Οι εκλογές της 25ης Ιουνίου πλησιάζουν και έχει ενδιαφέρον να δούμε την κατανομή των εδρών στις περιφέρειες, με το νέο εκλογικό νόμο, της ενισχυμένης αναλογικής με κλιμακωτό μπόνους στο 1ο κόμμα.
Παραδοχές
Για το σκοπό αυτό, θα κάνουμε κάποιες αναγκαίες παραδοχές, τις ακόλουθες:
- Ως πανελλαδικά ποσοστά των κομμάτων θα λάβουμε το μέσο όρο των τελευταίων δημοσκοπήσεων όλων των εταιρειών, μέχρι και την Κυριακή 18 Ιουνίου.
- Θα κατανείμουμε την αδιευκρίνιστη ψήφο σε όλα τα κόμματα, αναλογικά με τη δύναμή τους (με άλλα λόγια, θα υποθέσουμε ότι οι αναποφάσιστοι θα συμπεριφερθούν όπως οι αποφασισμένοι).
- Θα υποθέσουμε ότι η «αρχιτεκτονική» της επιρροής των κομμάτων στις περιφέρειες θα μείνει ίδια με τις εκλογές της 21ης Μαΐου. Δηλαδή, ότι αν πχ ένα κόμμα αυξήσει τη δύναμή του πανελλαδικά, αυτό θα συμβεί αρμονικά σε όλες τις περιφέρειες. Και ότι συνεπώς η σειρά των περιφερειών ως προς τις ψήφους θα μείνει ίδια για κάθε κόμμα.
Θυμίζουμε ότι ο νέος εκλογικός νόμος προκαθορίζει το συνολικό αριθμό εδρών των κομμάτων, με βάση τα πανελλαδικά τους ποσοστά, και έπειτα κάνει την κατανομή των εδρών στις περιφέρειες (όπως εξηγήθηκε εδώ), με το μηχανισμό που εξηγήθηκε εδώ.
Το σενάριό μας
Με βάση τα παραπάνω, λοιπόν, το αποτέλεσμα πανελλαδικά, σε ποσοστά και έδρες, θα ήταν το εξής:
Εδρες Επικρατείας
Αρχίζουμε με τις έδρες Επικρατείας, οι οποίες είναι οι πρώτες που κατανέμονται, ως εξής: ΝΔ 7, ΣΥΡΙΖΑ 3, ΠΑΣΟΚ 2, ΚΚΕ 1, Πλεύση Ελευθερίας 1, Ελλ. Λύση 1. Η μόνη μεταβολή, δηλαδή, σε σχέση με τις εκλογές του Μαΐου, είναι ότι η έδρα της Πλεύσης Ελευθερίας αφαιρείται από το ΣΥΡΙΖΑ.
Ολιγοεδρικές περιφέρειες
Οι 9 μονοεδρικές (Γρεβενά, Καστοριά, Θεσπρωτία, Λευκάδα, Κεφαλληνία, Ζάκυνθο, Ευρυτανία, Φωκίδα, Σάμο) παραμένουν όλες στη ΝΔ.
Στις 6 διεδρικές (Φλώρινα, Άρτα, Πρέβεζα, Χίο, Ρέθυμνο, Λασίθι), η κατανομή παραμένει επίσης ίδια με το Μάιο, ήτοι η ΝΔ εκλέγει από 1 βουλευτή σε καθεμιά, ενώ στις μεν 3 πρώτες τη 2η έδρα εκλέγει ο ΣΥΡΙΖΑ, στις δε 3 τελευταίες το ΠΑΣΟΚ.
Στις 11 τριεδρικές (Ροδόπη, Ξάνθη, Δράμα, Κιλκίς, Χαλκιδική, Κέρκυρα, Βοιωτία, Αργολίδα, Αρκαδία, Λακωνία, Λέσβο) ομοίως δεν αλλάζει τίποτα. ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ καταλαμβάνουν από 1 έδρα, εκτός από τη Λακωνία, όπου η ΝΔ εκλέγει 2 και το ΠΑΣΟΚ την 3η.
