Η ”αποστρατεία” της Ανγκελα Μέρκελ πλησιάζει και αυτό δεν είναι κρίσιμο μόνον για τους Γερμανούς και το κόμμα της, τους Γερμανούς Χριστιανοδημοκράτες (CDU). Είναι μια πρόκληση για την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση που θα αναζητήσει νέο βηματισμό μετα την αποχώρηση μιας πολιτικού που επηρέασε σημαντικά τις εξελίξεις στην Ευρωπαϊκή ήπειρο στη διάρκεια των τελευταίων 16 χρόνων.
Κανείς δεν μπορεί να επιχειρηματολογήσει σοβαρά για το ενδεχόμενο μιας υποχώρησης της Γερμανίας από τον πρωταγωνιστικό της ρόλο στα ευρωπαϊκά πράγματα. Η εύρωστη γερμανική οικονομία που τροφοδοτείται από μια εξίσου ακμαία βιομηχανική παραγωγή και υψηλές εξαγωγικές επιδόσεις θα δίνουν πάντα ένα προβάδισμα έναντι των υπολοίπων ευρωπαϊκών κρατών. Όμως αυτό δεν αρκεί πάντα!
Συχνά διατυπώνεται η άποψη πως η Γερμανία αρκείται στον πρωταγωνιστικό της ρόλο στην ευρωπαϊκή οικονομία , αποφεύγει να διατυπώσει ένα ορισμένο πολιτικό και στρατηγικό ”αφήγημα” και πως απλά περιορίζεται στη διαχείριση των ζητημάτων που αναφύονται.
Ο τρόπος όμως που το Βερολίνο χειρίστηκε ορισμένα από αυτά, όπως η οικονομική κρίση, που έθεσε σε περιδίνηση το ευρωπαϊκό οικοδόμημα εξαιτίας του χρέους που δημιούργησαν κράτη και τράπεζες, ήταν δηλωτικός συγκεκριμένων επιλογών.
Ανάλογης αξίας και βαρύτητας για τον προσανατολισμό της ΕΕ ήταν και η επιλογή της καγκελαρίου στο προσφυγικό ζήτημα αν και εκεί φάνηκε πως προχώρησε πολύ περισσότερο από όσο μπορούσε να ”αντέξει” το γερμανικό πολιτικό σύστημα αλλά και οι Γερμανοί ψηφοφόροι που τελικά ”τιμώρησαν” αυτή την επιλογή στις εκλογές του 2017.
Η ύπαρξη και η λειτουργία του γαλλο-γερμανικού άξονα, που ”επιτρέπει” στις δύο μεγαλύτερες χώρες ( δημογραφικά και οικονομικά ) να συνδιαμορφώνουν την ατζέντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ήταν εξαιρετικά κρίσιμη για τη διαχείριση της οικονομικής κρίσης του 2008 όπως και πρόσφατα με την γενναία απόφαση για το Ταμείο Ανάκαμψης. [1]
Η χθεσινή συνάντηση Εμανουέλ Μακρόν και Ανγκελας Μέρκελ στο Παρίσι και το δείπνο στο οποίο παρακάθισαν είχε πλούσιο μενού, όπως παραδέχθηκε ο ίδιος ο Γάλλος πρόεδρος με tweet.
(L’agenda est dense, tant au plan européen qu’international. Avec Angela Merkel, nous sommes au travail, toujours, main dans la main, pour apporter des solutions franco-allemandes depuis maintenant plus de quatre ans.
(Η ατζέντα είναι πυκνή, τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Με την Άνγκελα Μέρκελ, εργαζόμαστε, πάντα, χέρι-χέρι, για να παρέχουμε γαλλογερμανικές λύσεις για περισσότερα από τέσσερα χρόνια τώρα.)
Εκτός από τα αμιγώς ”ευρωπαϊκά” θέματα δηλαδή την πράσινη συμφωνία, την κλιματική κρίση και την ψηφιακή μετάβαση, οι δύο ηγέτες εξέτασαν μια σειρά διεθνών υποθέσεων όπως η Λιβύη, το Ιράν, τη Λευκορωσία αλλά και, βεβαίως, τη κατάρρευση του Αφγανιστάν και την επάνοδο των Ταλιμπάν, που βάζουν στο τραπέζι, ξανά, τα ζητήματα μετανάστευσης και ασύλου [2] αλλά και το μεγάλο θέμα της στρατηγικής αυτονομίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που ανέδειξε ο Γάλλος πρόεδρος από την έναρξη, σχεδόν, της θητείας του.
Σίγουρα, συζητήθηκε και η νέα συμφωνία αμυντικού χαρακτήρα μεταξύ ΗΠΑ, Μ.Βρετανίας και Αυστραλίας (AUKUS), δεδομένου του αντίκτυπου που αυτή είχε στη Γαλλία αλλά και τις ευρύτερες συνέπειες.
