Η λειτουργία των ομάδων συμφερόντων και των εθνικών ομάδων επιρροής αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της ομαλής λειτουργίας της δημοκρατίας και του πολιτικού συστήματος των Ηνωμένων Πολιτειών. Ως ένα «Έθνος εξ εθνών», οι επιμέρους ομάδες, μέσα στα πλαίσια της ιδιαίτερης κοινωνικής και πολιτικής κουλτούρας των Ηνωμένων Πολιτειών, προσπαθούν μέσω μιας πληθώρας τακτικών που θα μπορούσαν να ενταχθούν στον ευρύτερο ορισμό της δημοσίας διπλωματίας, να επηρεάσουν τους λήπτες αποφάσεων με τρόπο που θα έχει θετικά αποτελέσματα για τις επιδιώξεις τους. Οι εθνικές αυτές ομάδες χαρακτηρίζονται στον καθημερινό λόγο ως λόμπι. Εκπροσωπούνται από συγκεκριμένα άτομα, τους λομπίστες και αποτέλεσμα της δουλείας τους είναι η επιρροή της νομοθετικής διαδικασίας. Στις Ηνωμένες Πολιτείες λειτουργούν πληθώρα τέτοιων λόμπι όπως το ελληνικό, το αραβικό, το αρμένικο και το ισραηλινό (Harrop, Hague, 2011).
Τι είναι αυτό όμως που κάνει το τελευταίο να ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα λόμπι; Πώς είναι τόσο αποτελεσματικό; Πως δρα και ποια τα αποτελέσματα της δράσης του;
Η αφετηριακή δομή του αμερικανικού πολιτικού συστήματος για την προώθηση συμφερόντων:
Για την καλύτερη κατανόηση του θέματος που πραγματεύεται η μελέτη, και χωρίς να παρεισφρήσουμε στην ανάλυση των χαρακτηριστικών του αμερικανικού πολιτικού συστήματος πρέπει να σημειωθεί πως η εξουσία σε αυτό είναι κατακερματισμένη. Ο πρόεδρος αποτελεί την κεφαλή της εκτελεστικής εξουσίας αλλά η βούληση του δεν αρκεί για την νομοθέτηση. Γερουσιαστές και βουλευτές, Άνω και Κάτω Βουλή αντίστοιχα, αποτελούν το νομοθετικό σώμα. Από εκεί, για να περάσουν νομοί που προτείνονται από τον πρόεδρο επρόκειτο να αναζητηθεί ένας κοινός παρονομαστής ανάμεσά σε όλα τα αντικρουόμενα συμφέροντα στο Κογκρέσο (Harrop, Hague, 2011).
Οι εβραίοι στην αμερικανική κοινωνία και η οργάνωση τους:
Η πρώτη παρουσία Εβραίων στην Αμερική καταγράφεται στα 1654, στο νέο Άμστερνταμ (Καραθανάση, 2009).Η κοινότητα των Ηνωμένων Πολιτειών σήμερα απαριθμεί 6 εκατομμύρια άτομα αποτελώντας το μεγαλύτερο κέντρο εβραϊσμού μετά το Ισραήλ (Grand Larousse, 2001).
Σημαντικές προσωπικότητες της αμερικάνικης κοινωνίας ήταν Εβραίοι. Ο πρέσβης Henry Morgenthau, ο φυσικός Albert Einstein, o ψυχολόγος Erik Fromm, για να αναφέρουμε ενδεικτικά μερικούς. Κατά τις δεκαετίες του 1980 και 1990, το 85% των Εβραίων της Αμερικής ήταν είτε επαγγελματίες, είτε managers, είτε στελέχη διοίκησης και businessmen. Κατείχαν μάλιστα σημαντικές θέσεις στον ακαδημαϊκό χώρο, την πολιτική, τα ΜΜΕ και την οικονομία (Dekmejian - Themelis, 1991).
