Η κρίση του φυσικού αερίου στην Ευρώπη δεν υποχωρεί. Τα αποθέματα είναι χαμηλά. Οι τιμές είναι υψηλές. Οι καταναλωτές κοινής ωφέλειας λαμβάνουν «τσουχτερούς» λογαριασμούς. Ο μεγάλος ρωσικός προμηθευτής Gazprom δεν πουλά αέριο όπως παλιά.
Oλα αυτά εγείρουν το εξής ερώτημα: πώς ακριβώς η Ευρώπη, η οποία εισάγει το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειάς της, πρόκειται να περάσει τον χειμώνα χωρίς να «καεί» ή πιο σωστά να «παγώσει», ειδικά αν η εποχή αποδειχθεί πιο κρύα ή διαρκέσει περισσότερο από το συνηθισμένο;
Το πρόβλημα είναι τα χαμηλά αποθέματα
Οι επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας στρέφονται στο φυσικό αέριο που είναι αποθηκευμένο σε υπόγεια σπήλαια για να χειριστούν την ξαφνική πρόσθετη ζήτηση αερίου για θέρμανση ή ηλεκτρισμό.
Αλλά η Ευρώπη ξεκίνησε το 2020 με αποθέματα φυσικού αερίου σε πληρότητα μόνο 56%, σε σύγκριση με 73% ένα χρόνο νωρίτερα.
Οι λόγοι ποικίλλουν: κρύος καιρός τον περασμένο χειμώνα, έλλειψη ρωσικών παραδόσεων στην αγορά και ισχυρή ζήτηση στην Ασία για υγρό φυσικό αέριο που παραδίδεται με πλοία.
Η ένωση των φορέων εκμετάλλευσης αγωγών της Ευρώπης λέει ότι ένας πιο κρύος καιρός θα σήμαινε την ανάγκη εισαγωγής 5%-10% περισσότερου αερίου από τους μέγιστους όγκους που καταγράφηκαν τα τελευταία χρόνια, για να αποφευχθεί ο κίνδυνος διακοπής της παροχής.
Ως αποτέλεσμα, οι τιμές του αερίου αυξήθηκαν
Η τιμή αναφοράς στην Ευρώπη είναι περίπου 80 ευρώ ανά μεγαβατώρα, τετραπλάσια από το επίπεδο των 19 ευρώ στις αρχές του 2021 και από 4 ευρώ το 2020. Αυτό το σοκ τιμών τροφοδοτείται από τους λογαριασμούς κοινής ωφελείας, ανησυχώντας καταναλωτές και κυβερνήσεις.
Η Ευρώπη βασίζεται σε ψηλές τιμές που έλκουν περισσότερη προσφορά
Αναλυτές της Rystad Energy χρησιμοποίησαν δεδομένα παρακολούθησης πλοίων τον περασμένο μήνα και είδαν τουλάχιστον 11 δεξαμενόπλοια που μεταφέρουν υγρό φυσικό αέριο (LNG) στην Ασία να κάνουν αναστροφή στη μέση του ωκεανού, ώστε να εκμεταλλευτούν τις επικερδείς πωλήσεις στην Ευρώπη.
Με τις τιμές τόσο υψηλές, οι έμποροι μπήκαν στον πειρασμό να εκτρέψουν τα φορτία προς την Ευρώπη ακόμη κι αν έπρεπε να προσφέρουν το 100% της τιμής ως αποζημίωση, σύμφωνα με αναλυτές της εταιρείας δεδομένων Energy Intelligence.
Η Ρωσία δεν στέλνει αρκετό αέριο
Η κρατική Gazprom πούλησε λιγότερο φυσικό αέριο μέσω των αγωγών της που διασχίζουν την Πολωνία και την Ουκρανία και δεν έχει γεμίσει τόσο μεγάλο μέρος των ευρωπαϊκών αποθεμάτων όσο συνήθως, αν και φαίνεται ότι τηρεί τα μακροπρόθεσμα συμβόλαια.
Οι αναλυτές πιστεύουν ότι η Ρωσία μπορεί να εντείνει με αυτό τον τρόπο τις πιέσεις της ώστε η Ευρώπη να εγκρίνει τον αγωγό Nord Stream 2 προς τη Γερμανία, ο οποίος παρακάμπτει την Πολωνία και την Ουκρανία. Υπάρχουν, εξάλλου, αυξημένες εντάσεις με την Ευρώπη σχετικά με τις αναπτύξεις ρωσικών στρατευμάτων κοντά στα σύνορα με την Ουκρανία.
Η μείωση των αποθεμάτων συνιστά μεγάλο πρόβλημα
Καθώς τα σπήλαια αποθήκευσης ξεμένουν από φυσικό αέριο προς το τέλος του χειμώνα, η πίεση πέφτει και το αέριο εξέρχεται πιο αργά. Αυτό σημαίνει ότι τα αποθέματα μπορεί να μην πέσουν στο μηδέν, αλλά να παραδίδουν αέριο πολύ αργά για να ανταποκριθούν στην απότομη αύξηση της ζήτησης.
