Η συσσώρευση στρατευμάτων της Ρωσίας κοντά στην Ουκρανία ενεργοποιεί τις άμυνες του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη - τις οποίες ο Βλαντιμίρ Πούτιν θέλει να «αποσυναρμολογήσει» - δίνοντας στη συμμαχία μια αίσθηση ανανέωσης μετά τις αποτυχίες στο Αφγανιστάν.
Παρά την έντονη διπλωματία με τη Ρωσία, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους στο ΝΑΤΟ λένε ότι δεν μπορούν να λάβουν υπόψη τους τις απαιτήσεις της Μόσχας για εγγυήσεις ασφαλείας, την ώρα που αυτή συγκεντρώνει στρατεύματα κοντά στα σύνορα της γειτονικής της χώρας και πραγματοποιεί ασκήσεις με πραγματικά πυρά στη Λευκορωσία.
Αντίθετα, δυτικοί αξιωματούχοι, διπλωμάτες και πρώην αξιωματούχοι λένε ότι το ΝΑΤΟ - που δημιουργήθηκε το 1949 για να αποτρέψει τη σοβιετική απειλή - είναι υποχρεωμένο να εξετάσει το ενδεχόμενο ενίσχυσης, κάτι που έρχεται σε αντίθεση με την απαίτηση του Πούτιν να μην επεκταθεί περαιτέρω η συμμαχία προς τα ανατολικά.
Οι ουδέτερες χώρες Φινλανδία και Σουηδία, οι οποίες έχουν εμβαθύνει τη συνεργασία τους με τη δυτική συμμαχία, ξεκίνησαν ξανά μια συζήτηση για την ένταξη στην Βορειοατλαντική Συμμαχία.
Ο Γάλλος πρόεδρος, Εμανουέλ Μακρόν, προσφέρθηκε να στείλει στρατεύματα στη Ρουμανία, μια προσφορά που χαιρέτισε ο πρόεδρος της βαλκανικής χώρας, ενώ υπάρχει η προοπτική να σταλούν περισσότερα στρατεύματα του ΝΑΤΟ στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας και τη Βαλτική.
Αν και το ΝΑΤΟ δεν έχει καμία υποχρέωση να υπερασπιστεί την Ουκρανία, καθώς η πρώην Σοβιετική δημοκρατία δεν είναι μέλος του, οι εντάσεις με τη Ρωσία έχουν ενώσει τα κράτη-μέλη γύρω από αυτό που ένας πρώην αξιωματούχος της συμμαχίας αποκάλεσε «κοινή αίσθηση ενός σκοπού».
Πρόκειται για μια μεταστροφή της συμμαχίας, που επικρίθηκε διεθνώς μετά τη χαοτική αποχώρηση της Δύσης από το Αφγανιστάν τον Αύγουστο, την οποία ένας Γερμανός πολιτικός χαρακτήρισε τη «μεγαλύτερη πανωλεθρία» του ΝΑΤΟ από τη δημιουργία του.
«Ενα από τα πιο εντυπωσιακά πράγματα είναι ότι... οι ενέργειες της Ρωσίας έχουν επιταχύνει ακριβώς αυτό που ο πρόεδρος Πούτιν λέει ότι θέλει να αποτρέψει», σημείωσε ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Αντονι Μπλίνκεν, πριν αναχωρήσει για την Ουκρανία, λέγοντας ότι η υποστήριξη για ένταξη στο ΝΑΤΟ είχε αυξηθεί.
«Σίγουρα θα πρέπει να ενισχύσουμε ακόμη περισσότερο την αμυντική στάση του ΝΑΤΟ», τόνισε ο Μπλίνκεν.
Αυτό θα μπορούσε να συνεπάγεται περισσότερα στρατεύματα, πλοία και αεροπλάνα του ΝΑΤΟ στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας και στη Βαλτική και τη μετάβαση από μια στρατηγική εκ περιτροπής στρατευμάτων σε μια μόνιμη παρουσία δύναμης εκεί, συμπεριλαμβανομένων περισσότερων στρατιωτών και όπλων από τις ΗΠΑ.