Στο Ισραηλινό λόμπι σήμερα κατατάσσονται όλες οι οργανώσεις οι οποίες προωθούν τα συμφέροντα του κράτους του Ισραήλ. Από τις μεγαλύτερες οργανώσεις είναι η AIPAC (American Israel Public Affairs Committee), η οποία αριθμεί 100 χιλιάδες άτομα. Άλλες ισχυρές ομάδες είναι το Αμερικανοϊσραηλινό Κογκρέσο, η Αμερικανοϊσραηλινή Επιτροπή, το Εθνικό Συμβούλιο των Ισραηλινών Γυναικών, η Σιωνιστική Οργάνωση της Αμερικής, η B’ nai και η B’ rith, καθώς και η Hadassah. Στις ομάδες αυτές μπορούν να συμπεριληφθούν τόσο ερευνητικά ινστιτούτα όπως το Jewish Institute for National Security Affairs, όσο και ομάδες που προωθούν τις ειρηνευτικές διαδικασίες αναμεσά σε Ισραηλινούς και Παλαιστίνιους όπως η Peace Now. Οι ενέργειες των 52 Εβραϊκών σωματίων συντονίζονται από το Συνέδριο των Προέδρων των Μεγάλων Αμερικάνικων Οργανώσεων (Dekmejian – Themelis, 1991).
Η ειδοποιός του διαφορά από τα άλλα λόμπι:
Η επιρροή του εβραϊκού λόμπι στο εσωτερικό των Ηνωμένων Πολιτείων αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στη ήπια ισχύ που έχει προβάλλει με αφορμή την αποκάλυψη του ολοκαυτώματος λίγα χρόνια μετά τον ΄Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Η διεθνής κινητοποίηση των εβραίων μετά την προσπάθεια μαζικής τους εξόντωσης, και μάλιστα εντός ενός ισχυρού κλίματος παγκοσμιοποίησης, στο οποίο η είδηση πλέον ταξίδευε με γρηγορότερο τρόπο και η επιρροή της ήταν εντονότερη στον αποδέκτη, προκάλεσε συγκίνηση και έδωσε στην κοινότητα έναν ισχυρό μοχλό πίεσης, μέσω του οποίου θα μπορούσαν να διεκδικήσουν τα συμφέροντα τους. Το κεντρικό χαρακτηριστικό που το διακρίνει από τα υπόλοιπα λόμπι είναι η ομοφωνία και η ενότητα εντός των κύκλων του. Πιθανές διαφωνίες σπάνια εξελίσσονται και ακόμα και σε αυτές τις περιπτώσεις η άποψη του ισραηλινού κράτους δρα ως Λεβιάθαν ανάμεσα στους διαφωνούντες (Smith, 2000). Το αποτέλεσμα της ενότητας αυτής είναι το λόμπι εν γένη να λειτουργεί σαν ένα καλά κουρδισμένο ρολόι με την ομοιομορφία και την μέγιστη αποδοτικότητα να είναι βασικά χαρακτηριστικά του.
Οι δράσεις του λόμπι:
Αναλυτικότερα, οι δράσεις του λόμπι ποικίλουν και η στρατηγική του σύμφωνα με τον John Mearsheimer και τον Stephen Walt δύναται να διακριθεί σε δύο πεδία. Το πρώτο είναι εκείνο της προσπάθειας επιρροής της Ουάσιγκτον (Κογκρέσου και εκτελεστικής εξουσίας), και το δεύτερο εκείνο που αφορά τον δημόσιο λόγο σε οτιδήποτε έχει να κάνει με το Ισραήλ και σε μεγάλο βαθμό στηρίζεται στην ιδέα του ‘’ποτέ ξανά’’.
