Η Μέση Ανατολή σε αχαρτογράφητα νερά

Οι ηγέτες των αραβικών κρατών της Μέσης Ανατολής βρίσκονται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι.
Open Image Modal
Ισραηλινό άρμα μάχης στο β. Ισραήλ 29 Σεπτεμβρίου 2024
via Associated Press

Η δολοφονία του ηγέτη της Χεζμπολάχ, Χασάν Νασράλα στις 27 Σεπτεμβρίου, αποδεικνύει περίτρανα, ότι η γενικότερη απάντηση του Ισραήλ στον πόλεμο που ξεκίνησε η Χαμάς πριν από περίπου έναν χρόνο (7 Οκτωβρίου 2023), θα είναι συνεχόμενη, σκληρή και πολυεπίπεδη. Η δολοφονία του επί σειρά ετών ηγέτη της σιιτικής παραστρατιωτικής (και πολιτικής) οργάνωσης από το Ισραήλ, αυξάνει επικίνδυνα τις πιθανότητες για μια σημαντική κλιμάκωση του πολέμου -και- στα βόρεια σύνορα του Τελ Αβίβ, η οποία μπορεί να συμπαρασύρει όλο τον περίγυρο της Μέσης Ανατολής. Οι επιπτώσεις των αεροπορικών βομβαρδισμών του Ισραήλ στον νότιο Λίβανο είναι εκτεταμένες, πλήττοντας σημαντικά την Χεζμπολάχ, η οποία αποτελεί μια σημαντική δύναμη στο γεωπολιτικό τοπίο της ευρύτερης περιοχής. Όπως δήλωσε χαρακτηριστικά και ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Βενιαμίν Νετανιάχου: «η δολοφονία του Νασράλα, αποτελεί σημαντικό βήμα για την αλλαγή της ισορροπίας δυνάμεων στην περιοχή για τα επόμενα χρόνια».

Ο θάνατος του Νασράλα, δημιουργεί αρκετά ερωτηματικά, σχετικά με την διατήρηση της ενότητας εντός της οργάνωσης, με την απάντηση του χτυπήματος στο Ισραήλ αλλά και με την υποστήριξη των περιφερειακών της συμμάχων. Η δολοφονία Νασράλα, πιθανόν να επηρεάσει και την υποστήριξη που παρέχει η οργάνωση στους συμμάχους της, όπως για παράδειγμα, οι πιθανές επιπτώσεις που θα επιφέρει στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας. Η Χεζμπολάχ, υπήρξε σημαντικός υποστηρικτής του καθεστώτος Μπασάρ αλ-Άσαντ, με την εμπλοκή της στη εμφύλια σύγκρουση να αποτελεί παράγοντα καίριας σημασίας. Συνεπώς, με την απουσία αυτού, στην ηγεσία της σιιτικής ισλαμιστικής οργάνωσης, δεν είναι σαφές πώς και με ποιον τρόπο θα συνεχιστεί η υποστήριξη στο καθεστώς Άσαντ.

Είναι γεγονός, ότι από τις αρχές του 2024, το Ισραήλ, στρατηγικά, μεθοδευμένα και άριστα ενορχηστρωμένα, επιδιώκει την εξόντωση ηγετικών στελεχών, των αντιπάλων του, προκειμένου να επιτύχει την πλήρη διάλυση των τρομοκρατικών οργανώσεων. Η αρχή έγινε με την δολοφονία του Σαλέχ αλ-Αρούρι (Νο2 της Χαμάς) στη Βηρυτό του Λιβάνου, στέλνοντας ταυτόχρονα και ένα μήνυμα: μηδενική ανοχή στους γείτονες που υποθάλπουν την τρομοκρατία. Παράλληλα, τον περασμένο Ιούλιο, ο πολιτικός ηγέτης της Χαμάς, Ισμαήλ Χανίγια, δολοφονήθηκε στην Τεχεράνη, μετά από αεροπορικό χτύπημα, χωρίς ωστόσο το Ισραήλ να αναλάβει την ευθύνη για το συγκεκριμένο χτύπημα. Η ανακοίνωση του Οργανισμού Ισλαμικής Συνεργασίας, που συγκλήθηκε εκτάκτως μια εβδομάδα αργότερα στην Τζέντα της Σαουδικής Αραβίας, τόνισε ότι θεωρεί το Ισραήλ, πλήρως υπεύθυνο για την αποτρόπαια επίθεση, την οποία περιέγραψε ως σοβαρή παραβίαση της κυριαρχίας του Ιράν. Τέλος, μια εβδομάδα πριν τη δολοφονία Νασράλα, το Ισραήλ είχε προβεί σε αρκετά καταστροφικά αεροπορικά χτυπήματα, σκοτώνοντας δύο από τους ανώτερους διοικητές της Χεζμπολάχ και άλλα 14 μέλη αυτής, στη Βηρυτό.

