Ο σπουδαίος Ιταλός σκηνοθέτης Ρομέο Καστελούτσι και ένα από τα πιο ριζοσπαστικά κείμενα της Δυτικής λογοτεχνίας. Η «Βερενίκη» του Ρακίνα μεταμορφώνεται από μια Ιζαμπέλ Ιπέρ όπως δεν την έχουμε ξαναδεί, με τους ανδρικούς ρόλους να στέκονται γύρω της ως βουβά πρόσωπα και τον θρήνο του χαμένου έρωτά της να αντηχεί μέσα μας και γύρω μας. H «Βερενίκη» του Καστελούτσι, σε συμπαραγωγή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση, παρουσιάζεται στην Κεντρική Σκηνή από 26 έως 30 Μαρτίου και μας κάνει να αναρωτηθούμε τι είναι πιο ζωντανό; Αυτό που ζούμε ή αυτό που φανταζόμαστε;
«Ο έρωτας είναι το Θέατρο της Σκληρότητας» λέει ο Καστελούτσι με αυτή την παράσταση, όπου μια λαβωμένη ηρωίδα απεκδύεται το βασιλικό πέπλο της και 14 άνδρες παίρνουν αποφάσεις ερήμην της.
Η Βερενίκη παρουσιάζεται ως το ακίνητο και κεντρικό σημείο του χάους και ως η αρχή ενός τυφώνα που μας συμπαρασύρει. Όπως αναφέρει η Libération: «Η ηθοποιός και ο σκηνοθέτης σκάβουν βαθιά. Εξερευνούν τον εφιάλτη της απουσίας».
Η Βερενίκη είναι ένα μανιφέστο έρωτα και απώλειας, που συνορεύει με την αλήθεια και το όνειρο, την τρυφερότητα και την τρέλα. Ένα συγκλονιστικό σκηνικό σύμπαν σε δημιουργία του Καστελούτσι, με κοστούμια που μαγνητίζουν από τη διάσημη Ολλανδή σχεδιάστρια μόδας Iris van Herpen, ενώ η μουσική του Scott Gibbons συνθέτει μοναδικά τη μοναξιά και την εγκατάλειψη.
«Στη ”Βερενίκη” -θα μπορούσε να πει κανείς- ”είμαι εγώ”»
Ο Καστελούτσι σημειώνει: «Πραγματικά εισερχόμαστε στο αληθινό, στο σκοτάδι του σώματος, σε ό,τι παραμένει κρυμμένο από το δέρμα. Ένα θέατρο φτιαγμένο από αληθινά, ψεύτικα και φαντασιωμένα σώματα. Η παιδεία και η αγνότητα σηματοδοτούν τα όρια μιας ερωτικής νοσηρότητας που συνθλίβει τα σώματα: η βία είναι πλέον ενδοκρινική και τα φρένα είναι πιο ισχυρά από το γκάζι. Αυτή η ενέργεια δεν εκρήγνυται, καθώς συγκρατείται από ένα σώμα που δεν έχει πια λόγια. Για αυτό και η ”Βερενίκη” είναι ίσως η πιο ακίνητη, στατική και ανησυχαστική “τραγωδία” που έχει συλληφθεί ποτέ. Κι όμως, μας φέρνει δάκρυα στα μάτια, γιατί στη ”Βερενίκη” -θα μπορούσε να πει κανείς- ”είμαι εγώ”».
Σύνοψη
Ρώμη, 79 μ.Χ. Ο Τίτος, έχοντας επιστρέψει θριαμβευτής από τον Πρώτο Ιουδαϊκό Πόλεμο και μετά τον θάνατο του πατέρα του, Βεσπασιανού, ετοιμάζεται να τον διαδεχθεί ως Ρωμαίος αυτοκράτορας. Κατά τη διάρκεια της πολεμικής εκστρατείας γνώρισε τη Βερενίκη, μια Ιουδαία πριγκίπισσα της Κιλικίας, την οποία ερωτεύτηκε. Όταν εκείνη ανταποκρίνεται στον έρωτά του, αυτός αποφασίζει να επιστρέψει μαζί της στη Ρώμη και της υπόσχεται ότι θα την παντρευτεί. Ο φίλος και σύμμαχός του, Αντίοχος, βασιλιάς της Κομμαγηνής, είναι κι αυτός κρυφά ερωτευμένος με την πριγκίπισσα.
Όταν πλησιάζει η μέρα του γάμου ανάμεσα στον Τίτο και τη Βερενίκη, ο Αντίοχος τής αποκαλύπτει τον έρωτά του και της εκμυστηρεύεται ότι θέλει να φύγει από τη Ρώμη για να μη χρειαστεί να παρευρεθεί στη γαμήλια τελετή. Ο Τίτος, στο μεταξύ, πληροφορείται την αντίθεση της Συγκλήτου και του ρωμαϊκού λαού στον γάμο του. Στην αυτοκρατορική Ρώμη, εν γένει, αποδοκιμαζόταν η ένωση του αυτοκράτορα με μια ξένη βασίλισσα και, επιπλέον, η δημοκρατική Σύγκλητος απεχθανόταν κάθε μορφή μοναρχίας.
