Ιερατικά και βασιλικά σχολεία για τα παιδιά των αυλικών -που προετοιμάζονται για τα κρατικά αξιώματα του μέλλοντος- θα βρούμε από πολύ παλιά. Από τους Σουμέριους της Μεσοποταμίας, τους Κινέζους και τους Αιγύπτιους κυρίως. Δημοτικά σχολεία, γυμνάσια και γυμναστήρια για όλους τους πολίτες θα βρούμε μόνο στην Ελλάδα. Κι′ αυτό γιατί στην Ελλάδα είχε καταργηθεί η βασιλεία και τις πολιτείες κυβερνούσαν δημογέροντας εκλεγμένοι εκπρόσωποι φυλών και είχαν ανάγκη από εκπαιδευμένους παραγωγούς και ναυτικούς.
Τα σχολεία θα εμφανισθούν αργότερα και στη Ρώμη, κυρίως οίκαδε, με μάθημα στο σπίτι του παιδιού και, το συνηθέστερο, με Έλληνες δασκάλους. Και από τον 5ο μ. Χ. αιώνα σε βουδιστικά μοναστήρια, με μαθήματα για τους μοναστικούς Βουδιστές. Από τις κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου και μέχρι την άφιξη των Αράβων, σε όλους του λαούς της Μέσης Ανατολής, πολλών Μεσογειακών πόλεων και στην εξελληνισμένη Αίγυπτο φυσικά, μιλούσαν, διάβαζαν και έγραφαν όλοι στην ελληνική γλώσσα. Από ανάγκη ή από υπακοή.
Το ίδιο θα συμβεί και με τους Εβραίους κατοίκους της Αιγύπτου και του εξελληνισμένου εβραϊκού κράτους της Παλαιστίνης. Οι Εβραίοι ήθελαν να διαβάσουν την Βίβλο τους αλλά δεν γνώριζαν τα φωνήεντα του εβραϊκού αλφαβήτου. Οπότε ζητούν από 72 ραβίνους να μεταφράσουν την Βίβλο σε ελληνική γλώσσα, το μόνο αλφάβητο που μπορούσαν να διαβάσουν. Αυτό έγινε στον 3ο αιώνα π.Χ., όταν μαζεύτηκαν οι ραβίνοι, μαζί με Έλληνες δασκάλους, στο νησί Φάρος της Αλεξάνδρειας. Η μετάφραση κράτησε πάνω από 20 χρόνια. Γιατί 72; Μάλλον γιατί, ένα μέρος μόνο της Βίβλου ήταν γραμμένο στο αραμαϊκό αλφάβητο, που δεν είναι μακριά από το εβραϊκό. Κάθε ένας από τους 72 γνώριζε ένα τμήμα τού εκπληκτικού βέβαια και ποιητικότατου αυτού κειμένου. Χάρη στα ελληνικά σχολεία, από την Σικελία μέχρι το Αφγανιστάν, οι απανταχού Εβραίοι μπόρεσαν να διαβάσουν την Βίβλο τους. Από τα ελληνικά θα μεταφραστεί αργότερα στα λατινικά και στις περισσότερες γλώσσες του κόσμου.
Για τις οικογένειες των Ελλήνων το σχολείο ήταν «ευχάριστες διακοπές» όπως το υπονοεί η λέξη «σχολή», δηλαδή ανάπαυση, χρόνος ελεύθερος. Και όχι «απασχόληση» δηλαδή «εκτός σχολής», εργασία.
Με τόση παιδεία, που συμπεριλαμβάνει και τις φιλοσοφικές Σχολές (Ακαδημία του Πλάτωνος, Λύκειον του Αριστοτέλη και τους άλλους φιλοσόφους που δίδασκαν στο δικό τους σπίτι) η Πνύκα όπου συνέρχονταν η Εκκλησία του Δήμου γέμιζε από πολίτες. Που ψήφιζαν τους νόμους, καθώς και τα πρόσωπα που θα τους κυβερνήσουν.
Ποιοι ήταν οι πρωτότυποι αυτοί νόμοι του Κλεισθένη, που χρειάστηκαν αρκετά χρόνια οι πολίτες για να πειστούν και να τους ψηφίσουν; Και μάλιστα ενός Αλκαιωνίδη Κλεισθένη που δεν απέβλεπε σε κανένα κυβερνητικό πόστο. Και πράγματι, αποσύρθηκε από την πολιτική όπως γνωρίζουμε. Το μόνο που συνέβη ήταν να ψηφίζουν συχνά Αλκμεωνίδες οι Αθηναίοι για Άρχοντες και Στρατηγούς. Ένας από αυτούς, μικρανεψιός του Κλεισθένη, θα είναι και ο Περικλής.
