Εισαγωγή
Οι γεωπολιτικές αναταράξεις του εμπορικού πολέμου ανάμεσα στις παγκόσμιες δυνάμεις έχουν ενισχυθεί εξ αιτίας της πανδημίας του COVID-19 και της αναγκαστικής αναστολής των εξορυκτικών εργασιών αρκετών μεταλλείων κυρίως της Λατινικής Αμερικής και της Αφρικής. Για το λόγο αυτό και το Τόκιο, ειδική επιτροπή του οποίου είχε εισηγηθεί από τις αρχές Δεκεμβρίου του 2019 τη λήψη μέτρων για τη διασφάλιση αποθεμάτων στρατηγικών πρώτων υλών, επισπεύδει τώρα τις διαδικασίες.
Σε ένα άλλο τμήμα της υφηλίου, στην Ανατολική Μεσόγειο, η Τουρκική προκλητικότητα έχει ξεπεράσει κάθε όριο, με την Αθήνα και τη Λευκωσία να προβαίνουν καθημερινά σε δηλώσεις και ουτοπιστικά διαβήματα.
Μια βιομηχανική υπερδύναμη χωρίς ορυκτές και ενεργειακές πρώτες ύλες
Η Ιαπωνία δεν διαθέτει ορυκτούς και ενεργειακούς πόρους, γι’ αυτό και αντιμετωπίζει αυξανόμενο κίνδυνο διακοπής του εφοδιασμού της, καθώς αγοράζει το 90% του πετρελαίου της από τη Μέση Ανατολή, όπου οι γεωπολιτικές εντάσεις αυξάνονται. Επίσης, ανταγωνίζεται με άλλες χώρες για την εξασφάλιση υγροποιημένου φυσικού αερίου, καθώς και στρατηγικών μετάλλων που χρησιμοποιούνται σε μπαταρίες και άλλα προϊόντα υψηλής τεχνολογίας, αφού η παγκόσμια ζήτηση για αυτά αυξάνεται συνεχώς.
Όπως προαναφέρθηκε, ειδική επιτροπή συνέστησε από πέρσι στη κυβέρνηση της Ιαπωνίας την ενίσχυση του εθνικού αποθεματικού για 34 είδη στρατηγικών μετάλλων, συμπεριλαμβανομένων των σπανίων γαιών, για την καλύτερη κάλυψη της τωρινής βιομηχανικής ζήτησης, καθώς η Κίνα είναι η κυρίαρχος παραγωγός για τα περισσότερα από αυτά. Αυτό ενέχει κινδύνους, μιας και η Κίνα μπορεί ξαφνικά να μειώσει ή να απαγορεύσει τις εξαγωγές, όπως έκανε το 2010-2011 και όπως απείλησε εκ νέου ο Πρόεδρος Xi Jinping το Μάιο του 2019. Επίσης, η επιτροπή εισηγήθηκε καλύτερο συντονισμό μεταξύ των ιαπωνικών υπουργείων για τη βελτίωση της εθνικής ασφάλειας στο τομέα των ορυκτών και ενεργειακών πόρων και διεύρυνση/ενίσχυση των ευθυνών της κρατικής εταιρείας Oil, Gas and Metals National Corp (JOGMEC). Μία από τις συστάσεις για την JOGMEC είναι να της επιτραπεί να συγκεντρώσει κεφάλαια για νέα αναπτυξιακά έργα.
Τέλος, η επιτροπή προέτρεψε την κυβέρνηση να ευθυγραμμίσει την πολιτική της για τις ορυκτές και ενεργειακές πρώτες ύλες με τις προσπάθειες της Ιαπωνίας να μειώσει τις εκπομπές CO2 στα πλαίσια της αυξανόμενης προσπάθειας για απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα και τη στροφή προς καθαρότερη ενέργεια.
Κάντο να συμβεί
Σύμφωνα με τις πιο πάνω εισηγήσεις το Υπουργείο Οικονομίας, Εμπορίου και Βιομηχανίας της Ιαπωνίας έχει υποβάλει προς την Κεντρική Κυβέρνηση πρόταση, με την οποία ζητά από το κράτος να αναλάβει άμεσα τον πλήρη έλεγχο των αποθεμάτων των στρατηγικών μετάλλων και ορυκτών καυσίμων, ορίζοντας το ύψος των αποθεμάτων, καθώς και το πρόγραμμα των προμηθειών, έτσι ώστε η επάρκεια των στρατηγικών υλών να μην εξαρτάται μόνο από τα αποθέματα.
