Η Μαρία εδώ και 9 χρόνια εργάζεται σε ένα από τα τεράστια του Μπενιντόρμ. Η 35χρονη ξεκίνησε ως ρεσεψιονίστ και έφτασε σήμερα να έχει μια θέση στο τμήμα μάρκετινγκ μιας μεγάλης ξενοδοχειακής μονάδας.
Είναι και αυτή θύμα του μεγάλου προβλήματος της Ισπανίας: τις απλήρωτες υπερωρίες. «Στην προηγούμενη δουλειά μου ως ρεσεψιονίστ, υπήρχαν πολλές ώρες εργασίας που δεν τις πληρωνόμουν και καταχρηστικά ωράρια – να δουλεύουμε ασταμάτητα χωρίς χρόνο ξεκούρασης μεταξύ των βαρδιών», λέει στο BBC.
«Δεν υπήρξε έλεγχος για τις υπερωρίες -ψηφιακά ή εγγράφως - και όλοι καταλήξαμε να δουλεύουμε περισσότερες ώρες από όσες είχαμε συμφωνήσει, αλλά για τον ίδιο μισθό. Οι εργαζόμενοι δεν παραπονιόντουσαν ούτε αρνιόντουσαν να κάνουν τις υπερωρίες, γιατί φοβόντουσαν μην χάσουν τη δουλειά τους και έτσι οι εργοδότες εκμεταλλεύτηκαν την κατάσταση», λέει. «Αυτό σε κάνει να αισθάνεσαι ότι σε υποτιμούν».
Η ισπανική κυβέρνηση ελπίζει να αντιμετωπίσει αυτά τα θέματα με μια νέα νομοθεσία, που απαιτεί από όλες τις επιχειρήσεις να καταγράφουν τις ώρες εργασίας όλων των εργαζομένων. Θα έχει αποτέλεσμα;
Η πραγματικότητα
Το μέτρο τέθηκε σε ισχύ στις 12 Μαΐου. Οι εταιρείες που δεν συμμορφώνονται με τους κανόνες, οι οποίοι ορίζουν ότι θα πρέπει να καταγράφονται ρητώς ποια ώρα έρχεται κάθε εργαζόμενος και ποια ώρα φεύγει, καθώς και τήρηση των δεδομένων σε αρχείο για τέσσερα χρόνια, αντιμετωπίζουν κίνδυνο ενός προστίμου από 626 έως 6.250 ευρώ.
Το Ισπανικό Σοσιαλιστικό και Εργατικό Κόμμα (PSOE), που ήταν και εμπνευστής του μέτρου, ευελπιστεί ότι οι νέοι κανόνες θα βάλουν ένα τέλος στη μάστιγα των απλήρωτων υπερωριών.
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας της χώρας, οι Ισπανοί εργάστηκαν 5,6 εκατομμύρια ώρες την εβδομάδα σε υπερωρίες (εκ των οποίων 2,9 εκατομμύρια ώρες δεν πληρώθηκαν) το πρώτο τρίμηνο του 2019. Τα στοιχεία του Ανώτατου Δικαστηρίου της Ισπανίας δείχνουν ότι το 54% των υπερωριών στην Ισπανία δεν καταγράφονται.
Το UGT, ένα από τα μεγαλύτερα συνδικάτα της Ισπανίας, εκτιμά ότι το μέτρο είναι στον σωστό δρόμο. Το ίδιο εκτιμά και η υπουργός Εργασίας, Μαγκνταλένα Βαλέριο.
Και η Μαρία είδε διαφορά στο ξενοδοχείο που δουλεύει αφού ήδη καταγράφονται όλες οι υπερωρίες.
Μήπως δημιουργεί και γραφειοκρατία;
Μπορεί όμως πολλές μεγάλες εταιρείες να συμμορφώθηκαν με το μέτρο, υπάρχει ωστόσο πρόβλημα με τις μικρομεσαίες.
Οι κανόνες «συνεπάγονται νέες επιβαρύνσεις και οικονομικό κόστος για τις επιχειρήσεις και εγείρουν πολλές αβεβαιότητες σχετικά με τη συμμόρφωσή τους», προειδοποίησε η ισπανική Συνομοσπονδία Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων (CEPYME).