Βραχυπρόθεσμα
Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις προσφέρουν επιδοτήσεις στους καταναλωτές για να αμβλύνουν το πλήγμα. Η ελληνική κυβέρνηση πρόσφατα ανακοίνωσε επιδότηση 42 ευρώ στο ρεύμα και 20 ευρώ στο φυσικό αέριο.Η Σουηδία έγινε την Τετάερτη η τελευταία χρονικά χώρα που ανακοίνωσε μέτρα ελάφρυσνης, ύψους 661 εκατομμύριων δολαρίων) για να βοηθήσει τα νοικοκυριά που πλήττονται περισσότερο από τις αβάσταχτες τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος.
Μακροπρόθεσμα
Η λύση είναι περισσότερες επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως η αιολική και η ηλιακή. Ωστόσο, οι αξιωματούχοι παραδέχονται ότι το φυσικό αέριο θα παίζει κομβικό ρόλο για χρόνια κατά τη διάρκεια αυτής της μετάβασης.
Η πολιτική αναταραχή στο Καζακστάν δεν επηρεάζει
Η πλούσια σε φυσικούς πόρους χώρα της Κεντρικής Ασίας προμηθεύει με πετρέλαιο την ΕΕ - αλλά όχι με φυσικό αέριο - και η ροή του πετρελαίου δεν επηρεάστηκε από τις βίαιες διαδηλώσεις που ξεκίνησαν για την άνοδο των τιμών των καυσίμων, αλλά γρήγορα εξαπλώθηκαν, αντανακλώντας την ευρύτερη δυσαρέσκεια κατά της αυταρχικής κυβέρνησης του Καζακστάν.
Η Ευρώπη θυμάται τι μπορεί να σημαίνει ένας κακός χειμώνας
Ενα ισχυρό κρύο αργά το χειμώνα το 2018 είχε εκτοξεύσει τις τιμές της ενέργειας στα ύψη. Η Βρετανία είχε προειδοποιήσει τότε ότι ορισμένες βιομηχανικές χρήσεις ηλεκτρικής ενέργειας, που τροφοδοτούνταν από φυσικό αέριο, ενδεχόταν να αντιμετωπίσουν διακοπή λειτουργίας.
Αυτό δεν συνέβη, αλλά κανείς δεν θέλει να επανέλθει σε αυτό το σενάριο. Ούτε να επαναληφθεί η διαταραχή του Ιανουαρίου του 2009, όταν μια διαφωνία για τις τιμές μεταξύ της Gazprom και της Ουκρανίας οδήγησε σε διακοπή λειτουργίας δύο εβδομάδων στη νοτιοανατολική Ευρώπη.
Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα την διακοπή της θέρμανσης του φυσικού αερίου σε 70.000 διαμερίσματα στο Σεράγεβο, την πρωτεύουσα της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, αναγκάζοντας τους ανθρώπους να μένουν σε συγγενείς και να αδειάσουν τα ράφια με τους θερμαντήρες χώρου.
Αν αποτύχουν όλα τα άλλα
Η νομοθεσία της ΕΕ απαιτεί από τις χώρες να βοηθούν η μία την άλλη σε περίπτωση έλλειψης αερίου. Οι κυβερνήσεις μπορούν να κηρύξουν κατάσταση έκτακτης ανάγκης για το φυσικό αέριο και να αποκλείσουν τους βιομηχανικούς πελάτες για να εξασφαλίσουν τα νοικοκυριά, βλάπτοντας την οικονομία αλλά γλιτώνοντας μια ανθρωπιστική και πολιτική καταστροφή.
Θεωρητικά, μπορούν να απαιτήσουν διασυνοριακές προμήθειες φυσικού αερίου μεταξύ τους. Τα τελευταία χρόνια, η Ευρώπη έχει κατασκευάσει περισσότερες αναστρέψιμες συνδέσεις αγωγών, αλλά όχι αρκετές για να καλύψει ολόκληρη την ήπειρο, αφήνοντας ορισμένες χώρες πιο εκτεθειμένες από άλλες.
Ωστόσο, το σύστημα δεν έχει δοκιμαστεί ποτέ και υπάρχουν ερωτήματα σχετικά με το πόσο πρόθυμες θα ήταν οι χώρες να μοιραστούν φυσικό αέριο σε μια κρίση. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το εκτελεστικό τμήμα της ΕΕ, εργάζεται για την αναθεώρηση των κανόνων, ώστε να συμπεριλάβουν κοινές αγορές φυσικού αερίου αλλά σε εθελοντική βάση.
Η αναθεώρηση αυτή ίσως είναι μια αρκετά σαφής ένδειξη ότι ακόμη και αυτοί που εγκατέστησαν τον μηχανισμό δεν πιστεύουν ότι θα λειτουργούσε πολύ καλά.