Στο πρώτο πεδίο κατατάσσεται η εκλογή στην εξουσία, αρκετών Εβραίων, οι οποίοι εργάζονται για την διασφάλιση των Ισραηλινών συμφερόντων. Πιο συγκεκριμένα, οι Εβραίοι αποτελούν μόνο το 3% του Αμερικανικού πληθυσμού παρ’ όλα αυτά με την συγκέντρωση τους σε σημαντικές εκλογικές περιφερείς όπως η Νέα Υόρκη η Καλιφόρνια και το Ιλινόις μπορούν να εκπροσωπήσουν δυσανάλογα το συμφέρον τους με την εκλογή συγκεκριμένων εκλεκτόρων και με την ανάδειξη συγκεκριμένων εκπροσώπων του νομοθετικού σώματος (Μουσούρου, 1991). Μια ακόμα συνήθης πρακτική στον τομέα αυτό, είναι η άμεση χρηματοδότη συγκεκριμένων προσώπων των δυο κυρίαρχων κομμάτων στις εκλογές από Εβραίους χορηγούς (Dekmejian – Themelis, 1991). Χαρακτηριστικά για τα δυο προαναφερόμενα ζητήματα ήταν τα λογία του Dick Armey, πρώην μέλους της βουλής των αντιπροσώπων: «Πρώτη προτεραιότητα μου στην εξωτερική πολιτική είναι η προστασία του Ισραήλ» (Mearsheimer – Walt, 2007).
Άξια αναφοράς είναι επίσης η αξιοποίηση του φιλοϊσραηλινού διοικητικού προσωπικού του Κογκρέσου. Σύμφωνα με τα λογία του πρώην επικεφαλής της AIPAC, Morris Amitay, οι προηγούμενοι, «είναι πρόθυμοι… να εξετάσουν ορισμένα ζητήματα από την σκοπιά της εβραϊκότητας τους».
Το πρακτικό σκέλος βέβαια του lobbying στο κογκρέσο βρίσκεται στην άμεση επιρροή του νομοθετικού σώματος από οπού και κρίνεται το αν θα εφαρμοστούν νομοί που ουκ ολίγες φορές συνδέονται με τα Ισραηλινά εθνικά συμφέροντα. Με προσωπικές επαφές, επιχειρήματα, και αλλά μέσα, μέλη της AIPAC καταφέρνουν να εξασφαλίσουν και να προωθήσουν τις Ισραηλινές θέσεις μέσω νομοθετών. Χαρακτηριστικό είναι ότι η AIPAC εμπλέκεται ετησίως σε παραπάνω από 100 νομοθετικές και πολιτικές πρωτοβουλίες (Mearsheimer – Walt, 2007). Σύμφωνα με λόγια πρώην μέλους της οργάνωσης, ζητείται από μέλη της ακόμα και να προετοιμάσουν πολίτικες ομιλίες, να προπαρασκευάσουν νομοσχέδια, να συμβουλέψουν σε θέματα τακτικής, και να πραγματοποιήσουν έρευνες (Mansour, 1994).
Στο δεύτερο πεδίο κατατάσσεται η επιρροή των μέσων μαζικής ενημέρωσης, η δράση φιλοϊσραηλινών δεξαμενών σκέψης, και η παρουσία του Ισραηλινού λόμπι στα Αμερικανικά πανεπιστήμια.
Σύμφωνα με τα λεγόμενα του δημοσιογράφου Eric Albertman, όταν πρόκειται για δημοσιές συζητήσεις που συμμετέχουν ειδήμονες για θέματα Μέσης Ανατολής, κυριαρχούν πρόσωπα που «δεν μπορούν ούτε να φανταστούν ότι θα επικρίνουν το Ισραήλ». Σε ανάλογες γραμμές κινούνται και τα αποτελέσματα ενός καταλόγου που ο προηγούμενος δημοσίευσε με ονόματα φιλοϊσραηλινών δημοσιογράφων, αρθρογράφων και σχολιαστών, οι οποίοι ποσοτικά ξεπερνούν σε μεγάλο βαθμό τους έχοντες αντίθετες θέσεις (Mearsheimer – Walt, 2007).
Έντονα αισθητή κάνουν επίσης την παρουσία τους φιλοϊσραηλινές δεξαμενές σκέψης. Λίγες μόνο από αυτές είναι το Ινστιτούτο Ανάλυσης της Εξωτερικής Πολιτικής, το Εβραϊκό Ινστιτούτο Υποθέσεων Εθνικής Ασφάλειας (JINSA), το Ινστιτούτο Hudson, και το Ίδρυμα Brookings (Mearsheimer – Walt, 2007). Μέσω της συμμέτοχης σε αυτές της αφρόκρεμας των φιλοεβραίων πολίτικων επιστημόνων και των δημοσιεύσεων τους, καλλιεργείται στην αμερικανική κοινωνία και στον ακαδημαϊκό χώρο ένα κλήμα που σαφώς εξυπηρετεί τις βλέψεις του λόμπι.