Αυτή ακριβώς η πρόταση Μακρόν για ”ευρωπαϊκή κυριαρχία”, που σε ορισμένες περιπτώσεις αντιμετωπίστηκε με καχυποψία, τώρα επανέρχεται με σφοδρότητα (αναδεικνύεται πιεστικά) καθώς οι ευρωπαίοι ηγέτες συνειδητοποιούν τη μεγάλη αλλαγή που συνιστά η αποχώρηση των Ηνωμένων Πολιτειών από το Αφγανιστάν και ο τρόπος που αυτή έγινε.
Είναι αυτό που ενώ δηλώθηκε με εύσχημο τρόπο από το Γάλλο πρόεδρο (το είπε και εδώ μιλώντας στην Πνύκα πριν από τέσσερα χρόνια, το Σεπτέμβριο του 2017) και υπομνήστηκε με την έκφρασή του για τον ”εγκεφαλικό θάνατο του ΝΑΤΟ”, έγινε αντιληπτό μόλις τώρα: Όταν αρκετές ευρωπαϊκές χώρες αναγκάστηκαν να σχεδιάσουν και να πραγματοποιήσουν επιχειρήσεις εκκένωσης δικών τους πολιτών αλλά και Αφγανών μέσα σε ελάχιστο χρόνο και κάτω από εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες στο εχθρικό περιβάλλον του αεροδρομίου της Καμπούλ. Ίσως αυτό τελικά να οδηγήσει σε μια διαδικασία ”στρατηγικής χειραφέτησης” των ευρωπαϊκών κρατών και της μετατροπής της ευρωπαϊκής αμυντικής ιδέας από ευχή σε πράξη με την ανάπτυξη ενός μηχανισμού με γρήγορα αντανακλαστικά λήψης αποφάσεων αλλά και ανάληψης δράσεων παντού, ίσως και εκτός του ευρωπαϊκού χώρου.
Η επόμενη μέρα, χωρίς τη Μέρκελ
Η Αγκελα Μέρκελ ήταν στο ”τιμόνι” της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις δύσκολες στιγμές της οικονομικής κρίσης. Μπορεί να κατηγορήθηκε για ατολμία και για αργές αντιδράσεις αλλά με τη γενικότερη στάση της και τη στιβαρή διαχείριση σε μια σειρά από ζητήματα ενέπνευσε εμπιστοσύνη και σταθερότητα στους άλλους Ευρωπαίους ηγέτες. Και αυτό είναι που μάλλον θα λείψει τα επόμενα χρόνια.
Είναι δεδομένο και φυσιολογικό ότι όλοι οι Ευρωπαίοι, πολύ περισσότερο οι Ευρωπαίοι ηγέτες, αναγνωρίζουν στη γερμανική οικονομία το ρόλο της ”Λοκομοτίβας” της ενωσιακής οικονομίας.
Η Άνγκελα Μέρκελ όμως κατάφερε κάτι ακόμα: Να της αναγνωρίζουν, ως πρώτη γυναίκα καγκελάριο, το ρόλο της ”σοφής μαμάς”, όπως και στη χώρα της οι πατριώτες της συχνά την αποκαλούν “Mutti Merkel” (Μαμά Μέρκελ): Μετά από 16 χρόνια στην καγκελαρία και στην κορυφή της ΕΕ έμαθε να προσεγγίζει, να ακούει και να μην αγνοεί, τους ηγέτες των άλλων κρατών!
Η Γαλλική οικονομία δύσκολα θα κατακτήσει το ρόλο που διατηρεί η Γερμανία. Ο Μακρόν όμως θα μπορούσε να καλύψει το πολιτικό κενό που θα αφήσει η ”συνταξιοδότηση” της Μέρκελ;
Καταρχήν υπάρχει μια έντονη ιδεολογική / κανονιστική διαφορά ανάμεσα στις δύο χώρες: Από τη μια η γερμανική ”ορθοδοξία” στη δημοσιονομική πειθαρχία απέναντι στη πιο χαλαρή, δημοσιονομικά, Γαλλία. Αλλά και ο σκεπτικισμός με τον οποίο αντιμετώπισε το Βερολίνο τις θέσεις του Μακρόν για υπουργό Οικονομικών της ευρωζώνης, κοινούς ευρωπαϊκούς φόρους αλλά και κοινή ευρωπαϊκή δομή άμυνας.
Η Γερμανία μπορεί να διαθέτει την οικονομία με τις πλέον ζηλευτές εξαγωγικές επιδόσεις αλλά είναι μια χώρα με μικρό ειδικό βάρος στις διεθνείς σχέσεις.
