Ήταν στο όχι και τόσο μακρινό 2010 όταν πολιτικοί αναλυτές και Τύπος προσπαθούσαν να εξηγήσουν την «ανησυχητική άνοδο της ακροδεξιάς στην Ευρώπη». Ένα φαινόμενο, που χάνεται και επανεμφανίζεται για πάνω από μια δεκαετία.
Για την ακρίβεια, τα πρώτα σημάδια εμφανίστηκαν το 2008, μετά το οικονομικό κραχ που οδήγησε στην κρίση χρέους, επηρεάζοντας την παγκόσμια οικονομία και οδηγώντας την Ελλάδα στην περίφημη πλέον «εποχή των μνημονίων».
Όπως τότε, έτσι και σήμερα, εν έτη 2023, η οικονομία είναι και πάλι αυτή που λειτουργεί «ως κηροζίνη» για τα κόμματα της ακροδεξιάς στην Ευρώπη.
Με νέα πρόσωπα αλλά ίδιες θέσεις και ακραίες πολιτικές, εκμεταλλεύονται το υψηλό κόστος ζωής, τον πληθωρισμό, τους χαμηλούς μισθούς και την ενεργειακή κρίση για να αναδειχθούν ως «σωτήρες». Και δυστυχώς, οι Ευρωπαίοι πολίτες παγιδεύονται από τις ρητορικές τους.
Ο χάρτης της ακροδεξιάς στην Ευρώπη
Στην Ελλάδα, οι εκλογές της 25ης Ιουνίου, «ανέδειξαν» τους «Σπαρτιάτες» με τον «πρόεδρος» τους να ευχαριστεί δημόσια τον καταδικασμένο για εγκληματική οργάνωση Ηλία Κασιδιάρη. Στα άκρα της δεξιάς πρόσκειται, εξάλλου, και η «Νίκη» ενώ η Ελληνική Λύση διατείνεται ότι δεν ανήκει στον συγκεκριμένο ιδεολογικό χώρο.
Στην Ιταλία, την τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της ΕΕ, η πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι, είναι επικεφαλής ενός κόμματος με νεοφασιστικές ρίζες ενώ στην κυβέρνηση, υπουργός είναι ο Ματέο Σαλβίνι της Λέγκας του βορρά.
Στη Φινλανδία, το ακροδεξιό «Finns», είναι η δεύτερη κοινοβουλευτική δύναμη μετά τις εκλογές του Απριλίου, προσχώρησε στην κυβέρνηση συνασπισμού.
Στη Σουηδία, το ακροδεξιό κόμμα «Σουηδοί Δημοκράτες» είναι επίσης το δεύτερο μεγαλύτερο κόμμα του κοινοβουλίου.
Στη Γερμανία η «Εναλλακτική για τη Γερμανία» (AfD) αυξάνει συνεχώς τα ποσοστά της, σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις, κατακτώντας ποσοστά ρεκόρ κάτω από τους Χριστιονοδημοκράτες (CDU) και εκτοπίζοντας από τη δεύτερη θέση τους Σοσιαλδημοκράτες του Όλαφ Σολτς.
Στη Γαλλία που φλέγεται μετά τη δολοφονία του 17χρονου από αστυνομικό, η Μαρίν Λε Πεν δείχνει να επωφελείται από τις ταραχές καθώς ο Εμανουέλ Μακρόν είναι «κόκκινο πανί» λόγω της επιμονής του για το συνταξιοδοτικό.
Στην Ισπανία, το VOX , το πιο επιτυχημένο ακροδεξιό κόμμα από την εποχή του δικτάτορα Φρανσίσκο Φράνκο το 1975, κατάφερε στις πρόσφατες περιφερειακές εκλογές να μπει σε τρεις τοπικές κυβερνήσεις (Εστρεμαδούρα, Καστίλλη-Λεόν και Βαλένθια).
Αυξημένα είναι και τα ποσοστά του στις δημοσκοπήσεις για τις επικείμενες εθνικές εκλογές καθώς συγκεντρώνει ποσοστό 14% και ήδη έχει ξεκινήσει συζητήσεις για σχηματισμό κυβέρνησης συνασπισμού με το συντηρητικό Λαϊκό Κόμμα.