Ταυτόχρονα, το Υπουργείο προέτρεψε μεγαλύτερη ευελιξία στον προσδιορισμό του επιπέδου των αποθεμάτων για κάθε σπάνιο μέταλλο, αφού λάβει υπόψη τη στρατηγική τους σημασία, τους γεωπολιτικούς κινδύνους και την εγχώρια ζήτηση. Για λόγους εθνικής ασφάλειας, το Υπουργείο ζήτησε από το Υπουργικό Συμβούλιο να κρατήσει μυστικούς τους στόχους και τα πραγματικά επίπεδα των αποθεμάτων.
Όπως αναφέρει η Argus Media σε σχετική ανταπόκριση [1], επί του παρόντος η Ιαπωνία διαθέτει αποθέματα για επτά στρατηγικά μέταλλα, δηλ. του νικελίου, χρωμίου, βολφραμίου, κοβαλτίου, μολυβδαινίου, μαγγανίου και βαναδίου. Τα αποθέματα μπορούν να καλύψουν της ανάγκες της χώρας για 60 ημέρες, αφού συμπεριληφθούν σε αυτά και τα ιδιωτικά στοκ που ισοδυναμούν με 18 ημέρες κατανάλωσης. Εντούτοις, οι φόβοι για μη επαρκή και έγκαιρο εφοδιασμό αυξήθηκαν, λόγω της πανδημίας του Covid-19. Οι προμήθειες π.χ. κοβαλτίου από τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό απειλούνται από τα τέλη Μαρτίου, λόγω των σποραδικών μέτρων κλεισίματος των ορυχείων για την καταπολέμηση του κοροναϊού.
Εκτός από τη διαχείριση των εσωτερικών της αποθεμάτων, η ασιατική υπερδύναμη εξασφάλισε επίσης την εξωτερική τροφοδοσία της με ορισμένες σπάνιες γαίες. Τον Ιούνιο του 2019, η Japan Australia Rare Earths BV (JARE), μια κοινοπραξία μεταξύ της κρατικής JOGMEC και της Sojitz Corp., ενέκρινε ένα γενναιόδωρο πακέτο χρηματοδότησης για την Αυστραλιανή Lynas Corp, επεκτείνοντας έτσι τον έλεγχο της Ιαπωνίας επί της παραγωγής των σπάνιων γαιών της τελευταίας. Η Lynas Corp παράγει, από το μεταλλείο Mt Weld στη δυτική Αυστραλία, νεοδύμιο και πρασεοδύμιο, απαραίτητα συστατικά για μόνιμους μαγνήτες (που χρησιμοποιούνται σε ηλεκτρικά οχήματα), για ενεργειακά αποδοτικές καταναλωτικές συσκευές και για την αεροδιαστημική και αμυντική βιομηχανία.
Από την Ασία στη Μεσόγειο
Παρόλο που φαινομενικά μιλάμε για δυο άσχετα πράγματα, εκείνο που προσπαθούμε να αναδείξουμε είναι η αντίθεση που υπάρχει ανάμεσα σε χώρες που έχουν στρατηγική και πρόγραμμα για έγκαιρες, αναγκαίες ενέργειες με τα κράτη που τρέχουν πίσω από τα γεγονότα. Στα τελευταία ανήκει δυστυχώς και η Ελλάδα.
Για παράδειγμα η Τουρκία, σε λιγότερο από τρία χρόνια, αγόρασε γεωτρύπανα για έρευνα υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο, άρχισε γεωτρήσεις στα χωρικά της ύδατα, αλλά δυστυχώς και σε αδειοδοτημένα οικόπεδα της Κυπριακής Δημοκρατίας, υπέγραψε Μνημόνιο Συναντίληψης με τη Λιβύη, μπήκε στη Συρία και κυρίως στη Λιβύη, όπου και θα μείνει, από ό,τι φαίνεται.