Τέλος, δεν θα μπορούσε να παραλειφθεί η σημασία που έχει δώσει το Ισραηλινό λόμπι στα Αμερικανικά πανεπιστήμια. Ομάδες όπως το Καραβάνι της Δημοκρατίας διοργανώνουν ομιλίες σε Αμερικανικά κολέγια με κεντρικούς ομιλητές Ισραηλινούς. Ομάδες επίσης όπως το Εβραϊκό Συμβούλιο Δημοσίων Υποθέσεων και ο Συνασπισμός Israel on Campus, συντονίζουν τις φιλοϊσραηλινές προσπάθειες στα πανεπιστήμια. Ιστοσελίδες όπως το Campus Watch, επιτηρούν τις δημοσιεύσεις μαθητών αλλά και καθηγητών πανεπιστήμιων για την αποφυγή και αντιμετώπιση εχθρικών σχολίων κατά του Ισραήλ (Mearsheimer – Walt, 2007). Το λόμπι, διατηρεί διασυνδέσεις με πανεπιστήμια και κολέγια των ΗΠΑ και δρα στα πλαίσια του προγράμματος «Political Leadership Development Programme». Από την αρχή της λειτουργίας του, το 1979, το πρόγραμμα αυτό έχει εφαρμοστεί σε 425 πανεπιστήμια και κολέγια και έχει εκπαιδεύσει πάνω από 18 χιλιάδες φοιτητές στον τρόπο με τον οποίο θα πρέπει να απαντούν σε επικριτικά σχόλια κατά του Ισραήλ και στο πως να γίνεται χρήση της πολιτικής τους δραστηριότητας προς όφελος του Ισραήλ (Καραθανάση, 2009).
Αποτελέσματα:
Τα αποτελέσματα των παραπάνω δράσεων είναι πολυδιάστατα και ζωτικής σημασίας για το ισραηλινό κράτος:
α) Αρχικά παρατηρείται μεγάλη σύγκλιση των στόχων και πεποιθήσεων της πολιτικής ελίτ των Ηνωμένων Πολιτειών, με τους αντιστοίχους στόχους και πεποιθήσεις του λόμπι. Το παραπάνω προκύπτει και λογικά από όσα αναφέρθηκαν νωρίτερα για την δράση του λόμπι.
β) Η οικονομική βοήθεια την οποία λαμβάνει το Ισραήλ είναι εντυπωσιακή. Περίπου 3 δισεκατομμύρια δολάρια δίνονται από τις Ηνωμένες Πολιτείες ως άμεση βοήθεια κάθε χρόνο. Πρόκειται με μεγάλη διαφορά για την μεγαλύτερη οικονομική βοήθεια εν συγκρίσει με κάθε άλλο κράτος στο οποίο προσφέρουν οι Ηνωμένες Πολιτείες στήριξη κάθε χρόνο. Όσων αφορά τα ποσά αυτά μάλιστα, το Ισραήλ δεν έχει την υποχρέωση να ενημερώνει πως τα ξοδεύει.
γ) Με συμφωνία που υπεγράφη το 2016, δίνεται εν συνόλω το ποσό των 38 δισεκατομμυρίων δολαρίων μέσα στα επόμενα 10 χρόνια για την ανάπτυξη στρατιωτικής τεχνολογίας. Η συμφωνία αυτή αντικαθιστά παλαιότερη ανάλογου ύψους (30 δις. δολάρια). Ακόμα 500 εκατομμύρια δολάρια επρόκειτο να δοθούν για την ανάπτυξη της πυραυλικής άμυνας του Ισραήλ. Η λίστα των προηγμένων τεχνολογικά οπλών που έχει αποκτήσει το Ισραήλ μέσω της τεχνογνωσίας των Ηνωμένων Πολιτείων είναι μακρά. Μερικά μόνο παραδείγματα είναι τα ελικόπτερα Blackhawk τα αεροσκάφη F15IS, F16 και F35, και η πυραυλική άμυνα Arrow.