«Επηρεάζει την καθημερινότητα και οι εργαζόμενοι ακόμα προσπαθούν να το συνηθίσουν. Πρέπει να τους υπενθυμίζω να γράφουν τις ώρες που ξεκινούν και τελειώνουν τις βάρδιές τους», λέει ο Τόνι Μπονάνο, ο οποίος εδώ και 24 χρόνια έχει ένα τάπας μπαρ στην Cava Baja της Μαδρίτης.
Οι τρόποι καταγραφής
Οι τρόποι καταγραφής των υπερωριών ποικίλουν. Από τις παλιομοδίτικες λίστες με το χέρι, μιας άλλης εποχής, ψηφιακά, με μηχανημάτων σάρωσης δακτυλικού αποτυπώματος μέχρι χτύπημα κάρτας. Ο Μπονάνο, ο οποίος γράφει τις ώρες εργασίας σε ένα κομμάτι χαρτί, λέει ότι δεν πρόκειται να πληρώσει για κάποιο μηχάνημα. «Είναι ακριβό, δεν πρόκειται να το αγοράσω, προτιμώ να πληρώνω την κοινωνική ασφάλιση», λέει.
Ένα άλλο ζήτημα είναι πώς καταγράφονται οι υπερωρίες όσων δεν δουλεύουν από το γραφείο. Υπάρχουν πωλητές, εξωτερικά ραντεβού, ταξίδια και εργαζόμενοι που παρέχουν τις υπηρεσίες τους στα σπίτια των πελατών.
Σύμφωνα με το μέτρο, σε τέτοιες περιπτώσεις, εταιρείες και προσωπικό θα πρέπει να συμφωνήσουν για τον καλύτερο τρόπο καταγραφής αυτών των ωρών εργασίας. Επίσης όλες οι ώρες εργασίας εκτός του χώρου εργασίας που υπερβαίνουν την κανονική εργάσιμη ημέρα, θα πρέπει να θεωρούνται υπερωρίες. Αλλά σε αυτές τις περιπτώσεις, η ασάφεια του νόμου έχει δημιουργήσει περισσότερα ερωτήματα παρά απαντήσεις.
Τα παραθυράκια
Το συνδικάτο UGT λέει ότι βασικό είναι να γίνονται έλεγχοι. Η κυβέρνηση δεν έχει διευκρινίσει πώς ακριβώς πρέπει να καταγράφονται οι ώρες. Έτσι εκφράζονται φόβοι ότι αυτή η «γκρίζα ζώνη» θα μπορούσε να οδηγήσει σε νέες παρατυπίες.
«Πολλές εταιρείες σκέφτονται ήδη τρόπους που θα μπορούσαν να «συμμορφωθούν» με το νέο μέτρο μόνο στα χαρτιά», λέει η Νούρια Τσιντσίλα, καθηγήτρια στο Μanagement στο IESE Business της Μαδρίτης.
Ο Μαρκ Γκράου-Γκράου, ερευνητής στο Harvard Kennedy School και ειδικός στα θέματα εξισορρόπησης εργασίας και προσωπικής ζωής, λέει ότι ενώ η ισπανική κυβέρνηση έχει έναν «πολύ λογικό» στόχο, η μεγαλύτερη πρόκληση είναι να επιτευχθεί.
«Αν ο πραγματικός στόχος του νόμου είναι να αναπροσαρμόσει τον τρόπο με τον οποίο εργάζονται οι Ισπανοί και με τη σειρά του να μειώσει την υπερεργασία -και να αυξήσει την παραγωγικότητα- απλά η καταγραφή του ωραρίου δεν θα έχει άμεσο αποτέλεσμα στην αναπροσαρμογή της εργασίας», λέει. «Τα πραγματικά οφέλη θα προκύψουν όταν καταλάβουμε ότι αυτή η δυναμική μπορεί να βελτιωθεί».
«Περισσότεροι από τους μισούς εργαζόμενους στις μεταβιομηχανικές χώρες αναφέρουν ότι δεν είναι ικανοποιημένοι με τον τρόπο που συνδυάζουν εργασία – οικογένεια, με υψηλά επίπεδα στρες, έντασης και εξάντλησης. Οποιεσδήποτε πρωτοβουλίες, τοπικές ή εθνικές, για αυτό το θέμα, θα πρέπει να είναι ευπρόσδεκτες», λέει. «Θεωρητικά η ιδέα είναι καλή, αλλά τα κράτη πρέπει να σκέφτονται περισσότερο πώς να αναπτύξουν και να ξεπεράσουν τον νόμο».