Από την έναρξη της διακυβέρνησης Τραμπ, έχει παρατηρηθεί μια προσπάθεια μεταστροφής στην προσέγγιση που υιοθετούν οι ΗΠΑ στα διεθνή ζητήματα. Από την έξοδο των ΗΠΑ από την Συμφωνία των Παρισίων για την Κλιματική Αλλαγή μέχρι την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας, η νέα Προεδρία δείχνει αφενός να αποζητά μια διαφορετική αντιμετώπιση στους διεθνείς οργανισμούς στους οποίους συμμετέχει, και αφετέρου δείχνει να επαναπροσδιορίζει τις σχέσεις της σε διμερές επίπεδο με τους συμμάχους και τους ανταγωνιστές της.
Μετά την υπογραφή, επί Προεδρίας Ομπάμα, της συμφωνίας με το Ιράν (στην οποία συμμετείχαν και άλλες μεγάλες δυνάμεις όπως η Ρωσία, η Κίνα και η Γερμανία) για τον περιορισμό του πυρηνικού του προγράμματος με αντάλλαγμα την άρση των οικονομικών κυρώσεων που είχαν επιβληθεί στη χώρα, ο νέος Πρόεδρος θέλησε να την αλλάξει ώστε να περιλάβει και τον περιορισμό τμημάτων του συμβατικού οπλοστασίου της χώρας.1 Για την επίτευξη του σκοπού αυτού, προέβη σε νέο κύκλο κυρώσεων προς το Ιράν, στοχεύοντας σε: καίριους τομείς της οικονομίας της χώρας.
Με τον δεύτερο κύκλο των κυρώσεων να προσβάλει τη χώρα στις 20 Νοεμβρίου, γίνεται προφανές ότι εκτός από το πλήγμα που δέχεται η ιρανική οικονομία, ένας επιπλέον στόχος είναι να χρησιμοποιηθεί ο πληθυσμός ως μοχλός πίεσης. Παρόλο που οι κυρώσεις δεν αφορούν την εισαγωγή τροφίμων, φαρμάκων ή ανθρωπιστικής βοήθειας, υφίσταται πληθώρα λόγων που θέτουν τον πληθυσμό σε δύσκολη θέση.
Αρχικά το εμπάργκο στις εξαγωγές πετρελαίου, μια βιομηχανία που αποτελεί το βασικό έσοδο της κυβέρνησης, θα πλήξει σοβαρά τις οικονομικές δυνατότητες της χώρας τόσο άμεσα, όσο και μακροπρόθεσμα, αφού αφενός θα περιορίσει τις εξαγωγές της σε μεγάλο βαθμό, και αφετέρου, δεν θα έχει τα απαραίτητα κεφάλαια ούτως ώστε να αξιοποιήσει νέα οικόπεδα στο μέλλον. Αυτό είναι ένα ιδιαίτερα σημαντικό πρόβλημα, καθώς ο ρυθμός με τον οποίο μειώνονται τα αποθέματα των οικοπέδων που χρησιμοποιούνται αυτήν τη στιγμή είναι 8-11%2 και στο μέλλον μπορεί να καταστήσει την άντληση από τα οικόπεδα αυτά μη επικερδή. Σε συνδυασμό με την δυσκολία που παρουσιάζεται στην εισροή ξένων κεφαλαίων μέσω επενδύσεων λόγω του εμπάργκο σε μεγάλους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς της χώρας τα προβλήματα για την κυβέρνηση θα ενταθούν ακόμη περισσότερο. Γίνεται λοιπόν εύκολα κατανοητό, ότι με τον περιορισμό των κεφαλαίων που προκύπτουν από το εμπόριο πετρελαίου, η αύξηση της φορολογίας είναι μια πιθανή εναλλακτική για εξισορρόπηση, σε ένα βαθμό, των απωλειών.
Επιπλέον, το εμπάργκο σε τράπεζες της χώρας οι οποίες απολαμβάνουν διεθνές κύρος και χρησιμοποιούνται από ξένους επενδυτές ή ανθρωπιστικές οργανώσεις για τις συναλλαγές τους με φυσικά ή νομικά πρόσωπα θα καταστήσει ακόμη δυσκολότερες τις εισαγωγές βασικών ειδών καθώς και ανθρωπιστικής βοήθειας δημιουργώντας ελλείψεις που θα επηρεάσουν τις ζωές του πληθυσμού. Σε μια χρονική περίοδο όπου οι κάτοικοι της χώρας είναι ήδη δυσαρεστημένοι με την κυβέρνηση και έχουν πραγματοποιηθεί διαδηλώσεις ενάντια στη διαφθορά και τις οικονομικές συνθήκες που επικρατούν3 οι νέες κυρώσεις έρχονται να προστεθούν στην ήδη σκοτεινή περίοδο που βιώνει η κυβέρνηση Rouhani.