Αντίθετα, η Γαλλία εκτός του ότι είναι ένα από τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας και μια από τις μεγάλες και γνωστές πυρηνικές δυνάμεις, διατηρεί με συνέπεια το ενδιαφέρον της για την Αφρική και τη Μέση Ανατολή, περιοχές με στενή σχέση στο παρελθόν ως πρώην αποικίες (Αλγερία, Μαρόκο) ή ως σφαίρες επιρροής (Mandate, Λίβανος και Συρία).
Ακόμα, αναπτύσσει διαρκώς τις συμμαχίες της και ειδικά τα τελευταία χρόνια εκείνες που μπορεί να της φανούν χρήσιμες στην υποστήριξη των υπερπόντιων κτήσεών της ( Reunion, Polynesia κα).
Ο Μακρόν ελπίζει πολλά στo ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η Ευρωπαϊκή Ένωση στη Μεσόγειο και στο σχήμα της Ευρωμεσογειακής Συνεργασίας , που φέτος μεγαλώνει με την προσθήκη της Κροατίας και της Σλοβενίας.
Η EUMED9, μετεξέλιξη της EURO MED7 είναι ένας ιδανικός χώρος πολιτικού διαλόγου για τις προκλήσεις οικονομικής ανάπτυξης καθώς και για την ασφάλεια και τη σταθερότητα στη Μεσόγειο και την ευρύτερη περιοχή η οποία έχει το ”προνόμιο” να φιλοξενεί ένα πλήθος θερμών περιοχών. Από τη διαρκή ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση, μέχρι τον εμφύλιο στη Συρία και τις (παράνομες και χωρίς καμία νομιμοποίηση) επιχειρήσεις της Τουρκίας στο έδαφος της έως τη συνεχιζόμενη αντιπαράθεση διαφορετικών στρατιωτικών δυνάμεων εναντίον του ISIS.
Στη συνάντηση κορυφής της MED9 στην Αθήνα, θα συζητηθούν όλα αυτά και βέβαια κάτω από τις νέες συνθήκες που διαμόρφωσαν οι εξελίξεις στο Αφγανιστάν, αλλά και η πίεση που θα δημιουργήσει ένα νέο μεταναστευτικό ρεύμα.
Τρεις γυναίκες απέναντι στον Μακρόν
Σε λίγες μέρες, στις 27 Σεπτεμβρίου, η διεξαγωγή των γερμανικών εκλογών θα κλείσει την περίοδο Μέρκελ. Ο Μακρόν θα αναμετρηθεί σε λίγους μήνες.
Στις επικείμενες γαλλικές εκλογές ο Γάλλος πρόεδρος θα έχει να ανταγωνιστεί μια ... ”Μέρκελ” που μιλάει γαλλικά: την κεντροδεξιά υποψήφια Valerie Pecresse που δηλώνει πως είναι ”κατά τα 2/3 Μέρκελ και 1/3 Θάτσερ” (« Je suis 2/3 Merkel et 1/3 Thatcher »).
Ακόμη, θα έχει να αντιμετωπίσει μια ακόμη γυναίκα, τη σοσιαλίστρια και δήμαρχο του Παρισιού Anne Hintalgo αλλά και την υποψηφιότητα της Μαρί Λεπέν, με την οποία έχει ήδη αναμετρηθεί στις εκλογές του 2017 που τον ανέδειξαν στο αξίωμα του Προέδρου.
Όμως για να μπορέσει να ενισχύσει τη στρατηγική αυτονομία της Ευρώπης και εξ αυτού να προσφέρει, όπως πιστεύει, οφέλη στους πολίτες των κρατών-μελών της Ένωσης, ο Μακρόν πρέπει πρωτίστως να ”κερδίσει” τους πολίτες της ίδιας της χώρας του στις εκλογές που έρχονται...
Αν δεν κερδίσει πρώτα τους Γάλλους, δεν θα έχει την ευκαιρία να κερδίσει τους άλλους Ευρωπαίους...
1 1. Κατατέθηκε το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης στην Κομισιόν ( https://www.huffingtonpost.gr/entry/katatetheke-to-ethniko-schedio-anakampses-sten-komision-zeta-senolika-30-5-dis-eero_gr_60892cc2e4b0c15313ee2cc0 )
2. (Σύμφωνα με τα διεθνή πρακτορεία η συναντηση της Πέμπτης όπου οι ηγέτες του γαλλογερμανικου άξονα συμφώνησαν να συνεχίσουν να εργάζονται στενά μέχρι τις γερμανικές εκλογές, δεν θα είναι η τελευταία. Θα υπάρξει νέα προκειμένου να εξεταστεί ειδικά η μετανάστευση κάτω από το φως των νεότερων εξελίξεων στο Αφγανιστάν),