύτητα της ενεργειακής μετάβασης κινδυνεύει από γεωπολιτικές εντάσεις, εμπορικούς πολέμους και ακραίες καιρικές συνθήκες», υπογραμμίζει η ΙΕΑ και τονίζει πως «η υπερσυγκέντρωση αυτών των πόρων (σε συγκεκριμένες χώρες) εγκυμονεί τον κίνδυνο σημαντικών ελλείψεων στην αγορά εάν, για οποιονδήποτε λόγο, διακοπεί η προσφορά από την μεγαλύτερη χώρα παραγωγής».