Τα νέα εντός Βουλής κόμματα
Με βάση το σενάριο που εξετάζουμε, θα εισέλθουν για πρώτη φορά στη Βουλή η Πλεύση Ελευθερίας και η Νίκη. Τα κόμματα αυτά, με ποσοστά 4,3% και 3,6% αντίστοιχα, θα εκλέξουν τους 12 και 10, αντίστοιχα, βουλευτές τους, στις περιφέρειες με τις περισσότερες ψήφους. Από αυτές τις 22 έδρες, μόνο οι έδρες της Πλεύσης Ελευθερίας στο Επικρατείας και στην Α’ Θεσ/νίκης αναμένεται να κερδηθούν στην α’ κατανομή. Οι υπόλοιπες θα ληφθούν στη β’ κατανομή.
Η Νίκη, που, ως το μικρότερο κοινοβουλευτικό κόμμα, θα λάβει έδρες 1ο στην τελική φάση, θα εκλέξει διαδοχικά τις έδρες της ως εξής: 1η στην Α’ Θεσ/νίκης, 2η στη Β’ Θεσ/νίκης, 3η στο Νότιο τομέα Αθηνών, 4η στο Βόρειο τομέα Αθηνών, 5η στην Αχαΐα, 6η στην Ανατολική Αττική, 7η στην Πιερία, 8η στη Λάρισα, 9η στην Πέλλα και 10η στο Δυτικό τομέα Αθηνών. Τυχόν 11η θα κερδηθεί στην Α’ Αθηνών και 12η στις Σέρρες. Για καθεμία από αυτές τις τυχόν επιπλέον έδρες, χρειάζεται αύξηση του πανελλαδικού ποσοστού κατά περίπου 0,35%, δηλαδή για την 11η έδρα χρειάζεται πανελλαδικά 3,9-4,0%, για τη 12η 4,3-4,4% κ.ο.κ. Αντίστροφα, αν το ποσοστό της πέσει στο 3,3-3,4% θα χάσει τη 10η έδρα στο Δυτικό τομέα Αθηνών, ενώ αν μπει στη Βουλή οριακά (με 3,0-3,1%) θα χάσει και την 9η έδρα στην Πέλλα, γιατί θα έχει μείνει με μόνο 8 έδρες.
Η Πλεύση Ελευθερίας, μετά την έδρα Επικρατείας (1η) και της Α’ Θεσ/νίκης (2η), θα εκλέξει διαδοχικά την 3η στο Νότιο τομέα Αθηνών, την 4η στο Βόρειο τομέα Αθηνών, την 5η στο Δυτικό τομέα Αθηνών, την 6η στην Ανατολική Αττική, την 7η στην Α’ Αθηνών, την 8η στη Β’ Θεσ/νίκης, την 9η στη Β’ Πειραιώς, τη 10η στην Αχαΐα, την 11η στην Εύβοια και τη 12η στην Α’ Πειραιώς. Τυχόν 13η θα κερδηθεί στη Μαγνησία με περίπου 4,7% πανελλαδικά και 14η στη Λάρισα με περίπου 5,0-5,1%.
Τα ήδη εντός Βουλής κόμματα
Τα ήδη εντός Βουλής κόμματα, ακόμα και αν διατηρήσουν τα ποσοστά του Μαΐου, θα δουν μείωση των εδρών τους, λόγω της επιστροφής του μπόνους προς το 1ο κόμμα.
Η Ελλ. Λύση, με τη μικρή πτώση κατά 0,4% του εξεταζόμενου σεναρίου χάνει 5 έδρες και από τις 16 του Μαΐου μένει με 11. Ειδικότερα, χάνει διαδοχικά τις έδρες σε Εύβοια (16η), Ημαθία (15η), 2η Α’ Θεσ/νίκης (14η), Αχαΐα (13η) και Λάρισα (12η). Η τελευταία διατηρούμενη έδρα της (11η) είναι στον Έβρο.
Το ΚΚΕ, με το σχεδόν ίδιο ποσοστό του (7%), πέφτει από τις 26 στις 19 έδρες και οι 7 που χάνει είναι διαδοχικά σε Κοζάνη (26η), Φθιώτιδα (25η), Χανιά (24η), Τρίκαλα (23η), Μεσσηνία (22η), Ιωάννινα (21η) και 2η Δυτικού τομέα Αθηνών (20η). Η τελευταία διατηρούμενη έδρα του (19η) είναι στη Δυτική Αττική.
