Οι περισσότερες σύγχρονές μας πολιτικές αντιλήψεις, επειδή διαποτίζονται από την γραμμική αντίληψη της ιστορίας, απορρίπτουν ως παιδαριώδη την κυκλική θεωρία των πολιτευμάτων του Αριστοτέλη. Παραγνωρίζουν έτσι, κάτι που θα ’πρεπε να είναι αυτονόητο για όποιον καταλαβαίνει ότι τα κοινωνικο-πολιτικά καθεστώτα δεν είναι άψυχες δομές αλλά ζωντανές μορφές που παίρνει κάθε φορά ο συλλογικός μας βίος, κι άρα κάποτε αποσυντίθενται και πεθαίνουν.
Αυτό συμβαίνει σήμερα με την Μεταπολίτευση, δυστυχώς με «οχλοβοή και πάταγο», μέσα σ’ ένα εφιαλτικό τοπίο ύβρης και καταστροφής. Αποσυντιθέμενος, όμως, ο οργανισμός της μας αποκαλύπτει πράγματα που βρίσκονταν μέσα στο είναι της, και που δεν τα ’χαμε καταλάβει.
Τώρα που στην κυβέρνηση βρίσκονται οι Καθαροί της μεταπολίτευσης, και με τα όσα απίστευτα κάνουν και λένε, γίνεται αντιληπτό ότι ο υστερικός αντικληρικανισμός τους έκρυβε από πίσω του κάτι τρομερότερο από εκείνο που κατήγγειλε: Η μανία με την οποία επιτίθονταν στο σύστημα, το μεταφυσικό, προέρχονταν από το γεγονός ότι είχαν βάλει στη θέση του μια θρησκεία κοσμική, την εξουσία. Γι’ αυτό και τώρα, που την έχουν στα χέρια τους, αισθάνονται απολύτως θεμιτό να αναποδογυρίζουν την πραγματικότητα με κρατικά διατάγματα, βάζοντας τον γάιδαρο να πετάξει. Αφού η εξουσία είναι, γι’ αυτούς, η Αρχή των Πάντων έχει την δυνατότητα να τους δίνει την μορφή που αυτή προστάζει εξ ου και αυτό το απίστευτο κυβερνητικό αφήγημα περί των καταστροφών, ή το χειρότερο, η προσπάθεια να συγκαλυφθεί ο αριθμός των αγνοουμένων, γεγονός που αποτελεί όνειδος απίστευτο.
Αυτή η αντίληψη η θρησκευτική για την εξουσία –που ας μην ξεχνάμε ότι υπήρξε και το μόνο κοινό στοιχείο που μοιραζόταν μεταξύ τους, ο Μητσοτάκης και ο Παπανδρέου, οι πρεσβύτεροι και πατριάρχες της Μεταπολίτευσης– έρχεται σήμερα να συγκρουστεί πάνω στα ερείπια και τα αποκαΐδια, με μιαν άλλη διάσταση της εξουσίας που ’ναι ζωτικής σημασίας για την κοινωνία: Την επιτελεστική της πλευρά, δηλαδή το γεγονός ότι οι άνθρωποι την κατασκεύασαν εκχωρώντας μέρος της αυτεξουσιότητάς τους, για να οργανωθεί ο βίος τους ο κοινωνικός (προς αναζήτηση του αγαθού, πρόσθετε ο Αριστοτέλης, αλλά βρισκόμαστε τόσο μακριά από αυτό που το ’χουμε ολότελα λησμονήσει).
Η λατρεία της εξουσίας, λοιπόν, έρχεται σήμερα να προκαλέσει πλήγμα θανάσιμο στην επιτελεστική της λειτουργία, κι αυτός είναι ο λόγος που το κράτος έχει πέσει σε κώμα, και οι ίδιοι λειτουργούν απροκάλυπτα σαν τύραννοι.
Βιώνοντας αυτήν την πραγματικότητα, είναι ευκαιρία μεγάλη να επιστρέψουμε και να θυμηθούμε μια εγχώρια παράδοση κριτικής στην εξουσιαστική ύβρη – απ’ τον Αισχύλο και τις Τραγωδίες του, τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο με τις πράξεις του σ’ ένα άλλο ιστορικό πλαίσιο, και φτάνει μέχρι το Δημοτικό Τραγούδι και τη συχνή επικέντρωσή του στη θεματική της αδικίας. Μια κριτική που αντιμαχόταν την ύβρη της εξουσίας, υπενθυμίζοντας την σχετικότητά της, ότι δεν είναι το πιο σημαντικό πράγμα στον κόσμο, ούτε κι αυτός κρίνεται εξ ολοκλήρου από τις βουλές της, καθώς υπάρχει και η Δίκη, που την υπερβαίνει.
Αν θέλουμε, λοιπόν, να λειτουργήσει το πάθος ως μάθος, θα πρέπει να παλέψουμε από εδώ και πέρα για την… εκκοσμίκευση της εξουσίας, την απόμαγευσή της, τον ει δυνατόν περιορισμό της στην λειτουργία της την επιτελεστική. Όχι δεν πρόκειται για μια τεχνοκρατία, καθώς η ίδια η επιτελεστική λειτουργία, είναι αξιακά, ιδεολογικά και πολιτιστικά φορτισμένη.
Πρόκειται για την αντίληψη που θέλει τους εξουσιαστές να βαρύνονται με ένα πυκνό πλέγμα (συνταγματικών κι όχι μόνον) υποχρεώσεων, οι οποίες αίρουν το χάσμα που υφίσταται μεταξύ των ίδιων και των εξουσιαζόμενων. Το παραπάνω θα ‘ταν κενό ευχολόγιο ή ιδεοληψία, αν αυτή η αντίληψη δεν ενσαρκωνόταν με συγκεκριμένες μορφές σ’ όλες τις φάσεις τις ιστορικές του ελληνικού πολιτισμού, υπάρχει δηλαδή κάπου πραγματικά μέσα στην ίδια μας την εξέλιξη σαν λαού, όπως υπάρχει και στην εξέλιξη άλλων λαών, με άλλες μορφές.
Αξίζει, λοιπόν, αυτή η παράδοση να αναζωογονηθεί, εξάλλου όπως έλεγε και ο Μακιαβέλι, οι Πολιτείες πρέπει να επιστρέφουν στα θεμέλιά τους για να βρίσκουν την δύναμη που θα τους επιτρέψει να αναγεννηθούν.
=========================================
Υ.Γ.1 Ο Αισχύλος, που σήμερα οι διανοούμενοι του καθεστώτος θα τον περιγελούσαν ως ‘εθνίκι’ ή χειρότερα, φασίστα, καθώς στο επίγραμμα του τάφου του έκρινε σωστό να αναγράφεται μόνον η συμμετοχή του στην μάχη του Μαραθώνα. Δύο τύποι πνευματικών ανθρώπων αντιδιαμετρικοί, που αποτελούν και δείκτη του πόσο απέχει η μια δημοκρατία απ’ την άλλη.