Έπειτα από μια μακρά προεκλογική περίοδο, ο κυπριακός Ελληνισμός εκλέγει τον νέο Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας. Από 14 συνολικά υποψήφιους, οι δύο θα προκριθούν στον δεύτερο γύρο των Προεδρικών Εκλογών, που θα διεξαχθεί την επόμενη Κυριακή, 12 Φεβρουαρίου.
Θεωρείται απίθανο να εκλεγεί Πρόεδρος από την πρώτη Κυριακή, τουλάχιστον από όσα έδειξαν οι πολλές πολλές δημοσκοπήσεις που παρουσιάστηκαν. 561.033 πολίτες, μεταξύ των οποίων και 730 Τουρκοκύπριοι, ψηφίζουν για το ποιος θα ηγηθεί της χώρας για την επόμενη πενταετία 2023-2028, καθώς στην Κύπρο ισχύει το προεδρικό σύστημα. Οι προκλήσεις είναι πάρα πολλές, με κυριότερη ασφαλώς το εθνικό ζήτημα και την τουρκική κατοχή, την ώρα που οι εξελίξεις δεν προμηνύουν κάποια ελπίδα για λύση μέσω διαπραγματεύσεων.
Δεκατέσσερις υποψήφιοι, οι εξής τρεις...
Όπως σε κάθε εκλογική αναμέτρηση, υπάρχουν τα φαβορί, οι λεγόμενοι επικρατέστεροι, που αυτή τη φορά δεν αφορούν μόνο τα δύο μεγάλα κόμματα της κυπριακής πολιτικής σκηνής, τον δεξιό Δημοκρατικό Συναγερμό (ΔΗΣΥ) και το αριστερό ΑΚΕΛ.
Από νωρίς, χρίστηκαν «βασικοί υποψήφιοι» ο πρώην Υπουργός Εξωτερικών Νίκος Χριστοδουλίδης, ο οποίος μετά από εννέα χρόνια συνεργασίας με τον νυν Πρόεδρο Αναστασιάδη, αποφάσισε να υποβάλει υποψηφιότητα, ο πρόεδρος του ΔΗΣΥ Αβέρωφ Νεοφύτου και ο πρώην διαπραγματευτής για το Κυπριακό και αντιπρόσωπος στον ΟΗΕ, Ανδρέας Μαυρογιάννης, ο οποίος υποστηρίχθηκε από το ΑΚΕΛ. Αυτή η άτυπη τριάδα έθεσε την ημερήσια διάταξη της προεκλογικής εκστρατείας, στην οποία θα αναφερθούμε παρακάτω.
Πέραν των τριών, την προεδρία της Κυπριακής Δημοκρατίας διεκδικούν:
Ο πρόεδρος του ΕΛΑΜ (αδελφό κόμμα της Χρυσής Αυγής), Χρίστος Χρίστου
ο δικηγόρος Αχιλλέας Δημητριάδης, που ασχολήθηκε σχεδόν αποκλειστικά με τις ελληνοκυπριακές περιουσίες στα κατεχόμενα
ο Γιώργος Κολοκασίδης, ο μοναδικός ανεξάρτητος υποψήφιος με ξεκάθαρη θέση εναντίον της λύσης Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας στο Κυπριακό
ο πρώην πρύτανης του Πανεπιστημίου Κύπρου, Κωνσταντίνος Χριστοφίδης
και οι Αλεξιος Σαββίδης, Χαράλαμπος Αριστοτέλους, Ιουλία Χοβρίνα Κομνηνός, Ανδρόνικος Ζερβίδης, Λουκάς Σταύρου, Ανδρέας Ευστρατίου και Τσελεστίνα Ντε Πέτρο.