Το ΠΑΣΟΚ, παρά τη μικρή άνοδο του ποσοστού του από το 11,5% στο 12,1%, πέφτει από τις 41 στις 32 έδρες και οι 9 που χάνει είναι διαδοχικά σε Τρίκαλα (41η), Καρδίτσα (40ή), Φθιώτιδα (39η), Μεσσηνία (38η), Πέλλα (37η), Β’ Πειραιά (36η), Σέρρες (35η), Κορινθία (34η) και Κοζάνη (33η). Η τελευταία διατηρούμενη έδρα του (32η) είναι στα Δωδεκάνησα.
Ο ΣΥΡΙΖΑ, με την περαιτέρω πτώση του από το 20,1% στο 19,7%, πέφτει από τις 71 στις 53 έδρες. Οι 18 έδρες που χάνει είναι η 4η Επικρατείας (71η), 2η Ιωαννίνων (70ή), 4η Α’ Θεσ/νίκης (69η), 2η Β’ Θεσ/νίκης (68η), 3η Αχαΐας (67η), Κυκλάδων (66η), Πιερίας (65η), 2η Λάρισας (64η), Καβάλας (63η), 2η Β’ Πειραιώς (62η), 3η Δυτικού τομέα Αθηνών (61η), Ημαθίας (60ή), Καρδίτσας (59η), Δυτικής Αττικής (58η), Έβρου (57η), Δωδεκανήσων (56η), 2η Αιτωλοακαρνανίας (55η), Σερρών (54η). Αν συνεχίσει να σημειώνει πτώση στο πανελλαδικό του ποσοστό, οι επόμενες έδρες που θα χάσει είναι στην Πέλλα (53η), στην Κορινθία (52η) και στα Τρίκαλα (51η).
Τις υπόλοιπες έδρες, που θα έχουν απομείνει αδιάθετες σε όλες τις περιφέρειες μετά την α’ κατανομή των πολυεδρικών και την κατανομή στα κόμματα της αντιπολίτευσης, θα λάβει η ΝΔ.
Η περίπτωση των τετραεδρικών
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι 13 τετραεδρικές περιφέρειες (Έβρος, Καβάλα, Πέλλα, Ημαθία, Πιερία, Κοζάνη, Τρίκαλα, Καρδίτσα, Φθιώτιδα, Δυτική Αττική, Κορινθία, Κυκλάδες, Χανιά). Κι αυτό, γιατί σε ορισμένες από αυτές είναι πιθανό η ΝΔ να εκλέξει και τις 4 έδρες. Αυτό συμβαίνει επειδή:
- Οι 4εδρικές είναι οι μικρότερες από τις πολυεδρικές περιφέρειες, όπου λαμβάνει χώρα η κατανομή των εδρών όχι με την απλή αναλογική των ολιγοεδρικών.
- Επομένως, είναι οι μικρότερες περιφέρειες, στις οποίες τα κόμματα της αντιπολίτευσης διεκδικούν τις έδρες που τους απομένουν, για να συμπληρώσουν το συνολικά απαιτούμενο αριθμό εδρών τους, αφότου έχουν λάβει τις -λίγες, συνήθως- έδρες της α’ κατανομής.
- Λόγω του μικρότερου μεγέθους των τετραεδρικών, σε σχέση με τις υπόλοιπες πολυεδρικές περιφέρειες, είναι πιθανό τα κόμματα της αντιπολίτευσης να προλάβουν να πάρουν τις έδρες που τους απομένουν σε μεγαλύτερες περιφέρειες (5εδρικές και άνω), διότι εκεί πιθανό το υπόλοιπο των ψήφων τους είναι μεγαλύτερο.
- Έτσι, εφόσον κανένα κόμμα της αντιπολίτευσης δεν έχει στην 4εδρική επαρκή αριθμό ψήφων για να εκλέξει έδρα, όλες οι έδρες καταλήγουν στο 1ο κόμμα (είτε από την α’ κατανομή είτε από την τελική φάση της β’ κατανομής).
Ήδη στο εξεταζόμενο σενάριο, η ΝΔ εκλέγει και τις 4 έδρες σε Καβάλα, Ημαθία, Καρδίτσα και Κυκλάδες. Άλλες 4εδρικές που αυτό είναι εφικτό να συμβεί είναι ο Έβρος (αν χάσει την έδρα η Ελλ. Λύση πέφτοντας πανελλαδικά κάτω από το 3,8%), η Πιερία (αν η Νίκη δεν κατορθώσει να εισέλθει στη Βουλή και χάσει την 7η έδρα της εκεί μαζί με όλες), η Κορινθία (αν ο ΣΥΡΙΖΑ πέσει πανελλαδικά κάτω από το 18,9%, μείνει με 51 έδρες και απωλέσει την εκεί 52η έδρα του) και διαδοχικά τα Τρίκαλα (αν ο ΣΥΡΙΖΑ πέσει πανελλαδικά κάτω από 18,5%, μείνει με 50 έδρες και απωλέσει την εκεί 51η του).