Μιλάμε για Δημοκρατία γιατί οι Νόμοι του Κλεισθένη όχι μόνο είναι επίκαιροι αλλά και ουδέποτε ξεπεράστηκαν, σε οποιαδήποτε χώρα.
Ο Κλεισθένης προσεταιρίστηκε τον λαό, θα πει ο Αριστοτέλης. Καταρχάς, οι νόμοι του προέβλεπαν την εξάλειψη κάθε είδους διακρίσεων (φυλετικών, κοινωνικών, οικονομικών). Ο Κλεισθένης θέσπισε δύο μέτρα εντελώς προκλητικά για την εποχή, με σκοπό την ανάμιξη των διαφορετικών στρωμάτων του πληθυσμού σε ένα. Ο νόμος χώρισε την Αττική σε 3 περιφέρειες και την κάθε περιφέρεια σε 10 τριττύες (τμήματα). Παίρνοντας μια τριττύα από κάθε περιφέρεια ιδρύει 10 καινούρια εκλογικά τμήματα. Το κάθε ένα από αυτά θα στέλνει 50 βουλευτές στην «Βουλή των Πεντακοσίων». Έτσι που ο βουλευτής δεν εκπροσωπεί πλέον μια περιφέρεια ή μια από τις παραδοσιακές φυλές, αλλά και τις 3 περιφέρειες ταυτόχρονα.
Άρα τα συμφέροντα και τα αιτήματα ταυτόχρονα των πλουσίων, των μεσαίων τάξεων και των φτωχότερων. Κατάργησε έτσι τις τρεις παραδοσιακές φυλές και τις έκανε δέκα και μάλιστα τεχνητές. Είναι σαν να εκλέγονταν σήμερα ένας βουλευτής από μια συνοικία της Αθήνας, μια της Κομοτηνής και -μια τρίτη- της Δωδεκανήσου. Ο όρος στο κείμενο του Κλεισθένη είναι «αναμίσγεσθαι τα πλήθη». Σήμερα θα το ονομάζαμε κατάργηση της πάλης των τάξεων!
Το δεύτερο μέτρο ήταν να χωρίσει την Αττική σε 100 Δήμους με εγγραφή όλων των πολιτών στους δημοτικούς καταλόγους. Όχι με επώνυμο το όνομα της πόλης όπου γεννήθηκαν, που ήταν το συνηθισμένο τους επώνυμό, αλλά να πάρουν σαν επώνυμο τον Δήμο της Αττικής στον οποίο ανήκε πλέον ο καθένας. Με ένα νόμο όλοι οι Αθηναίοι άλλαξαν όνομα σε μια μέρα!
Σαν να μην έφτανε αυτό, για πρώτη φορά στην ιστορία ψηφίζεται νόμος εναντίον του ρατσισμού! Απαγορεύεται να κρίνεις τους άλλους ανάλογα με την καταγωγή τους. Για να αποφευχθούν οι φυλετικές εκδηλώσεις και αντεγκλήσεις. Στο κείμενο διατυπώνεται με δύο λέξεις: μη φυλοκρινείν.
Θα αναφέρω δύο από τα υπόλοιπα άρθρα του νόμου. Κατ′ αρχάς, περιορίζει τον ρόλο του ιερατείου και υποχρεώνει τους ιερείς να ορίζονται κάθε χρόνο με κλήρωση.
Αλλά ένας από τους πιο καίριους θεσμούς ήταν η κατάργηση της λογοκρισίας στο θέατρο. Και η θεσμοθέτηση της χορηγίας, που είναι ένας φόρος πλουσίων πολιτών οι οποίοι αναλαμβάνουν να χρηματοδοτήσουν τις παραστάσεις. Χωρίς Κλεισθένη δεν θα είχαμε Αισχύλο, Σοφοκλή, Ευριπίδη, Αριστοφάνη και πολλούς άλλους των οποίων τα έργα δεν έχουν διασωθεί.
Στο επόμενο θα ακολουθήσει ο Μαραθώνιος της Δημοκρατίας.
Διαβάστε το πρώτο μέρος: Τα φωνήεντα της Δημοκρατίας