Αξιοσημείωτες εκστρατείες διεξήγαγαν οι Γιώργος Κολοκασίδης, με σαφή θέση στο εθνικό ζήτημα, απέναντι στην πολιτική του κατευνασμού, υπέρ της πανεθνικής συνεννόησης και εντατική αναφορά στην κομματοκρατία, τη διαφθορά και τη διαπλοκή, αλλά και ο Αχιλλέας Δημητριάδης, που τέθηκε και στο τραπέζι του ΑΚΕΛ, ως πολύ κοντινός στις θέσεις τους επί του κυπριακού προβλήματος –η συντριπτική πλειοψηφία των υποψηφίων, ειδικά οι τρεις επικρατέστεροι, στηρίζουν τη Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία ως βάση λύσης για το Κυπριακό και αποδέχονται τον συμβιβασμό ως διαδρομή για τη διευθέτηση.
Αξίζει να σημειωθεί πως το ΑΚΕΛ, που δεν κατάφερε να μετουσιώσει σε δύναμη την αντιπολίτευσή του, έλαβε αργά την απόφασή του για τις προεδρικές εκλογές, ενώ κάπου ενδιάμεσα είχε ακουστεί ακόμα και το όνομα του υπουργού Πολιτικής Προστασίας, Χρήστου Στυλιανίδη.
Το φαινόμενο «Χριστοδουλίδης»
Και όμως, αυτές οι προεδρικές εκλογές δεν είναι μονοπώλιο του κυπριακού δικομματισμού (ΑΚΕΛ-ΔΗΣΥ), τουλάχιστον όχι επίσημα. Αυτό γιατί η λεγόμενη κεντροδεξιά έχει δύο υποψήφιους για την Προεδρία και πάνω σε αυτό εξαντλήθηκε ολόκληρη σχεδόν η προεκλογική περίοδος.
Η αιτία έχει όνομα: Νίκος Χριστοδουλίδης. Η απόφασή του να διεκδικήσει το ανώτατο αξίωμα της Κυπριακής Δημοκρατίας, παραβιάζοντας δήθεν τις κομματικές διαδικασίες, πυροδότησαν έναν άνευ προηγουμένου εμφύλιο στις τάξεις των Συναγερμικών, της δεξαμενής δηλαδή από την οποία ζητούν ψήφο και ο Αβέρωφ Νεοφύτου και ο Νίκος Χριστοδουλίδης.
Ο δεύτερος, πρώην διπλωμάτης καριέρας, έγινε γνωστός στο ευρύ κυπριακό κοινό όταν ανέλαβε το χαρτοφυλάκιο του κυβερνητικού εκπροσώπου και του διευθυντή διπλωματικού γραφείου του Προέδρου το 2014, κατά την πρώτη διακυβέρνηση Αναστασιάδη. Ήταν ένα παιδί του ΔΗΣΥ, που ανέβαινε γρήγορα την κλίμακα του Υπουργείου Εξωτερικών. Σιγά-σιγά, είχε αρχίσει και ο ψίθυρος για την φιλοδοξία του, καθώς ήταν αγαπημένος και πιστός συνεργάτης του Προέδρου Αναστασιάδη. Ήταν δίπλα του σε όλες τις δύσκολες περιόδους, στις διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό, στο ναυάγιο του Κραν Μοντανά τον Ιούλιο του 2017. Και επιβραβεύτηκε με την υπουργοποίησή του το 2018, με την επανεκλογή του Νίκου Αναστασιάδη στην Προεδρία.
Πρόκειται για φαινόμενο, όχι γιατί κυοφορεί κάποια αλλαγή στα κυπριακά πράγματα, αλλά από πολύ πριν την εξαγγελία της υποψηφιότητάς του, έτυχε ευρείας αποδοχής από τους ψηφοφόρους και από την άνοιξη του 2022, παραμένει πρώτος σε όλες τις δημοσκοπήσεις που πραγματοποιήθηκαν, με καθαρή διαφορά από τον δεύτερο που κάποτε είναι ο Αβέρωφ Νεοφύτου και κάποτε ο Ανδρέας Μαυρογιάννης.