Οι συνεχόμενες επιθετικές πρωτοβουλίες του Ισραήλ, δημιουργούν έντονες ανησυχίες για την αυξανόμενη κλιμάκωση, εγείροντας σοβαρή ανησυχία για την σταθερότητα στη Μέση Ανατολή, η οποία απειλείται άμεσα. Στο χτύπημα κατά του ηγέτη της Χεζμπολάχ, σκοτώθηκε κι ένας αναπληρωτής διοικητής των Φρουρών της Επανάστασης του Ιράν (Αμπάς Νιφορουσάν), ενώ στην ανακοίνωση του, ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν, Αλί Χαμενεΐ, διαμήνυσε ότι το αίμα του Νασράλα δεν θα μείνει χωρίς εκδίκηση. Παράλληλα, ο έτερος σύμμαχος της Χεζμπολάχ, οι Χούθι της Υεμένης, σε ανακοίνωση του ηγέτη τους, Άμπντελ Μάλεκ αλ Χούθι, έκαναν λόγο για έναν θάνατο που δεν θα είναι μάταιος κι ότι οι μεγάλες αυτές θυσίες του αραβικού κόσμου δεν θα περάσουν χωρίς αντίποινα. Την Κυριακή (29 Σεπτεμβρίου), ο ισραηλινός στρατός, μη χάνοντας χρόνο, εξαπέλυσε πλήγματα εναντίον του λιμανιού και των υποδομών ηλεκτρικής ενέργειας, στη δυτική Υεμένη. Φαίνεται λοιπόν, πως το Ισραήλ βρίσκεται μπροστά σε μια τεράστια ευκαιρία, να πλήξει όλους τους εχθρούς του στην περιοχή, με σημαντικά χτυπήματα, ενώ ο αραβικός και μη (Ιράν-Τουρκία) κόσμος, παρακολουθεί τις ταχέως εξελισσόμενες επιθετικές του ενέργειες.

Κατανοώντας το γενικότερο πλαίσιο της Μέσης Ανατολής, όπως αυτό έχει δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια, φαίνεται πως έχει δοθεί στο Ισραήλ η ελευθερία κινήσεων (ως ένα βαθμό), προκειμένου να εξοντωθούν οι ισλαμιστικές τρομοκρατικές ομάδες από την ευρύτερη περιοχή. Ωστόσο, θα πρέπει η δολοφονική επίθεση κατά του φυσικού ηγέτη της Χεζμπολάχ, να αποτελέσει μια κλήση αφύπνισης για τον αραβικό κόσμο, κυρίως για την στάση που θα κρατήσει την επόμενη μέρα. Η εξόντωση του Νασράλα πιθανόν να δημιούργησε κι ένα αίσθημα -κρυφής- χαράς στα αραβικά κράτη, αλλά είναι σαφές ότι οι πρόσφατες (επιθετικές και δολοφονικές) εξελίξεις, προκαλούν τεράστια ανησυχία, κυρίως για την αντίδραση του Ιράν και των συμμάχων του. Ωστόσο, όλες οι πλευρές κατανοούν ότι οι επιπτώσεις και οι νέες ισορροπίες που θα δημιουργηθούν μετά (κι) από αυτό το χτύπημα, δεν μπορούν να προσδιοριστούν και ίσως δημιουργήσουν τις συνθήκες γι’ αυτό που προσπαθούν άπαντες να αποφύγουν, μια γενικευμένη σύρραξη.