δ) Κάτι επίσης παράδοξο που σπανίζει και στο οποίο έχει γίνει αναφορά και από τον πρόεδρο Κλίντον αλλά και από τον πρόεδρο Ομπάμα, είναι η στενότατη συνεργασία Τελ-Αβίβ – Ουάσιγκτον στον τομέα της στρατηγικής και του intelligence.
ε) Σε διπλωματικό επίπεδο, η συνεισφορά που παρέχουν οι Ηνωμένες Πολιτείες στο Ισραήλ είναι δεδομένη και συνεχώς επαληθευμένη. Σε επίπεδο Συμβουλίου Ασφάλειας του ΟΗΕ, οι ΗΠΑ έχουν ασκήσει βέτο σε 32 αποφάσεις που ήταν σε βάρος του Ισραήλ. Σε περιπτώσεις επίσης συγκρούσεων ή απειλής συγκρούσεων με τον Αραβικό κόσμο ή την Σοβιετική Ένωση, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν επανειλημμένα δείξει την υποστήριξη τους. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν οι ενέργειες της κυβέρνησης Nixon, με τον ανεφοδιασμό των ισραηλινών δυνάμεων κατά τον πόλεμο του Yom Kippur καθώς και η γενικότερη στήριξη εκ μέρους των Ηνωμένων Πολιτειών απέναντι στο Ισραήλ κατά την διάρκεια του ψυχρού πολέμου αντίστοιχα.
Συμπέρασμα:
Η δράση του Ισραηλινού λόμπι στις Ηνωμένες Πολιτείες λαμβάνει χώρα σε σημαντικές πτυχές της κοινωνικής και πολιτικής ζωής. Η επιτυχία δράσης στους τομείς αυτούς δίνει την δυνατότητα να αποκομίζονται σημαντικά οφέλη σε στρατηγικό και οικονομικό επίπεδο. Ο αξιοζήλευτος τρόπος λειτουργίας του λόμπι αποτελεί παράδειγμα προς τις υπόλοιπες εθνικές ομάδες επιρροής καθώς η διείσδυση που έχει επιτευχθεί είναι αξία περαιτέρω μελέτης.
Βιβλιογραφία:
- Mearsheimer, J. and Walt, S. (2007). The Israel lobby and US foreign policy. New York: Farrar, Straus and Giroux.
- Hague, R. and Harrop, M. (2011). Comparative Government and Politics:8th Revised edition. Basingstoke: PALGRAVE MACMILLAN.
- Dekmejian, R. and Themelis, A. (1997). Ethnic lobbies in U.S. foreign policy. Athens, Greece: Institute of International Relations, Panteion University of Social and Political Sciences.
- Μουσούρου, Λ. (1991). Μετανάστευση και μεταναστευτική πολιτική στην Ελλάδα και την Ευρώπη. Gutenberg.
- Grand Larousse (2001). Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, Τόμος 2.
- Καραθανάση, Π. (2009). Εθνικές Διασπορές και Εξωτερική Πολιτική: Η Επίδραση του Ισραηλινού, Ελληνικού και Αρμενικού Λόμπι στη Διαμόρφωση της Αμερικανικής Εξωτερικής Πολιτικής. Πανεπιστήμιο Πειραιά.
- Mansour, C. (1994). Beyond Alliance: Israel and U.S. Foreign Policy. Columbia University Press.
- Smith, T. (2000). Foreign Attachments: The power of Ethnic Groups in the Making of American Foreign Policy. Massachussets: Harvard University Press.
- Gilbert, M. (2000). Never Again. New York: Universe.
- Αλαμανιώτης, Α. (2016). Η επιρροή των λόμπι στην Αμερικανική εξωτερική πολιτική. Διδακτορικό. Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών. Τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού.
- Fas.org. (2019). U.S. Foreign Aid to Israel. [online] Available at: https://fas.org/sgp/crs/mideast/RL33222.pdf [Accessed 19 Nov. 2019].