Σε Πολωνία και Ουγγαρία, οι υπερσυντηριτικές και ακροδεξιές κυβερνήσεις έχουν πάρει στα χέρια τους όλες τις εξουσίες, αφήνοντας τους πολίτες «γυμνούς» από δικαιώματα με την ΕΕ, να προβληματίζεται έντονα για το επίπεδο της Δημοκρατίας στις δυο χώρες.
Τέλος, στην Ολλανδία, τρία ακροδεξιά κόμματα κατέχουν 28 από τις 150 έδρες του ολλανδικού κοινοβουλίου.
Κρίση κόστους ζωής και πτώση της Αριστεράς
Σε άρθρο της στο BBC η Κάτια Aντλερ αναφέρει σχετικά με την άνοδο της ακροδεξιάς στην Ευρώπη:
«Κοιτάξτε γύρω σας στην Ευρώπη αυτή τη στιγμή. Από το βορρά, στο νότο, και από την ανατολή στη δύση, θα δείτε ακροδεξιά κόμματα να απολαμβάνουν μια αξιοσημείωτη άνοδο».
Πριν από σχεδόν 25 χρόνια, όταν το ακροδεξιό κόμμα FPΟ του Γεργκ Χάιντερ στην Αυστρία συγκέντρωσε ένα πρωτοφανές εκλογικό ποσοστό κοντά στο 27%, εξασφαλίζοντας μια θέση στην τότε κυβέρνηση, η Ευρώπη είχε αντιδράσει. Διπλωματικές επισκέψεις ακυρώθηκαν και η χώρα περιθωριοποιήθηκε.
Σήμερα όμως, η Ευρώπη και οι πολίτες της αντιμετωπίζουν αυτό το φαινόμενο ως «συνηθισμένο». Ο Guardian έδωσε την πραγματική διάσταση του φαινομένου λέγοντας ότι «οι πολίτες αντιμετωπίζουν αυτά τα κόμματα ως mainstream».
«Με μερικά διαλείμματα, αυξάνονται σταθερά από τη δεκαετία του 1980. Σήμερα είναι πραγματικά πλέον μέρος του πολιτικού τοπίου», αναφέρει η Κατρίν Φιεσί, διευθύντρια πολιτικής στο Open Society Foundations Europe και ειδικός σε θέματα για την ακροδεξιά.
Για πολλά χρόνια, το μίσος απέναντι στους πρόσφυγες, στο Ισλάμ και στην Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν το συνδετικό στοιχείο ανάμεσα στα ακροδεξιά κόμματα της Ευρώπης. Σήμερα, έχουν προστεθεί οι πόλεμοι πολιτισμών, τα δικαιώματα των μειονοτήτων, η άρνηση της κλιματικής αλλαγής κ.ά.
Η απήχηση της ακροδεξιάς έχει ενισχυθεί περαιτέρω από την κρίση του κόστους ζωής και όπως υποστηρίζει η Κατρίν Φιεσί, από την παρακμή εν μέρη της Αριστεράς.
«Οπλο» η δυσαρέσκεια στο πολιτικό σύστημα
«Πολλά ακροδεξιά κόμματα φαίνονται τώρα σαν μια λογική ψήφος για πολλούς που στο παρελθόν θα ψήφιζαν μια λαϊκή, προστατευτική Αριστερά. Η ακροδεξιά απευθύνεται στις προσωπικές και πολιτιστικές φοβίες των ανθρώπων», υπογραμμίζει η Φιεσί.
Ο Μάρκ Λέοναρντ, διευθυντής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων, συμφωνώντας με τις εν λόγω επισημάνσεις, επισημαίνει πως αυτά τα στοιχεία βοηθούν την ακροδεξιά να φαίνεται πιο προσιτή.
Η Διευθύντρια του Προγράμματος Ευρώπης στο Ινστιτούτο Montaigne, Τζορτζίνα Ράιτ, σημειώνει πως η ακροδεξιά αναγέννηση στην Ευρώπη οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη δυσαρέσκεια των πολιτών στο κυρίαρχο πολιτικό σύστημα.
(με πληροφορίες από BBC, Guardian)