Είναι γεγονός, ότι η εξάπλωση του Ιράν και η χειραγώγηση των σεχταριστικών διαφορών -κυρίως μεταξύ σιιτών και σουνιτικών-, έχει κατακερματίσει περαιτέρω τον αραβικό κόσμο, διευκολύνοντας τους εξωτερικούς δρώντες να εκμεταλλευτούν αυτές τις διαιρέσεις και τις αντιπαλότητες.

Κάπως έτσι, έχουν δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια τα δυο αντίπαλα στρατόπεδα: από την μια πλευρά ο άξονας μεταξύ Αδελφών Μουσουλμάνων και Σιιτών κι από την άλλη πλευρά όσοι βρίσκονται μέσα και πέριξ των «Συμφωνιών του Αβραάμ» (όπως αναφέρει κι ο Ζιλ Κεπέλ, στο βιβλίο του: Συμμαχίες και Ρήξεις).

Οι «Συμφωνίες του Αβραάμ», έχουν δημιουργήσει ένα σημαντικό πλαίσιο συνεργασίας μεταξύ του Ισραήλ και κρατών της περιοχής (Η.Α.Ε., Μπαχρέιν), το οποίο πρέπει να διευρυνθεί και σε άλλους τομείς, προκείμενου να σταματήσει αφενός η ανεξέλεγκτη δράση του Βενιαμίν Νετανιάχου και αφετέρου να ανοίξει ο δρόμος για την εξομάλυνση των σχέσεων και με τα λοιπά κράτη, με αποκορύφωμα τη Σαουδική Αραβία.

Ίσως έχει φτάσει η ώρα, ο αραβικός κόσμος να αναλάβει τη μοίρα του και χώρες που κατέχουν ιδιαίτερο βάρος στην περιοχή (η Αίγυπτος, η Σ. Αραβία, η Ιορδανία και το Κατάρ), να τοποθετηθούν επίσημα και ανοιχτά, επιδιώκοντας να θέσουν τα θεμέλια για μια νέα πραγματικότητα στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής.

Καταλήγοντας, φαίνεται πως καμία από τις άμεσα εμπλεκόμενες πλευρές (Χαμάς, Ισραήλ, Χεζμπολάχ, Ιράν, Χούθις), δεν είναι διατεθειμένη να καθίσει στο τραπέζι των συνομιλιών και να σταματήσει τον φαύλο κύκλο βίας που βιώνει η ευρύτερη περιοχή, τον -τουλάχιστον- τελευταίο χρόνο, έχοντας μοναδικό χαμένο, σίγουρα τον άμαχο πληθυσμό. Οι συνεχόμενες επιθετικές δραστηριότητες και οι ανεξέλεγκτες ηγετικές πρωτοβουλίες, οδηγούν την ευρύτερη Μέση Ανατολή σε νέα αχαρτογράφητα νερά.

Κάπως έτσι, οι ηγέτες των αραβικών κρατών της Μέσης Ανατολής βρίσκονται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι, τόσο για την κοινωνική σταθερότητα εντός των κρατικών τους συνόρων, όσο και για την διασφάλιση της -έστω και εύθραυστης- ειρήνευσης στην περιοχή, που περνά μέσα από την κατάπαυση των πυρών, την συνεργασία και τη δημιουργία ισχυρών σχημάτων επικοινωνίας και ασφάλειας.

Ο δρόμος για την ειρηνική συνύπαρξη όλων στην ευρύτερη περιοχή είναι ανηφορικός και γεμάτος εμπόδια, αλλά βλέποντας καθημερινά τον άμαχο πληθυσμό και κυρίως τα παιδιά, να γίνονται θύματα των επιθετικών πρωτοβουλιών, ίσως αξίζει τον κόπο να ιδρώσουνε όλοι στον ανήφορο, προκειμένου να δώσουνε ένα τέλος στο Σισύφειο Άγος που ταλανίζει την περιοχή.