Οι αποφάσεις για τα στρατεύματα θα μπορούσαν να γίνουν μέχρι τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στη Μαδρίτη τον Ιούνιο, δήλωσαν διπλωμάτες και αξιωματούχοι, αν και οποιαδήποτε υποχώρηση από τη Μόσχα είναι πιθανό να οδηγήσει σε παύση.
Η Ρωσία απορρίπτει τις κατηγορίες των ΗΠΑ ότι ετοιμάζεται να εισβάλει στην Ουκρανία και λέει ότι είναι ελεύθερη να εκπαιδεύει τα στρατεύματά της οπουδήποτε στην επικράτειά της. Η Μόσχα κατηγορεί το ΝΑΤΟ ότι απειλεί τη σταθερότητα της Ευρώπης με την πολιτική του να προσφέρει ένταξη στην Ουκρανία και τη Γεωργία, τις οποίες η Ρωσία έχει στο κατώφλι της.
Το Κρεμλίνο απαιτεί από το ΝΑΤΟ να περιοριστεί στα όρια που είχε πριν από την ένταξη των κρατών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης το 1997.
«Εγκεφαλικό νεκρό» και «εκτός λειτουργίας»
Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991, η συμμαχία δεν είχε ουσιαστικό ρόλο, με έναν Αμερικανό γερουσιαστή, τον Ρίτσαρντ Λούγκαρ, να ειρωνεύεται ότι το ΝΑΤΟ έπρεπε να κοιτάξει πέρα από τη συλλογική άμυνα και να βγει «εκτός περιοχής ή εκτός λειτουργίας».
Η υπό την ηγεσία των ΗΠΑ εισβολή στο Ιράκ το 2003 δημιούργησε πικρές διαφωνίες μεταξύ της Ουάσιγκτον, του Βερολίνου και του Παρισιού. Μόλις τον Ιούλιο του 2018, ο Ντόναλντ Τραμπ, τότε πρόεδρος των ΗΠΑ, απείλησε να αποχωρήσει από τη συμμαχία. Η Τουρκία, μέλος του ΝΑΤΟ, έχει ακολουθήσει τη δική της, συχνά αντικρουόμενη, εξωτερική πολιτική στη Συρία και τη Λιβύη. Ο Μακρόν περιέγραψε κάποτε το ΝΑΤΟ ως «εγκεφαλικά νεκρό».
Πρώην αξιωματούχοι του ΝΑΤΟ βλέπουν μια σαφή σύνδεση μεταξύ της ρωσικής επιθετικότητας και της συμμαχικής ενότητας, σε μια συχνά διχασμένη οργάνωση 30 κρατών-μελών με διαφορετικές προοπτικές και προτεραιότητες.
Η προσάρτηση της (ουκρανικής) Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014 οδήγησε στον μεγαλύτερο εκσυγχρονισμό του ΝΑΤΟ από τον Ψυχρό Πόλεμο. Το ΝΑΤΟ θεωρεί ότι είναι υποχρεωμένο να αμυνθεί στη Βαλτική μέχρι τη Μαύρη Θάλασσα - η Ρωσία έχει βάση στο Καλίνινγκραντ και πυραύλους στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας που μπορούν να καλύψουν τεράστιες περιοχές.
Οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι, η Τουρκία και ο Καναδάς έχουν αυξήσει τις αμυντικές δαπάνες κατά 260 δισεκατομμύρια δολάρια από το 2014, σύμφωνα με στοιχεία των συμμάχων.
Δέκα σύμμαχοι του ΝΑΤΟ εκπληρώνουν τον στόχο να δαπανούν το 2% της οικονομικής παραγωγής τους για την άμυνα, από μόλις τρεις το 2014. Το ΝΑΤΟ έχει επίσης δημιουργήσει μια νέα δύναμη-αιχμή του δόρατος με 5.000 στρατιώτες.
«Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία για αυτό: οι Ρώσοι ενώνουν το ΝΑΤΟ γύρω από μια κοινή αίσθηση σκοπού», υποστήριξε ο Τζέιμι Σι, πρώην ανώτερος αξιωματούχος του ΝΑΤΟ και νυν μέλος της δεξαμενής σκέψης Friends of Europe στις Βρυξέλλες. «Δεδομένης της κατάστασης, το ΝΑΤΟ πραγματικά δεν έχει άλλη επιλογή», συμπέρανε.