Η επιβολή της βούλησης ενός κρατικού δρώντα σε έναν άλλο με την χρήση του πληθυσμού ως μοχλό πίεσης, έγκειται στην θεωρία της έμμεσης προσέγγισης και είναι μια ευρέως διαδεδομένη τακτική διαπραγμάτευσης καθώς έχει αποδειχθεί αποτελεσματική σε αρκετές περιπτώσεις. Το τρίπτυχο κυβέρνηση, ένοπλες δυνάμεις, πληθυσμός είναι αλληλοσυνδεόμενο και αλληλοεπηρεαζόμενο όπως παρατήρησε ο Clausewitz στο «Περί Πολέμου», οπότε πλήττοντας το ένα σκέλος νομοτελειακά πλήττονται και τα άλλα δύο. Στην περίπτωση του Ιράν η χρήση αυτής της τακτικής θα δοκιμάσει την αποφασιστικότητα της κυβέρνησης, την αντοχή της οικονομίας, αλλά και των ενόπλων δυνάμεων. Το πλήγμα που θα προκληθεί στον πληθυσμό όμως, είναι πιθανό να δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα από αυτά που στοχεύει να λύσει. Η δημιουργία εσωτερικής αστάθειας σε μια χώρα της συγκεκριμένης περιοχής όπου γείτονες της ταλανίζονται χρόνια από εσωτερικούς κραδασμούς, σε μεγάλο βαθμό λόγω ξένων επεμβάσεων, θα θέσει σε κίνδυνο την υπάρχουσα εύθραυστη ισορροπία στην ευρύτερη Μέση Ανατολή. Εκτός αυτού, υπάρχουν πολλά παραδείγματα στην ιστορία όπου καθεστώτα παρέβλεψαν την ευημερία των κατοίκων τους και επέδειξαν μεγάλη αντοχή σε τέτοια είδους μέτρα με αποτελέσματα που εκτείνονταν από την δημιουργία κυμάτων προσφύγων μέχρι και την υποθήκευση του μέλλοντος της χώρας για δεκαετίες.
Συμπερασματικά, η χρήση μεθόδων έμμεσης προσέγγισης ειδικά σε καιρούς ειρήνης, μπορούν να προσφέρουν θετικά αποτελέσματα βραχυπρόθεσμα, αλλά αν εξετάσουμε μακροπρόθεσμα συγκεκριμένες περιπτώσεις θα δούμε ότι τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν ήταν πολλά περισσότερα τόσο για τις χώρες που υπέστησαν τέτοιες τακτικές αλλά επίσης σε περιφερειακό και διεθνές επίπεδο. Η συνεργασία του Ιράν με την Ρωσία και το καθεστώς Ασάντ στη Συρία, καθώς και τη Χεζμπολάχ στο Λίβανο μπορεί να μετατρέψει τις κυρώσεις Τραμπ σε ένα επιπλέον βέλος στην φαρέτρα της αντιδυτικής ρητορικής και ίσως τελικά να θέσει και σε κίνδυνο τον αγώνα ενάντια στο εξασθενημένο πλέον «Ισλαμικό Κράτος» αλλά και στην τρομοκρατία γενικότερα.
Πηγές
1 Αϊβαλιώτης. Γ. Η συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν. Euronews. Διαθέσιμο στον διαδικτυακό τόπο: https://gr.euronews.com/2018/05/08/i-symfonia-gia-to-pyriniko-programma-tou-iran [τελευταία πρόσβαση 24/11/2018].
2 Tanchum. M. Trump’s Iran Sanctions could work. Foreigh Policy. Διαθέσιμο στον διαδικτυακό τόπο: https://foreignpolicy.com/2018/11/20/trumps-iran-sanctions-could-work/ [τελευταία πρόσβαση 24/11/2018].
3 CFR.org Editors. The Return of US Sanctions in Iran. What to Know. Διαθέσιμο στον διαδικτυακό τόπο https://www.cfr.org/article/return-us-sanctions-iran-what-know , [τελευταία πρόσβαση 24/11/2011].