Στην ουσία, αυτή είναι μία από τις συνέπειες του μπόνους στο 1ο κόμμα, το οποίο, εφόσον -καταπώς φαίνεται- η ΝΔ θα μείνει πάνω από το 40%, θα επιτύχει να το λάβει στο μέγιστο δυνατό, δηλαδή 50 έδρες.
Το μικρότερο τοπικά κόμμα εκλέγει έδρα, το μεγαλύτερο όχι
Ο μηχανισμός του εκλογικού νόμου να εκκινεί η β’ κατανομή των πολυεδρικών περιφερειών από το τελευταίο δικαιούμενο εδρών κόμμα και διαδοχικά να ακολουθούν τα επόμενα σε δύναμη, σε συνδυασμό με το ότι οι έδρες λιγοστεύουν όσο συνεχίζεται αυτή η διαδικασία, οδηγεί στο αξιοσημείωτο φαινόμενο, σε ορισμένες περιφέρειες να λαμβάνει έδρα ένα μικρό κόμμα με ποσοστό μικρότερο από άλλο κόμμα με μεγαλύτερο ποσοστό, το οποίο δεν λαμβάνει έδρα.
Στο σενάριό μας, για παράδειγμα, αυτό συμβαίνει, μεταξύ άλλων, στις εξής περιφέρειες:
- Στην Πέλλα, εκλέγει 2 έδρες η ΝΔ με 42,5%, 1 ο ΣΥΡΙΖΑ με 18,7%, καμία το ΠΑΣΟΚ με 13,7% και 1 η Νίκη με 7,5%.
- Στη Δυτική Αττική, εκλέγει 3 έδρες η ΝΔ με 43,3%, καμία ο ΣΥΡΙΖΑ με 17,9%, αλλά 1 το ΚΚΕ με 8,9%.
Η ρευστή παραδοχή
Υπενθυμίζεται ότι το παραπάνω σενάριο κατανομής εδρών έγινε με τις παραδοχές που εκτέθηκαν στην αρχή. Από αυτές, η πλέον ρευστή είναι η τελευταία, δηλαδή το να μείνει ίδια η σειρά των περιφερειών ως προς τις ψήφους για κάθε κόμμα, π.χ. αυτό που παραπάνω γράφτηκε ότι η έδρα της Ελλ. Λύσης στον Έβρο είναι η 11η (με 7.246 ψήφους), της Λάρισας η 12η (με 6.608 ψήφους) κ.ο.κ.
Αν αναλογιστεί κανείς ότι μια εκτιμώμενη αύξηση της αποχής θα εξαρτηθεί εν μέρει και από την απόσταση των περιφερειών από τα μεγάλα αστικά κέντρα, αντιλαμβάνεται ότι αυτή η «σειρά δύναμης» των περιφερειών για κάθε κόμμα μπορεί να αλλάξει.
Στο παράδειγμά μας, οι ψήφοι της Ελλ. Λύσης στον Έβρο μπορεί να είναι λιγότερες από αυτές στη Λάρισα τον Ιούνιο, λόγω της μικρότερης απόστασης της τελευταίας από την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, που θα επιτρέψει σε περισσότερους ψηφοφόρους της Ελλ. Λύσης να μετακινηθούν ευκολότερα για να ψηφίσουν στη Λάρισα, σε σχέση με τον Έβρο.
Τελικό συμπέρασμα
Γενικά, η επιστροφή σε σύστημα ενισχυμένης αναλογικής, σε συνδυασμό με την αρχιτεκτονική του εκλογικού νόμου (διαχωρισμός ολιγοεδρικών-πολυεδρικών περιφερειών, πολυκερματισμός της επικράτειας σε πολλές περιφέρειες) κάνει αισθητή την πριμοδότηση του 1ου κόμματος στην κατανομή των εδρών και επιτρεπτές τοπικές ασυμμετρίες σαν αυτή που περιγράφτηκε για τις τετραεδρικές ή το να εκλέγει έδρα κόμμα με μικρότερη δύναμη από άλλο, το οποίο δεν εκλέγει.