Από την άλλη, οι Έλληνες πολιτικοί μας βομβαρδίζουν καθημερινά με δηλώσεις για την προστασία των συνόρων της Ευρώπης, για το μεγαλόπνοο σχέδιο του EastMed, για την προστασία της Κυπριακής ΑΟΖ, για την «ενεργοποίηση του άρθρου 42 της ΕΕ …. που αποδεικνύει ξεκάθαρα την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη», σε περίπτωση παραβίασης της ελληνικής κυριαρχίας (Ν. Δένδιας, 14 Ιουλίου 2020), και τόσα άλλα. Και αυτό γνωρίζοντας ότι τα τελευταία 20 χρόνια δεν έχουν καν αδειοδοτήσει τα οικόπεδα έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων στα χωρικά ύδατα της Ελλάδας, για να μη μιλήσουμε για το ό,τι δεν προσπάθησε να έρθει σε συμφωνία με τις γειτονικές της χώρες για τον ορισμό των συνόρων των μεταξύ τους ΑΟΖ, ούτε και να προσφύγει στο Δικαστήριο της Χάγης για το αέναο ζήτημα των αποκλειστικών ζωνών ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία. Όσο για την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη, αυτή «έλαμψε» στην περίπτωση της ορθολογικής κατανομής των προσφύγων στα πλαίσια της ΕΕ, με αποκορύφωμα την άρνηση των χωρών του Βίσεγκραντ να δεχθούν να φιλοξενήσουν λίγες εκατοντάδες μετανάστες ή μερικές δεκάδες ασυνόδευτα παιδιά!!!
Συμπέρασμα
Παρακολουθώντας τις κινήσεις κάθε χώρας που θέλει έγκαιρα να προγραμματίσει και υλοποιήσει τα βασικά της σχέδια για την ανάπτυξη των επί μέρους οικονομικών της κλάδων, όπως της Ιαπωνίας, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι κάλιο νωρίς, παρά αργά. Αν τώρα συγκρίνουμε τις πρωτοβουλίες και προγραμματισμό της ασιατικής υπερδύναμης με τις ενέργειες της Ελλάδας αναφορικά με το κυρίαρχο ζήτημα των υδρογονανθράκων της Ανατολικής Μεσογείου, η μόνη λέξη που έρχεται στο μυαλό είναι αυτή της απογοήτευσης.
Για να είμαι πιο σαφής. Εδώ και κάποιες δεκαετίες έχουμε παραχορτάσει να ακούμε βαρύγδουπες δηλώσεις στην Ελληνική και Κυπριακή τηλεόραση για τα μεγαλεπήβολα σχέδια της έρευνας και εκμετάλλευσης των υδρογονανθράκων στις ΑΟΖ της Ελλάδας και Κύπρου, όταν ακόμη οι δυο χώρες δεν κατάφεραν να ορίσουν ούτε καν τα μεταξύ τους όρια. Και ενώ η μισή μικρή Κύπρος κατόρθωσε τουλάχιστον να αδειοδοτήσει διάφορα οικόπεδα, να εκτελέσει σειρά γεωτρήσεων (μέσω ξένων εταιρειών) και να εντοπίσει και κοιτάσματα φυσικού αερίου, η Ελλάδα, που αποδεδειγμένα έχει πολλά υποσχόμενες γεωλογικές δομές υδρογονανθράκων, βρίσκεται εδώ και περισσότερο από 20 χρόνια σε πλήρη απραξία, τη στιγμή που η Τουρκία «κατάφερε», μέσα σε μικρό χρονικά διάστημα, να υπογράψει το λεγόμενο Μνημόνιο Συνεργασίας με τη Λιβύη και να εκτελεί γεωτρήσεις στο αδειοδοτημένο οικόπεδο Νο 8 της Κυπριακής ΑΟΖ!
Από την άλλη οι πολιτικοί «ηγέτες» της Ελλάδας και Κύπρου δεν φείδονται καθημερινών δηλώσεων για τα σχέδια απεξάρτησης από το λιγνίτη (Ελλάδα) ή το πετρέλαιο (Κύπρος), την επιβολή κυρώσεων στη Τουρκία από την ΕΕ, τον αγωγό EastMed, τις τριμερείς και τετραμερείς συνεργασίες και τόσες άλλες αυταπάτες.
[1] Argus Media Comp. (2020): Japan to strengthen control over rare metal reserves, https://www.argus media.com/en/news/