Ο Τίτος αναγκάζεται να αποκηρύξει τον γάμο του με τη Βερενίκη, αλλά επειδή δεν έχει το θάρρος να συζητήσει μαζί της τον λόγο του χωρισμού τους, στέλνει τον Αντίοχο να της ανακοινώσει την απόφασή του. Η Βερενίκη ορμάει τότε στα διαμερίσματα του Τίτου για να βεβαιωθεί ότι δεν πρόκειται για κάποια παρεξήγηση ή λάθος -τόσο σίγουρη ήταν για τον έρωτα του Τίτου στο πρόσωπό της- και εκεί συναντά κάποιους συγκλητικούς που έχουν έρθει για να συγχαρούν τον Τίτο επειδή επέλεξε το συμφέρον του κράτους με την απόφασή του να τη χωρίσει. Η Βερενίκη βρίσκει τον Τίτο να κλαίει. Απελπισμένη, θέλει να αυτοκτονήσει. Ο Τίτος αισθάνεται τότε συντετριμμένος. Η Βερενίκη, αντιλαμβανόμενη το βάθος των συναισθημάτων του Τίτου για εκείνη, επιλέγει να εγκαταλείψει τη Ρώμη και να απαρνηθεί τον έρωτα της ζωής της.
Ο Ζαν Ρασίν ή Ρακίνας (1639-1699) ήταν ένας από τους σημαντικότερους Γάλλους θεατρικούς συγγραφείς του 17ου αιώνα, μαζί με τον Μολιέρο και τον Κορνέιγ. Στα έργα του, που αντλούν έμπνευση από την αρχαία ελληνική και ρωμαϊκή γραμματεία, προσαρμόζει το σχήμα της τραγικής δράσης στις απαιτήσεις της κλασικής φόρμας και φωτίζει τα πάθη των ηρώων του που ορίζονται από το πεπρωμένο. Τα μεγαλύτερα έργα του είναι μελέτες γυναικών, ανάμεσά τους και η «Βερενίκη» (1670).
Ο Ρακίνας εμπνεύστηκε τη Βερενίκη από ένα πραγματικό ιστορικό γεγονός, τον έρωτα του Τίτου, γιου του Ρωμαίου αυτοκράτορα με τη Βερενίκη, Ιουδαία πριγκίπισσα της Κιλικίας, την οποία αγαπούσε κρυφά και ο φίλος και σύμμαχός του, Αντίοχος, βασιλιάς της Κομμαγηνής. Ο Ρακίνας θεωρούσε ότι αυτοί οι φλογεροί έρωτες μπορούσαν να μετατραπούν σε ένα θεατρικό έργο που θα διεγείρει θυελλώδη πάθη. Λέει χαρακτηριστικά ο ίδιος: «Το ύστατο χαίρε της Βερενίκης προς τον Τίτο και η επώδυνη απόφασή της να τον εγκαταλείψει είναι ό,τι πιο τραγικό περιέχει το έργο. Δεν χρειάζονται αίματα και νεκροί σε μια τραγωδία. Αρκεί η δράση να έχει μέγεθος, οι χαρακτήρες να είναι ηρωικοί, τα πάθη φλογερά, και παντού το κείμενο να αποπνέει εκείνη τη θλίψη τη μεγαλειώδη που συνιστά και όλη τη χάρη της τραγωδίας.»
Είναι η πρώτη φορά που ο Ρομέο Καστελούτσι συνεργάζεται με την Ιζαμπέλ Ιπέρ. Όπως έγραψε το broadwayworld: «Αν θέλετε να δείτε μια ηθοποιό στο απόγειο της τέχνης της, τότε μη χάσετε αυτή την παράσταση.»
Στην παράσταση του Καστελούτσι όλοι οι άνδρες είναι βουβά πρόσωπα. Εκτός από δύο ηθοποιούς που περιοδεύουν με την Ιπέρ, δώδεκα ακόμη άνδρες εμφανίζονται στη σκηνή σε κάθε χώρα, που επιλέγονται μετά από open call. Στη Στέγη πάνω από 200 άτομα έστειλαν αιτήσεις συμμετοχής.
Info
Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, Συγγρού 107
Κεντρική Σκηνή
Από 26 έως 30 Μαρτίου 2025
Τετάρτη έως Σάββατο, 20:30, Κυριακή, 14:00
Διάρκεια: 90 λεπτά
Έναρξη προπώλησης: Τετάρτη 5 Μαρτίου, 17:00.