Ταυτόχρονα, σε κάθε σενάριο για τη δεύτερη Κυριακή, αυτός που εκλέγεται με μεγάλη διαφορά από τον δεύτερο, είναι ο Νίκος Χριστοδουλίδης που στηρίζεται και από τον κεντρώο χώρο (ΔΗΚΟ, ΕΔΕΚ, ΔΗΠΑ). Νίκη του στις εκλογές θα προκαλέσει, πιθανώς, πολλά προβλήματα στους κομματικούς μηχανισμούς.
Εκλογές χωρίς πολιτικό διακύβευμα;
Επί της ουσίας, η επόμενη μέρα των προεδρικών αλλαγών δεν θα φέρει πολλές αλλαγές στην κυπριακή πραγματικότητα. Όποιος και να εκλεγεί, σύμφωνα με μια πρώτη εκτίμηση, θα διαχειριστεί ένα κράτος που ισορροπεί μεταξύ τουρκικών εκβιασμών και διαφθοράς.
Νεοφύτου, Χριστοδουλίδης και Μαυρογιάννης δεν προτάσσουν διαφορετική αντιμετώπιση του κυπριακού προβλήματος, έστω και αν ο πρώτος μιλά για ένταξη στο ΝΑΤΟ.
Ωστόσο και οι τρεις υπόσχονται πως θα συνεχίσουν τις διαπραγματεύσεις από εκεί που έμειναν στο Κραν Μοντανά και με την ελπίδα μιας τουρκικής διαλλακτικότητας που δεν υπάρχει, ούτε φαίνεται να μπορεί να υπάρξει είτε με τον Ερντογάν είτε με την αντιπολίτευση στην εξουσία. Και οι τρεις επιλέγουν τον δρόμο του κατευνασμού, δρόμος που ακολούθησαν λίγο ή πολύ, όλοι οι ηγέτες της Κυπριακής Δημοκρατίας και που απέτυχε οικτρά, καθώς έδινε τη διαβεβαίωση στην Τουρκία ότι θα έχει λόγο την επόμενη μέρα της λύσης.
Κατά τα άλλα, και οι τρεις, ενώ διανύουμε ένα χρόνο ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, επιλέγουν την οδό της ευρωπαϊκής συνεννόησης αλλά χωρίς να κόβουν εντελώς τις γέφυρες με τη Μόσχα. Είναι κοινώς γνωστό πως η Κύπρος έχει ιδιαίτερη σχέση με τη Ρωσία είτε σε εταιρικό-επιχειρηματικό είτε σε διακρατικό επίπεδο και κανένας (ούτε ο νυν Πρόεδρος) έχει τη διάθεση να ολοκληρώσει μια σχέση πολλών χρονών.
Εξάλλου, η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και η στάση της Κύπρου, που θα μπορούσε να συνδέσει και την τουρκική κατοχή με τη στάση της ΕΕ, παραγκωνίστηκε μάλλον επιμελώς από τους περισσότερους υποψηφίους.
Θα λάβει κάποιος ισχυρή εντολή από τον λαό;
Το σχεδόν βέβαιο είναι πως όποιος και να εκλεγεί, δεν θα μπορεί να καμαρώνει για κάποια ισχυρή εντολή που θα λάβει από τον λαό. Τα ποσοστά της αποχής αναμένεται να μεγαλώσουν (28,1% έφτασαν στις προεδρικές του 2018, 34% στις βουλευτικές του 2021) ενώ οι Κύπριοι άνω των 18 που έχουν δικαίωμα ψήφου αλλά δεν γράφονται στους εκλογικούς καταλόγους ανέρχονται σε 172.000. Πέραν τούτου, τα κόμματα βιώνουν μια τραγική πτώση εδώ και δέκα περίπου χρόνια και σε πραγματικούς αριθμούς αποτελούν πια ισχνές μειοψηφίες.
Και το ερώτημα που μένει, σε μια χώρα υπό κατοχή, που αναζητεί διακαώς μια ριζοσπαστική αλλαγή για να μπορέσει να δημιουργήσει ένα φυσιολογικό κράτος, είναι το εξής: Οι πολίτες αδιαφορούν ή το σύστημα έχει χρεοκοπήσει;